OTTO LIMAN VON SANDERS AND ON HIS REPORT ENTITLED ‘THE REASONS FOR THE MILITARY DOWNFALL OF THE TURKEY’

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 89 - 132, 29.04.2024

Ferdi Ertekin

https://doi.org/10.53425/madergisi.1426398

Cited By: 1

Öz

In the rise and fall of the Ottoman Empire, the state of the army played an important role. After the Ottoman-Russian war of 1877-78, the Ottoman Empire accelerated the modernisation of the army to ensure its survival. Abdülhamit II, preferred to get closer to Germany rather than the colonial powers of England and France in the face of the Russian threat which had marched to the front of Istanbul in the 1877-78 war. The political alliance between Germany and the Ottoman Empire, which established its political unity in 1871 after defeating France, the paradigm army of the time, naturally extended to the military sphere. The tenuous contacts with Prussia established under Sultan Mahmut II gained a solid foundation under Sultan Abdülhamit II, making the empire dependent on Germany in many areas, from the arms industry to military training and education. The Ottoman Empire entered the First World War as an ally of Germany because of these political and military relations between the two states. As a result of the war, the Ottoman Empire was brought to the brink, both militarily and politically, by the signing of the Treaty of Sèvres, which imposed harsh conditions on it. Otto Liman von Sanders, who arrived in Turkey in December 1913 as head of the German military mission and served in high command in the Turkish army throughout the war, arrested and exiled to Malta by the British after the war. Sanders wrote a memorandum for the German authorities explaining the defeat. This memorandum was intercepted by British intelligence and translated into English. This article examines the historical origins of political, military, and economic cooperation between the Ottoman Empire and Germany and discusses Sanders’ memorandum entitled ‘The Reasons for The Military Downfall of The Turkey’. In this memorandum, published for the first time in Turkish, the reasons for the defeat in World War I, which led to the political collapse of the Ottoman Empire, are revealed from the perspective of Liman von Sanders, the head of the German military mission.

Anahtar Kelimeler

Otto Liman von Sanders, German Military Mission, Turkish Army, Enver Pasha, Battle of Sarikamis.

OTTO LİMAN VON SANDERS VE ‘OSMANLI DEVLETİ’NİN ASKERİ ÇÖKÜŞÜNÜN NEDENLERİ’ BAŞLIKLI RAPORU ÜZERİNE

Öz

Ordunun vaziyeti Osmanlı Devleti’nin yükseliş döneminde olduğu gibi çöküşünde de önemli yer tutar. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Osmanlı Devleti, bekâsını sürdürebilmek adına orduyu modernleştirme sürecini hızlandırdı. II. Abdülhamit, 93 Harbi’nde İstanbul önlerine yürüyen Rus tehdidi karşısında, sömürgeci devletler İngiltere ve Fransa yerine Almanya ile yakınlaşmayı tercih etti. 1871’de dönemin paradigma ordusu Fransa’yı mağlup ederek siyasî birliğini kuran Almanya ile Osmanlı Devleti arasında kurulan ittifak, doğal olarak askerî alana da sirayet etti. II. Mahmut devrinde Prusya ile kurulan cılız temaslar II. Abdülhamit döneminde sağlam bir zemine kavuşarak imparatorluğu silah sanayinden askerî talim ve öğrenime değin birçok alanda Almanya’ya bağlı hale getirdi. İki devlet arasındaki bu politik ve askerî ilişkiler sonucunda Osmanlı Devleti, Almanya’nın müttefiki olarak I. Dünya Savaşı’na girdi ve mağlubiyet sonucunda ağır koşullar içeren Sevr Antlaşması’nı imzalayarak askerî ve politik olarak çöküşün eşiğine geldi. Aralık 1913’te Alman askerî misyon heyeti başkanı sıfatıyla Türkiye’ye gelen ve savaş boyunca Türk ordusunda yüksek komuta kademesinde hizmet veren Otto Liman von Sanders, savaştan sonra, İngilizler tarafından tutuklanıp Malta’ya sürgüne yollandı. Sanders, Alman makamları için mağlubiyetin nedenlerine değindiği bir rapor kaleme aldı. Bu rapor, İngiliz istihbaratı tarafından ele geçirilerek İngilizce’ye çevrildi. Bu makalede, Osmanlı Devleti ile Almanya arasında kurulan politik, askerî ve ekonomik işbirliğinin tarihi kökenlerine değinilmekte ve Sanders’ın ‘Osmanlı Devleti’nin Askeri Çöküşünün Nedenleri’ başlıklı raporu ele alınmaktadır. Türkçede ilk defa yayınlanan bu raporda Osmanlı Devleti’nin politik olarak çöküşüyle sonuçlanan I. Dünya Savaşı’ndaki mağlubiyetin nedenleri, Alman Askerî Misyon Heyeti Başkanı Liman von Sanders’ın perspektifinden ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Otto Liman von Sanders, Alman Askerî Misyonu, Türk Ordusu, Enver Paşa, Sarıkamış Muharebesi.

