Sosyo-Ekonomik Yapının Okulun Kültürel Boyutlarıyla İlişkisinde Öğretmen Niteliklerinin Rolü

Yıl 2018, Sayı: 48, 31 - 53, 17.10.2018

Kamil Yıldırım

Öz

Bu çalışmada, öğretmen nitelikleri kontrol edilerek okulun yakın
çevresinin sosyo-ekonomik düzeyinin okulun içsel süreçlerinin temsilcisi olarak
alınan okulun kültürel boyutları (öğrenciyle
ilgilenme, mesleki gelişim, kurallara uyma, okul iklimi ve sembolik uygulamalar)
ile ilişkisi incelenmiştir. Çalışma, 2015-2016 eğitim-öğretim döneminde Aksaray
ili şehir merkezinde bulunan ilkokul, ortaokul ve lise kademesindeki devlet
okullarında görev yapan toplam 332 öğretmen üzerinde gerçekleştirilmiştir. Tarama
yöntemiyle toplanan veriler, tanımlayıcı istatistikler, açımlayıcı faktör
analizi, Pearson Korelasyon katsayısı ve MANOVA, ANCOVA gibi çok değişkenli
istatistiklerle incelenmiştir. Çalışma sonunda,  öğretmen nitelikleri kontrol edildiğinde dahi,
sosyo-ekonomik yapının okulun içsel süreçlerini etkilediği saptanmıştır. SED
arttıkça mesleki gelişim, öğrenciyle
ilgilenme, sembolik uygulamalar da artmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

