ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNİN MESLEĞE İLİŞKİN AKILCI OLMAYAN DÜŞÜNCELERİ

Yıl 2018, Sayı: 47, 360 - 386, 15.07.2018

Bahtiyar Eraslan-çapan , Fidan Korkut-owen

https://doi.org/10.21764/maeuefd.359575

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada ortaöğretim öğrencilerinin,  cinsiyetlerine, okul türlerine, sınıflarına,
genel akademik not ortalamalarına ve üniversitede seçmeyi düşündükleri eğitim
alanına göre meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlarının değişip
değişmediği araştırılmıştır. Araştırmanın verileri, İç Anadolu Bölgesindeki bir
ilde yer alan dört orta öğretim okulunda 175’i kız ve 178’i erkek olmak üzere
toplam 353 öğrenciden toplanmıştır. 
Verilerin toplanmasında Meslek Seçimine İlişkin Düşünceler Ölçeği ile
öğrencilerin cinsiyetleri, okulları, sınıfları, genel not ortalamaları ve üniversitede seçmeyi düşündükleri eğitim
alanına ilişkin bilgilerin sorulduğu Kişisel Bilgi Formundan
yararlanılmıştır. Analizler için t testi ve tek yönlü varyans analizi
kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre erkeklerin, kız öğrencilerden;
11. sınıf öğrencilerinin dokuzuncu sınıf öğrencilerden meslek seçimine ilişkin
akılcı olmayan inançlarının daha fazla olduğu bulunmuştur. Okullar arasında da
Anadolu Lisesi-2 öğrencilerinin mesleki akılcı olmayan inançları Mesleki ve
Teknik Lise, Anadolu Lisesi-1 ve Sosyal Bilimler Lisesi öğrencilerinden daha
düşük bulunmuştur. Genel akademik not ortalamalarına göre öğrencilerin meslek
seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlarının değişmediği saptanmıştır.
Öğrencilerin üniversitede seçmeyi
düşündükleri eğitim alanlarına ilişkin akılcı olmayan inançlarında ise
sadece mühendislik üretim ve yapı eğitim alanında fark bulunmuştur. Farkın
kaynağına bakıldığında mühendislik üretim ve yapı alanını seçmeyi
planlayanların meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlarının,
planlamayanlardan ve kararsız olanlardan daha yüksek olduğu görülmüştür.
Bulgular kariyer psikolojik danışmanlığı ile ilgili alan yazındaki araştırma
sonuçlarına göre tartışılmış ve bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan düşünceler