Kaynakça

• Foreign Office (FO) 195/2455-1, ‘German Military Mission in Turkey’, 12 Şubat 1914.
• FO 195-2053, No: 47 Şubat 1899.
• War Office (WO) 32/5434, “The Reasons for the Military Downfall of Turkey”, Copy of report on reasons for military downfall of Turkey said to be prepared for German Staff by General Liman von Sanders, 1919.
• WO 106/1416, How The Turkish Army Has Been Employed From 1821 To 1922’, 2 Kasım 1922.
• “Talat Paşa ve Katli”. Livâü’l-İslam. 1921. Numara 7: 73-75.
• Akandere, Osman. “Enver Paşa’nın Avrupa Cephelerine Türk Birliklerini Gönderme Kararına Alman Komutanlarının Yaklaşımları.” Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 67 (Güz 2020): 1-23.
• Aksakal, Mustafa. Harb-i Umumi Eşiğinde: Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Alkan, Necmettin “GOLTZ, Wilhelm Colmar von der.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (TDVİA). Ek 1, 478-480. Ankara: 2020.
• Alperen, Altan. “Bağdat Demiryolu: Siyasal Sonuçları Olan Bir Türk-Alman Demiryolu Projesi.” 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi. 7/19 (Bahar 2018): 1-22.
• Arı, Kemal. Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi, Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 1997.
• Aydemir, Şevket Süreyya. Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa. Cilt III-1914-1922. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1985.
• Bardakçı, Murat. Enver, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Çalen, Mehmet Kaan. “II. Meşrutiyet Döneminde Üç Tarz-ı Siyaset,” Osmanlı Tarihi Araştırmaları II: II. Meşrutiyet (içinde), Ed. Saime Selenga Gökgöz ve Ahmet Oğuz. İstanbul Kriter Yayınları, 2020.
• Eğrioğlu Ertekin, Işık. “Fransız Elçilik Raporlarına Göre OsmanlıFransız İlişkileri (1792- 1809).” Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, 2023.
• Ertekin, Ferdi. İngiliz İstihbaratı ve Osmanlı İmparatorluğu. İstanbul: Yeditepe, 2022.
• Erkilet, Hüseyin Hüsnü Emir. Yıldırım Ankara, Genelkurmay Basım Evi, 2002.
• General Nikolski, Sarıkamış Harekâtı (12-24 Aralık 1914). çev. Yarbay Nazmi. Ankara: Genelkurmay Basım Evi, 1990.
• Güralp, Şerif. 1918 Yılında Türk Ordusunun Filistin ve Suriye’den Çekilişinde 3ncü Süvari Tümeninin Harekâtı. Yay. Haz. Zekeriya Türkmen-Fatma İlhan. Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Hafız Hakkı Paşa’nın Sarıkamış Günlüğü. yay. haz. Murat Bardakçı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• Handbook of Turkish Army. The Imperial War Museum. Kahire: Intelligence Section, 1916.
• Hanioğlu, Şükrü. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Zihniyet, Siyaset ve Tarih. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2009.
• Harvey, A. D. “General Liman von Sanders’s Memorandum.” Militärgeschichtliche Zeitschrift. 63 (2004): 165-175.
• İlden, Şerif. Sarıkamış. yay. haz. Sami Önal. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1999.
• İnan, Arı. Enver Paşa’nın Özel Mektupları. Ankara: İmge Kitabevi, 1997.
• Kemal, Cemal. “Birinci Dünya Harbi’nde Filistin Cephesi.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2004.
• Kış, Salih. Osmanlı Ordusunda Alman Ekolü: Von Der Goltz Paşa (1883-1895). Konya: Palet Yayınları, 2017.
• Kokovtzoff, Vladimir Nikolaevic “La mission Liman von Sanders les entretiens de Berlin en novembre 1913.” Revue d'Histoire de la Guerre Mondiale. XIII/1 (Ocak 1935): 99-116.
• Ortaylı, İlber. Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Özgüldür, Yavuz. “Yüzbaşı Helmut Von Moltke’den Müşir Liman Von Sanders’e Osmanlı Ordusunda Alman Askeri Heyetleri.” Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama MerkeziDergisi(OTAM). 4 (Ocak 1993): 297-307.
