KARİYER KARAR VERME GÜÇLÜĞÜNDE CİNSİYET FARKLILIKLARI: BİR META ANALİZ ÇALIŞMASI

Yıl 2021, Sayı: 57, 401 - 424, 30.01.2021

Osman Söner

Öz

Bu çalışmanın amacı, kariyer karar verme güçlüğünde cinsiyet farklılığını meta analiz yöntemi kullanılarak incelemektir. Bu doğrultuda, 2011-2020 yılları arasında Türkiye’de kariyer karar verme güçlüğü konusunda yapılan makale ve lisansüstü çalışmalar incelenmiştir. Bilimsel makaleleri bulmak için Google Akademi, Ebsco, Ulakbim ve Eric veri tabanları kullanılırken, lisansüstü tezlere ulaşmak için Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinde yer alan tezlerden yararlanılmıştır. Bu çalışmanın içeriğinde cinsiyet ve okul değişkenine ve kodlama protokolüne uygun verilerin olduğu 18 çalışma yer almaktadır. Çalışmanın örneklem grubunu 7059 (%57) kadın 5322 (%43) erkek olmak üzere 12381 lise ve üniversite öğrencisi oluşturmaktadır. Kariyer karar verme güçlüğünün cinsiyete göre etki büyüklüğünü belirlemek için Cohen’s d olarak tanımlanan Standardize Ortalamalar Farkı (SOF) analizi kullanılmıştır. Yayın yanlılığını tespit etmek amacıyla Rosenthal’ ın FSN Değeri, Huni Grafiği, Duval-Tweedie’ nin Kırp-Doldur Yöntemiyle birlikte Egger testi bulguları analizleri sonucunda yayın yanlılığının olmadığı saptanmıştır. Ayrıca yapılan meta analiz bulgularının üniversite ve lise örneklem gruplarına göre değişimini saptamak için alt grup analizi yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre rasgele etkiler modeline göre cinsiyetin kariyer karar verme güçlüğü üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı saptanmıştır. Alt grup analizi sonuçlarına göre ise cinsiyetin lise ve üniversite gruplarına göre hesaplanan etki büyüklüğünün anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kariyer karar verme,, cinsiyet,, meta analiz,, öğrenci