Kaynakça

• Akkoç, F. (2012). Lise öğrencilerinin mesleki kararsızlıkları ile kariyer inançları arasındaki ilişki. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 49-70.
• Aksu, M., Demir, C. E, Daloğlu, A., Yıldırım, S.ve Kiraz, E. (2010). Who are the future teachers in Turkey. Characteristics of entering student teachers. International Journal of Educational Development, 30(1), 91-101.
• Altıntaş, G. (2006). Liseli ergenlerin kişiler arası iletişim becerileri ile akılcı olmayan inançları arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Anılan, H., Çemrek, F. ve Anagün, Ş.S. (2008). Ortaöğretim öğrencilerinin meslek seçimi ve üniversite tercihlerine İlişkin görüşleri (Eskişehir örneği). e-Journal of New World Sciences Academy, 3 (2), 238-249.
• Arslan, D.A. (2005). Müzik öğretmen adaylarının, öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının incelenmesi. http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/pdf adresinden 15.04.2017 tarihinde erişilmiştir.
• Bacanlı, F. (2012). Kariyer karar verme güçlükleri ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 86-95.
• Bahar, H. H. (2002). Eğitim Fakültesi, Tıp Fakültesi ve İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğrencilerinin bazı sosyo-ekonomik özellikleri ile fakülte tercihleri arasındaki ilişki, Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1),125.
• Crites, J. O. (1973). Career maturity. NCME Measurement in Education, 4(2). http://www.eric.ed.gov/ERICWebPortal/search/detailmini.jsp?_nfpb=true&_&ERICExtSarch_SearchValue_0=ED077976&ERICExtSearch_SearchType_0=no&accno=ED077976 adresinden 05 Eylül 2016 tarihinde indirilmiştir.
• Boyacıoğlu, N. B. (2010). Ergenlerde mantık dışı inançlar ve sınav kaygısı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Brown, C. (2002). Career counseling practitioners: Reflections on theory, research, and practice. Journal of Career Development, 29 (2), 109-127.
• Corbishley, M.A., & Yost, E.B. (1989). Psychological aspects of career counseling. Journal of Career Development, 16, 43-51.
• Çivitçi, A. ve Çivitçi, N. (2009). İlköğretim öğrencilerinde algılanan sosyal beceri ve mantıkdışı inançlar. Elementary Education Online, 8(2), 415-424.
• Davison, M. L., Jew, G. B. ve Davenport, E. J. (2014). Patterns of SAT scores, Choice of STEM major, and gender, Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47(2) 118– 126. doi: 10.1177/0748175614522269.
• Dryden W. (1979). Rational Emotive Therapy and its contribution to careers counselling. British Journal of Guidance and Counseling, 7(2), 181-187.
• Eğitim-Bir-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi (2011). Öğrencilerin meslek seçimini etkileyen faktörler. http://www.egitimbirsen.org.tr/ebs/arastirma/ebsam18mesleksecimi.pdf adresinden 14.04.2017 tarihinde erişilmiştir.
• Ellis, A. (1995). Cognitive and constructive psychotherapies: Theory. New York: Springer.
• Eraslan Çapan, B. ve Korkut Owen, F. (2017). Ortaöğretim öğrencilerinin yönelmeyi düşündükleri eğitim alanları ve kariyer psikolojik danışmanlığı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (61), 551-568.
• Eret, E. (2013). An assessment of pre-service teacher education in terms of preparing teacher candidates for teaching. Unpublished Doctoral Thesis. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Eret-Orhan, E. ve Ok, A. (2014). Öğretmenlik programlarını kimler tercih ediyor? Adayların giriş özellikleri ve öğretmenliğe yönelik tutumları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(4), 75-92.
• Fasciani, M.L. (2015) The interrelations between academic motivation, irrational beliefs, and test anxiety in predicting achievement among high school students. Doctoral Thesis. St. John’s University, New York, USA.
• Gati, I. & Saka, N. (2001). High school students' career-related decision-making difficulties. Journal of Counseling and Development, 79(3), 331-340.
• Gati, I., Krausz, M. & Osipow, S.H . (1996). A taxonomy of difficulties in career decision making. Journal of Counseling Psychology, 43 (4), 510-526.
• Gavcar, E., Bulut, Z. A. ve Karabulut, A.N. (2005). Öğrencilerin iktisadi ve idari bilimler fakültesini tercih nedenleri ve beklentileri (Muğla Üniversitesi Örneği). İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 21-39.
• Genç, G., Kaya, A. ve Genç, M. (2007). İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(14); 49-63.
• Göller, L. (2010). Ergenlerin akılcı olmayan inançları ile depresyon-umutsuzluk düzeyleri ve algıladıkları akademik başarıları arasındaki ilişkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Güler, D. ve Çakır, G. (2013). Lise son sınıf öğrencilerinin sınav kaygısını yordayan değişkenlerin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(39), 82-94.
• Gülbahçe, A. ve Özkurt, S. (2016). Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık programını tercih edecek olan öğrencilerin empatik eğilim ve empatik becerilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 1-15 http://dergi.adu.edu.tr/egitimbilimleri/
• Hamamcı, Z. ve Çoban, A.E. (2007). Mesleki olgunluk ve mesleki kararsızlığın akılcı olmayan inançlarla ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(27), 31-42.
• Johnstone, S. (2002). An investigation of dysfunction althoughts and career indecision: Confusion, anxiety and conflict as contributors. Master Thesis, University of Regina, Saskatchewan Canada.
