AMERİKAN BELGELERİNDE ALPARSLAN TÜRKEŞ: KURGULAR VE GERÇEKLER

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 60 - 77, 31.10.2019

Mehmet Akif Okur , Kürşat Güç

Öz

Cumhuriyet
Dönemi Türk siyasal hayatının en önemli isimlerinden biri olan Alparslan
Türkeş, taşıdığı önem itibariyle sadece Türkiye içinde değil, küresel düzeyde
de yakından takip edilen bir aktör olmuştur. 37 yıllık aktif siyaset hayatı
döneminde Türkeş’i en yakından takip eden devletlerden biri de ABD olmuştur. Bu
çalışmada ABD’nin Alparslan Türkeş’e ve onun liderlik ettiği Milliyetçi Hareket
Partisi’ne bakış açısının ne olduğu ortaya konulmaya çalışılacaktır. Bu
bağlamda, gerek CIA’in gerekse de Türkiye’de görev yapmış olan ABD diplomatik
misyon çalışanlarının raporları bu araştırmanın temelini oluşturmaktadır.
1960-1984 arası dönemi kapsayan 32 adet belge, tarihi bir gerçeği tüm
çıplaklığıyla ortaya koymaktadır. Türkiye’de bilginin üretimi ve yayılması
noktasında akademi ve basın çevrelerinin uzunca yıllar Türk milliyetçiliğinin
düşmanı olan kesimlerce hegemonize edilmiş olmasından dolayı, Türkeş’in Soğuk
Savaş döneminde ABD’nin yetiştirip yönlendirdiği bir aktör olduğuna ilişkin bir
algı oluşturulmaya çalışılmıştır. Herhangi somut bir bilgi ya da belgeye
dayanmayan bu algı oluşturma çabasının ne denli afaki olduğu bu çalışmada ele
aldığımız belgeler aracılığıyla açıkça görülmektedir. Söz konusu belgeler
göstermektedir ki Türkeş ve MHP, ABD tarafından Amerikan çıkarlarını Türkiye’de
tehdit eden en önemli aktörler olarak işaretlenmiştir. Türkeş, Türk siyasetçiler
arasında ABD’ye en fazla mesafeli ve temkinli yaklaşan aktör olmuş ve bu da
Amerikalılar tarafından net bir biçimde müşahede edilerek belgelere
dökülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Alparslan Türkeş, MHP, CIA