sosyo-ekonomik yapı, okul, kültürel boyutlar, ilişki

Kaynakça

• Agirdag, O., Houtte, M.V. & Avermaet, P.V. (2012). Why does the ethnic and socio-economic composition of schools influence math achievement? The role of sense of futility and futility culture. European Sociological Review, 28(3), 366-378. DOI:10.1093/esr/jcq070
• Bakker, J., Denessen, E. & Brus-Laeven, M. (2007). Socio-economic background, parental involvement and teacher perceptions of these in relation to pupil achievement. Educational Studies, 33(2), 177-192. DOI: 10.1080/03055690601068345
• Balcı, A. (2007). Etkili okul ve okul geliştirme. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Benedict, R. (1960). Patterns of culture (18. Baskı). New York: Mentor Books.
• Buluç, B. (2009). İlköğretim okullarında bürokratik okul yapısı ile okul müdürlerinin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 34, 152, 71-86.
• Buluç, B. (2013). Okul kültürü ve iklimi. İçinde S. Özdemir (Ed.), Eğitim yönetiminde kuram ve uygulama (101-130). Ankara: PegemA.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem A.
• Cameron, K. S., & Quinn, R. E. (2011). Diagnosing and changing organizational culture: Based on the competing values framework (3rd ed.). San Francisko: Şossey-Bass.
• Chang, S. E., & Lin, C. S. (2007). Exploring organizational culture for information security management. Industrial Management and Data Systems, 107(3), 438-458.
• Chudgar, A. & Luschei, T. (2009). National Income, Income Inequality, and the Importance of schools: A Hierarchical Cross-National Comparison. American Educational Research Journal 46 (3): 626–658.
• Çelik, V. (2012). Okul kültürü ve yönetimi. Ankara: PegemA.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik, SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem.
• Deal, T., & Kennedy, A. (2000). The new corporate cultures: Revitalizing the workplace after downsizing, mergers, and reengineering. New York: Texere.
• Demirtaş, Z. (2010). Okul kültürü ile öğrenci başarısı arasında ilişki. Eğitim ve Bilim, 35 (158), 1-13.
• Dikeçligil, B. (1994). Kültür kavramının analizi veya sosyo-kültürel gerçekliğin yapısı üzerine bir inceleme. Dünyada ve Türkiye’de güncel sosyoloşik gelişmeler. Ankara: Sosyoloji Derneği.
• Duncan, W. J. (1989). Organizational culture: Getting a fix on an elusive concept. The academy management executive, 11(3), 229-236.
• Güçlü, N. (Ed.). (2014). Okul kültürü. Ankara: PegemA.
• Güçlü, N., Yıldırım, K. & Daşcı, E. (2016). Okul kültürü ölçeğinin geliştirilmesi ve test edilmesi [Developing and testing the scale of school culture]. İçinde K. Beycioğlu, N.Özer, D.Koşar & İ.Şahin (Edt), Eğitim yönetimi araştırmaları E-Kitap [E-Kitap Studies of Educational Administration](271-285). Ankara: PegemA.
• Hallinger, P., & Leithwood, K. (1996). Culture and educational administration: A case of finding out what you don’t know you don’t know. Journal of Educational Administration, 34(5), 98 – 116.
• Harrison, R. (1972). Understanding your organization’s character. Harvard Business Review, 50(23), 119-128.
• Hofstede, G., Hofstede, G. Ş., & Minkov, M. (2010). Cultures and organizations: Software of the mind. New York: McGraw-Hill.
• Huang, H. & Sebastian, J. (2015) The role of schools in bridging within-school achievement gaps based on socioeconomic status: a cross-national comparative study, Compare: A Journal of Comparative and International Education, 45:4, 501-525, DOI: 10.1080/03057925.2014.905103
• Karataş, E. (2009). Eğitim yönetiminde iş değerleri ve örgüt kültürü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Kent, P. (2005). Finding the missing jigsaw pieces: a new model for analysing school culture. Management in Education, 20(3), 24-30.
• Kesik, F. & Bayram, A. (2015). Eğitim sisteminin eleştirel pedagoji perspektifinden bir değerlendirmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 900-921.
• Koşar, S. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile örgüt kültürü arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi
• Leithwood, K. (2010). Characteristics of school districts that are exceptionally effective in closing the achievement gap, Leadership and Policy in Schools, 9:3, 245-291, DOI: 10.1080/15700761003731500
• Lenkeit, J., Caro, D.H. & Strand, S. (2015). Tackling the remaining attainment gap between students with and without immigrant background: an investigation into the equivalence of SES constructs, Educational Research and Evaluation, 21:1, 60-83, DOI: 10.1080/13803611.2015.1009915
• Linnansaari-Rajalin, T., Kivimaki, M., Ervasti, J., Pentti, J. Vahtera, J. & Virtanen, M. (2015). School neighbourhood socio-economic status and teachers’ work commitment in Finland: Longitudinal survey with register linkage. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 21(2), 131-149.
• Liu, S. (2016). Leadership and teacher learning in urban and rural schools in China: Meeting the dual challenges of equity and effectiveness. International Journal of Educational Development, 51. 163-173.
• Lunenburg, F. C&Ornstein, A.C. (2013). Educational Administration [Eğitim Yönetimi]. (Çev. Ed. G. Arastaman), Ankara: Nobel Yayıncılık. (Orijinali 6. Basım 2012).
• Macionis, J. J. (2012). Sosyoloji (Çev. V. Akan). Ankara: Nobel.
• Macneill, A.J., Prater, D.L. & Busch, S. (2009). The effects of school culture and climate on student Achievement. International Journal of Leadership in Education, 12(1), 73-84. DOI: 10.1080/13603120701576241
• Marks, G.N. Cresswell, J. Ainley, J. (2006). Explaining socioeconomic inequalities in student achievement: the role of home and school factors. Educational Research And Evaluation, 12 (2), 105–128.
• OECD (2015). Education at a Glance. Paris: OECD Publication.
• OECD (2013). PISA 2012 Results: What Makes a School Successful? Resources, Policies and Practices. Paris: OECD Publication
• OECD. (2010). PISA 2009 results: Overcoming social background. Volume 2: Equity in learning opportunities and outcomes. Paris: OECD Publication.
• Özdemir, A. (2006). Okul kültürünün oluşturulması ve çevreye tanıtılmasında okul müdürlerinden beklenen ve onlarda gözlenen davranışlar, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4 (4), 411-433.
• Özdemir, S. (2012). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: PegemA.
• Pallant, J. (2015). SPSS survival manual. NY: McGraw Hill.
• Peterson, K. D., & Deal, T. E. (1998) How leaders influence the culture of schools, Educational Leadership, 56, 28-30.
• Sancar, M. (2012). Centralized education system, bureaucracy and leadership. Euroasian Journal of Educational Research, 49/A, 103-120.
• Sargut, S. (2001). Kültürlerarası farklılaşma ve yönetim. Ankara: İmge Yayınları
• Schein, E. H. (2010). Organizational culture and leadership. San Francisco: Jossey-Bass.
• Schneider, W. S. (1999). Why good management ideas fail: Understanding your corporate culture. Otherwise, Featured Guest Speaker. USA: Paradigm shift international. Retrieved from http://www.parshift.com/Speakers/Speak016.htm.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Ankara: Anı
• Smith, P. (2001). Cultural Theory: An Introduction. Oxford: Blackwell Publishing.
• Şahin, S. (2010). Okul kültürünün bazı değişkenler açısından incelenmesi (İzmir ili örneği). İlköğretim -Online E-Dergi, 9(2), 561-575.
• Şahin-Fırat, N. (2007). Okul kültürü ve öğretmenlerin değer sis¬temleri. Yayımlanmamış doktora tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversite¬si, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şenol, Ş. (2012). Araştırma ve örnekleme yöntemleri. Ankara: Nobel.
• Şişman, M. (2011). Örgütler ve kültürler. Ankara: PegemA.
• Tabachnick, B.G. & Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics. London: Pearson.
• TEDMEM (Türk Eğitim Derneği Eğitim Faaliyetleri Birimi) (2014). PISA 2012, Türkiye üzerine değerlendirmeler ve öneriler. Ankara: Öncü Matb.
• Terzi, A. R. (2005). İlköğretim okullarında örgüt kültürü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi [Educational Administration: Theory and Practice], 43, 423-442.
• UNESCO. (2007). Global monitoring report, education for all 2008. New York: Oxford Press, www.efareport.unesco.org.
• Van Houtte, M. & Van Maelle, D. (2011). The black box revelation: in search of conceptual clarity regarding climate and culture in school effectiveness research. Oxford Review of Education, 37(4), 505-524.
• Yavuz, Y., Yılmaz, E. (2012). Resmi ve özel ilköğretim okullarının okul kültürü üzerine öğretmen ve öğrenci görüşleri. International Journal of New Trends in Arts, Sports&Science, 1(3), 76-90.
• Yeşilyurt, E. (2009). Okul kültürünün öğretim başarısına olan etkisine yönelik öğretmen görüşleri. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 195-214.
• Yılmaz, E., ve Kurşun, A.T. (2015). Okul kültürü ile akademik iyimserlik arasındaki ilişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 46-69.
• Yılıdırım, K. (2012). PISA 2006 verilerine göre Türkiye’de eğitim kalitesini belirleyen temel faktörler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 229-255.