• İnce, S. ve Khorshid, L. (2015). Hemşirelik öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörlerin belirlenmesi, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 18(3), 163-171.
• Kartol, A. (2013). Lise son sınıf öğrencilerinin akılcı olmayan inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Kepir-Savoly, D. D. ve Korkut-Owen, F. (2015). Üniversite adaylarında meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar. International Journal of Human Sciences, 12(2), 820-836. doi= 10.14687/ijhs.v12i2.3357
• Kim, B., Lee, B.H., Hi, G., Lee, H.K. & Lee, S.M. (2015). Examining longitudinal relationships between dysfunctional career thoughts and career decision-making self-efficacy in school-to-work transition. Journal of Career Development, 42(6) 511-523.
• Kiwana, L., Kumar, .A. & Randerson, N. (2011). An investigation into why the UK has the lowest proportion of female engineers in the EU. 13 Mayıs 2016 tarihinde http://www.engineeringuk.com adresinden alınmıstır.
• Kleiman, T., Gati, I., Peterson, G., Sampson, J., Reardon, R. & Lenz, J. (2004). Dysfunctional thinking and difficulties in career decision making. Journal of Career Assessment, 12, 213-331.
• Korkut-Owen, F. ve Eraslan Çapan, B. (2017). Fen, teknoloji, matematik ve mühendislik alanlarını seçmeyi planlama: Meslek seçimine ilişkin düşünceler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.
• Korkut-Owen, F., Kelecioğlu, H. ve Owen, D. W. (2014). Cinsiyetlere göre üniversitelerdeki onbir yıllık eğilim: Kariyer danışmanlığı için doğurgular. International Journal of Human Sciences, 11(1), 794-813.
• Korkut-Owen, F. ve Mutlu, T. (2016). Türkiye’de fen bilimleri, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarının seçiminde cinsiyetler arası farklılıklar, Yaşadıkça Eğitim, 30(2), 53-72.
• Kilk, K. L. (1997). The relationship between dysfunctional career thoughts and choosing an academıc majör. Doctoral Thesis, University of Northern, Colorado, USA.
• Krumboltz, J. D. (1994). The career beliefs inventory. Journal of Counseling and Development, 72(4), 424-428. Memurlar.net (2013). İş güvenliği uzmanı az, maaş yüksek. https://www.memurlar.net/haber/440325/is-guvenligi-uzmani-az-maas-yuksek.html Adresinden 14.04.2017 tarihinde erişilmiştir.
• Mitchell, L. K., & Krumboltz, J. D. (1996). Krumboltz’s learning theory of career choice and counseling. In D. Brown and L. Brooks (Eds.), Career choice and development (3rd ed., pp. 233-280). San Francisco, CA: Jossey-Bass
• National Science Board (2016). Science and Engineering Indicators 2016. https://www.nsf.gov/statistics/2016/nsb20161/uploads/1/nsb20161.pdf adresinden 12 Şubat 2017 tarihinde erişilmiştir..
• Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) (2013). Süreli yayınlar http://osym.gov.tr/belge/1-128/sureli-yayinlar.html adresinden 15.03.2017 tarihinde erişilmiştir.
• Özay-Köse, E. ve Gül, Ş (2016). Biyoloji temelli mesleklerin seçiminde biyolojiyi sevmenin etkisi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 140-152.
• Öztürk, Z. ve Ilıman, E. (2015). Sağlık yönetimi ve işletmeciliği bölümünde okuyan öğrencilerin bölümü tercih nedenleri ile beklenti ve motivasyon düzeyleri üzerine bir araştırma. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 71-93
• Pekkaya, M. ve Çolak, N. (2013). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörlerin önem derecelerinin AHP ile belirlenmesi, Bülent Ecevit Üniversitesi The Journal of Academic Social Science Studies, 6(2), 797-818.
• Peterson, G.W., Sampson, J. P., & Reardon, R. C. (1991). Career development and services: A cognitive approach. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.
• Pilavcı, D. (2007). Bilgi çağında değişen kariyer anlayışı ve üniversite öğrencilerinin kariyer tercihlerini etkileyen faktörler üzerine bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Çukurova Ü., Adana.
• Roll, T., & Arthur, N. (2002). Beliefs in career counselling. NATCON Papers. http://contactpoint.ca/wp-content/uploads/2013/01/pdf-02-03.pdf adresinden 19 Ocak 2017 tarihinde erişildi.
• Sampson, J. P., Jr., Peterson, G.W., Lenz, J. G., Reardon, R. C. & Saunders, D. E. (1996). Career Thoughts Inventory. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources, Inc.
• Sampson, J. P., Peterson, G. W., Lenz, J. G., Reardon, R. C., & Saunders, D. E. (1998). The design and use of a measure of dysfunctional career thoughts among adults, college students, and high school students: The Career Thoughts Inventory. Journal of Career Assessment, 6(2), 115-134.
• Saunders, D.E., Peterson, G.W., Sampson, J.P. & Reardon, R.C. (2000). The contribution of depression and dysfunctional career thinking to career indecision. Journal of Vocational Behavior, 56, 288-298.
• Schelmetic, T. (2013). Where are America’s women engineers? 14 Mart 2017 tarihinde http://news.thomasnet.com/IMT/2013/02/19/where-are-americas-women-engineers/ adresinden erişildi.
• Tebiş C. (2006). Türkiye'de müzik öğretmenliğine yönelme nedenleri. Mehmet Akif Ersoy Eğitim Fakültesi Dergisi, efd.mehmetakif.edu.tr/arsiv/aralik2006/sayi12/52-64.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) (2012). Hane halkı işgücü istatistikleri, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=10817 adresinden 17 Şubat 2012 tarihinde erişilmiştir.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (6. baskı) Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz-Erdem, A. Y. ve Bilge, F. (2008). Lise öğrencileri için Meslek Seçimine İlişkin Akılcı Olmayan İnançlar Ölçeği’nin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 95-114.