Kaynakça

• Robert G. Miner, 30 Haziran 1960, 782.00/6-3060,Istanbul Journalist’s Comment Current Political Situation, Offical Use Only.
• Special National Intelligence Estimate, 19 Temmuz 1960, Short-Term Prospects For Turkey, SNIE 33–60
• Department of State,25 Temmuz 1960, Central Files, 782.5/7–2560. Secret; Priority; Limit Distribution
• Central Intelligence Bulletin, 28 Temmuz 1960, CIA-RDP79T00975A0052002240001-7, TOP SECRET, Approved for Release 04/09/2002.
• Fletcher Warren, 11 Ağustos 1960, Letter for Assistant Secretary of State G. Lewis Jones, Jr. from Ambassador William Fletcher Warren profiling the Provisisonal Government of Turkey, in power since 5/60, Department of State. CONFIDENTIAL. Declassified: Jul 13, 1995.
• https://www.haber3.com/guncel/alparslan-turkes-cia-ajani-miydi-haberi-328055
• Central Intelligence Bulletin, 26 Eylül 1960, CIA-RDP79T00975A005300220001-8, TOP SECRET, Approved for Release 04/09/2002.
• NSC Briefing Background, 28 Eylül 1960, The Internal Situation in Turkey, CIA-RDP 79R00890A001200090022-1, SECRET, Approved for Release 17/05/2001
• Central Intelligence Bulletin, 14 Kasım 1960, CIA-RDP79T00975A005400120001-8, TOP SECRET, Approved for Release 21/10/2002.
• “Intelligence Items Reported to the President”, 14 Kasım 1960, Declassified E.O. 12958, Sec. 3.6(b) Date 10.10.2001.
• CurrentIntelligence Weekly Summary, 17 Kasım 1960, CIA-RDP79-00927A003000010001-9, CONFIDENTIAL SECRET, Approved for Release04/04/2006.
• BI Weekly Propaganda Guidance, Number 54, 05 Aralık 1960, CIA-RDP78-03061A000100020015-4, “Intransigeant Members Ousted By Turkish Provisional Government”, Approved for Release 27/08/2000.
• Department of State, 2 Eylül 1961, Central Files, 782.00/9 – 261. Secret Current Intelligence Weekly Summary, 17 Kasım 1961, CIA-RDP79-00927A003400050001-0, SECRET, Approved for Release 23/10/2007.
• Special Report, OCI No. 0309/65B, Copy No. 57, “Pre-election Picture in Turkey”, CIA-RDP79-00927A005000080003-8, SECRET, Approved for Release 05/01/2005.
• Subject: Turk Predicament in Middle East Crisis, 01 Haziran 1967, Ankara 5964, CONFIDENTIAL.
• “Student Unrest in VariousCountries”, 01 Ocak 1973, CIA-RDP76M00527R000700200001-1, SECRET, Approved for Release 09/01/2002.
• National Intelligence Bulletin, 01 Nisan 1975, CIA-RDP79T00975A0276000010002-3, TOP SECRET, Approved for Release 06/03/2007.
• Weekly Summary, 04 Nisan 1975, “Turkey: A New Government”, CIA-RDP79-00927A011000140001-6, SECRET, Approved for Release 26/11/2007.
• “Prospects for Demirel Government”, 17 Nisan 1975, CIA-RDP79T00865A0008000700001-7, SECRET, Approved for Release 17/03/2006.
• Weekly Summary, 18 Nisan 1975, “Turkey: A NarrowVictory”, CIA-RDP86T00608R000300020017-0, SECRET, Approved for Release 08/11/2011.
• Western Europe Canada International Organisations, 20 Haziran 1975, CIA-RDP79T00865A001200140001-4, SECRET, Approved for Release 30/07/2002.
• National Intelligence Bulletin, 31 Ocak 1976, CIA-RDP79T00975A028500010052-8, TOP SECRET, Approved for Release 13/03/2007.
• National Intelligence Daily Cable, 02 Kasım 1976, “Turkey: PossibleCampusDisorders”, CIA-RDP79T00975A029500010004-0, TOP SECRET, Approved for Release 01/07/2008.
• National Intelligence Daily Cable, 10 Ağustos 1977, “Turkey: PoliticalViolence”, CIA-RDP79T00975A030200010114-9, TOP SECRET, Approved for Release 07/03/2007.
• International NarcoticsBiweeklyReview, 19 Ocak 1978, “Turkey: PoliticalViolence”, CIA-RDP79T00912A001900010002-6, SECRET, Approved for Release 03/12/2008.
• National Intelligence Daily (Cable), 28 Kasım 1978, “Turkey: Wave of Domestic Violence”, CIA-RDP79T00975A030900010094-5, TOP SECRET, Approved for Release 07/03/2007.
• National Intelligence Daily (Cable), 29 Kasım 1978, CIA-RDP79T00975A030900010096-3, TOP SECRET, Approved for Release 07/03/2007.
• National Intelligence Daily (Cable), 30 Kasım 1978, “Turkey-USSR”, CIA-RDP79T00975A030900010098-1, TOP SECRET, Approved for Release 09/03/2007.
• Central Intelligence Agency National Foreign Assessment Center, 27 Aralık 1978, “Turkey Under Martial Law”, CIA-RDP80T00634A000500010042-5, SECRET, Approved for Release 02/12/2004.
• National Intelligence Daily (Cable), 04 Ocak 1979, “Turkey: Prospects for Ecevit”, CIA-RDP79T00975A030900010154-8, TOP SECRET, Approved for Release 17/08/2005.
• Foreingn Broadcast Information Service, 12 Şubat 1982, “West Europe Report”, CIA-RDP82-008-50R000500030054-4, FOR OFFICIAL USE ONLY, Approved for Release 09/02/2007.
• “Turkey: The Threat of Resurgent Terrorism”, Eylül 1984, CIA-RDP85S00316R000200160005-8, SECRET, Approved for Release 18/02/2011.