• Reyhan, Cenk. “Türk-Alman İlişkilerinin Tarihsel Arka Planı (1878-1914).” Belleten. LXIX/1, (Nisan 2005): 1-46.
• Sanders, Liman Von. Türkiye’de Beş Sene. Çev. Osmanlı Genelkurmayı Askeri Tarih Encümeni Tercüme Heyeti. İstanbul: Yeditepe, 2007.
• Shaw, Standford J. ve Shaw, Ezel Kural. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Vol II: Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey, 1808-1975. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
• Shaw, Stanford J. “The Origins of Ottoman Military Reform: The Nizâm-ı Cedid Army of Sultan Selim III.” The Journal of Modern History. 37/3 (Eylül 1965): 291-306.
• Solak, Bilgi Yıldız. “II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı Ordusunu Islah İçin Gelen Yabancı Müşavirler.” Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, 2018.
• Tokay, Gül. “Liman von Sanders As a Prisonner of War in Malta (February-August 1919).” A Bridge Between Cultures. Ed. Sinan Kuneralp. İstanbul: The Isis Press, 2006.
• Tunç, Salih. “Fransız Askerî Ataşesi Yarbay Maucorps’un Gözüyle Alman Askeri Heyeti ve General Liman von Sanders’in İstanbul’daki Faaliyetleri.” Cedrus. VI (2018): 613-628.
• Türkman, Sayim. “Birinci Dünya Savaşı’nda Sarıkamış Muharebeleri (22 Aralık 1914-10 Ocak 1915).” Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 67 (Güz 2020): 533-574.
• Türkmen, Zekeriya. “Mustafa Kemal Paşa ve Yıldırım Ordular Grup Komutanlığı.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 16/47, (2000): 395-419.
• Türkmen, Zekeriya. “Sultan II. Abdülhamid Devri Osmanlı Askerî Eğitim-Öğretiminde Alman Müşavirlerin Etkileri.” Türk Askerî Eğitim ve Öğretim Tarihi: Sempozyumu Bildirileri 16-17 Eylül 2021. Cilt II. ed. Bünyamin Kocaoğlu-Ahmet Taşdemir Hamza Bilgü. İstanbul: Milli Savunma Üniversitesi Fatih Harp Tarihi Araştırmaları Enstitüsü, 2022.
• Türkmen, Zekeriya. “Yıldırım Ordular Grubunun Teşkili ve Faaliyetleri Hakkında Kısa Bir Değerlendirme (1917-1918).” İlmi Araştırmalar Dergisi. 1 (1995): 157-166.
• Uyar, Mesut. ve Erickson, Edward J. Osmanlı Askeri Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Uyar, Mesut. “Sanders Askeri Yardım Misyonu.” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD). 15/30 (Güz 2019): 29-84.
• Wallach, Jehuda L. Bir Askeri Yardımın Anatomisi: Türkiye’de PrusyaAlman Askeri Heyetleri 1835-1919. çev. Fahri Çeliker Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1985.
• Yamauchi, Masayuki Hoşnut Olmamış Adam Enver Paşa: Türkiye’den Türkistan’a. İstanbul: Bağlam, 1995.
• Yeşil, Fatih. “Nizâm-ı Cedid Ordusunda Tâlim ve Terbiye (1790-1807).” Tarih Dergisi. 52 (2010/2): 27-85.
• Yıldız, Gültekin. Dünya Savaş Tarihi, Osmanlı Askeri Tarihi: Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri 1792-1918. İstanbul: Timaş, 2013.
• Yıldız, Gültekin. Neferin Adı Yok: Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset, Ordu ve Toplum (1826-1839). İstanbul: Kitabevi, 2009.
• Bardakçı, Murat. “75 bin kişilik ordu nasıl olur da 90 bin şehit verir?” Hürriyet Gazetesi, 1 Ocak 2006, https://www.hurriyet.com.tr/75-bin-kisilik-ordu-nasil-olur-da-90-bin- sehit-verir-3724869.
• Bardakçı, Murat. “Dost bildiğimiz Almanlar ne edepsiz adamlarmış!” Hürriyet Gazetesi, 5 Temmuz 2005, https://www .hurriyet.com.tr/dost-bildigimiz-almanlar-ne-edepsiz-adamlarmis-332359.
• Britannica Encyclopaedia. “Otto Liman von Sanders.” https://www.britannica.com/biography/Otto-Limanvon-Sanders.
• Erat, Muhammet. “Kâzım Karabekir (1882-1948)”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kazim-karabekir-1882-1948/
• Görgülü, İsmet. “Liman Von Sanders (1855-1929)”, https:// ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/liman-von-sanders-1855-1929/