Kaynakça

• Albion, M. J. (2000). Career decision making difficulties of adolescent boys and girls. Australian Journal of Career Development, 9(2), 14-19
• Amundson, N. E. (1995). An interactive model of career decision making. Journal of Employment Counseling, 32(1), 11-21.
• Aydın, F. (2019). Lise öğrencilerinin kariyer karar verme güçlükleri ile psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Adana.
• Bacanlı, F. (2008b). Kariyer karar verme süreci. R. Özyürek (Ed.), Kariye yolculuğu içinde (ss. 119-140). Ankara: Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi.
• Bacanlı, F. (2012). Kariyer karar verme güçlükleri ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 86-95.
• Bacanlı, F. (2016). Career decision-making difficulties of Turkish adolescents. İnternational Journal for Educational and Vocational Guidance, 16(2), 233-250.
• Bakioğlu, A. ve Özcan, Ş. (2016). Metaanaliz. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Bloch, D.P. and Richmond, L.J. (2007). Soul work: Finding the work you love, loving the work you have. Maleny, Australia: eContent Management.
• Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P. T., and Rothstein, H. R. (2014). Meta-analize giriş, (Çev. S. Dinçer). Ankara: Anı Yayınları.
• Boysan, M. and Kagan, M. (2016). Associations between career decision- making difficulties, maladaptive limitedness schemas, sleep quality, and circadian preferences among Turkish college students. Sleep and Hypnosis, 18(4), 97-110.
• Bullock-Yowell, E., McConnell, A.E. & Schedin, E.A. (2014). Decided and undecided students: career self-efficacy, negative thinking, and decision-making difficulties. NACADA Journal, 34(1), 22-34.
• Büyüköztürk, Ş. Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel,, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. (17. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Campbell, R. E., & Heffernan, J. M. (1983). Adult vocational behavior. In W. B. Walsh & S. H. Osipow (Eds.), Handbook of vocational psychology (pp. 223-260). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Card, N. A. (2012). Applied meta-analysis for social science research. New York: The Guilford Press.
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd. edition). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Cohen, L., Manion, L. and Morrison, K. (2000a). Research methods in education. (5. Baskı). London:Routledge Falmer.
• Cohen, J., Walkowitz, J. and Ewen, R.B. (2000a). Introductory statistics for the behavioral sciences. Orlando: Harcourt Brace College Publishers.
• Cumming, G. (2012). Understanding the new statistics. New York: Routledge, Taylor and Francis Group
• Di Fabio, A. And Palazzeschi, L. (2009). Emotional intelligence, personality traits and career decision difficulties. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 9, 135–146
• Dinçer, S. (2014). Eğitim bilimlerinde uygulamalı meta-analiz. Ankara: Pegem Akademi.
• Duru, H. (2019). Lise öğrencilerinin mesleki olgunlukları, kariyer kararı verme güçlükleri ve kariyer kararı verme öz yetkinlikleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, Bursa.
• Egger, M., Smith, G. D., Schneider, M., & Minder, C. (1997). Bias in meta-analysis detected by a simple, graphical test. British Medical Journal, 315, 629–634.
• Fidan, V. (2019). Meslek seçiminde kariyer karar verme zorlukları: İzmir ilindeki denizcilik meslek liseleri ile diğer liselerdeki son sınıf öğrencileri üzerine bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Anabilim Dalı Denizcilikte Emniyet, Güvenlik ve Çevre Yönetimi Programı Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Fuqua, D. R., & Hartman, B. W. (1983). Differential diagnosis and treatment of career indecision. Journal of Counseling & Development, 62(1), 27-29.
• Gati, I. (1986). Making career decisions: A sequential elimination approach. Journal of Counseling Psychology, 33(4), 408-417.
• Gati, I., & Asher, I. (2001). The PIC model for career decision making: Prescreening, in-depth exploration, and choice. In F. T. L. Leong & A. Barak (Eds.), Contemporary models in vocational psychology (pp. 7-54). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
• Gati, I., Fassa, N., & Houminer, D. (1995). Applying decision theory to career counseling practice: The sequential elimination approach. Career Development Quarterly, 43, 211-220.
• Gati, I., Krausz, M. & Osipow, S.H. (1996). A Taxonomy of Difficulties in Career Decision Making. Journal of Counseling Psychology, 43(4), 510-526.
• Gati, I., Saka, N. & Krausz, M. (2001). “Should I use a computer-assisted career guidance system?” It depends on where your career decision-making difficulties lie. British Journal of Guidance and Counselling, 29, 301-321.
• Gati, I., & Saka, N. (2001). High school students' career-related decision-making difficulties. Journal of Counseling & Development, 79(3), 331-340.
• Germeijs, V., & De Boeck, P. (2003). Career indecision: Three factors from decision theory. Journal of Vocational Behavior, 62, 11-25.
• Gökce, Z. (2016). Lise öğrencilerinin kariyer karar verme güçlükleri ve ego kimlik statülerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bilim Dalı, Konya.
• Harman, E. (2017). Lise öğrencilerinin denetim odaklarına göre mesleki olgunluklarının kariyer karar verme güçlüklerini yordama gücü. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Adana.
• Hilton, T. J. (1962). Career decision making. Journal of Counseling Psychology, 9(4), 291-298.
• Hsu, C. C. (1970). A conceptual model of vocational decision-making. Experimental Publication System, 8, 270-276.
• Kaldor, D. R., & Zytowski, D. G. (1969). A maximizing model of occupational decision‐making. Journal of Counseling & Development, 47(8), 781-788.
• Karaca, O. (2013). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü öğrencilerinin mesleki karar verme zorluklarının farklı değişkenlerce incelenmesi (Dokuz Eylül ve Ege üniversiteleri örneği). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, İzmir.
• Karacan Özdemir, N. (2019). Associations between career adaptability and career decision‑making difficulties among Turkish high school students. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 19, 475-495.
• Katz, M. (1966). A model of guidance for career decision‐making. The Career Development Quarterly, 15(1), 2-10.
• Kesici, Ş. (2007). Ortaöğretim öğrencilerinin anne baba tutumlarının ve rehberlik ihtiyaçlarının mesleki karar verme zorluklarını yordaması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 329-339.
• Kesici, Ş. & Hamarta, E. & Arslan, C. (2007). Mesleki Karar Verme Zorlukları Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 329-342.
• Kleiman, T., Gati, I., Peterson, G., Sampson, J., Reardon, R. And Lenz, J. (2004). Dysfunctional thinking and difficulties in career decision making. Journal of Career Assessment, 12(3), 312–331.
• Kulcsár, V., Dobrean, A. and Balázsi, R.(2020). Does it matter ıf ı am a worrier? The effect of worry as a moderator between career decision-making difficulties and negative dysfunctional emotions. Journal of Youth and Adolescence, 49(2), 549-564.
• Kuzgun, Y. (2014). Meslek gelişimi ve danışmanlığı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Leung, S.A., Hou, Z.J., Gati, I. And Li, X. (2011). Effects of parental expectations and cultural-values orientation on career decision-making difficulties of Chinese University students. Journal of Vocational Behavior, 78, 11-20.
• Levin, N., Braunstein-Bercovitz, H., Lipshits-Braziler, Y., Gati, I. and Rossier, J. (2020). Testing the structure of the Career Decision-Making Difficulties Questionnaire across country, gender, age, and decision status. Journal of Vocational Behavior, 116, 1-13.
• Mau, W. C. (2001). Assessing career decision-making difficulties: A cross-cultural study. Journal of Career Assessment, 9(4), 353-364.
• Miller-Tiedeman, A.L. and Tiedeman,D.V. (1990). Career decision making: An individualistic perspective. In D. Brown, L, Brooks, & Associates (Eds.). Carrer choice and development: Applying contemporary theories to practice (2nd ed., pp. 308-337). San Francico, CA: JosseyBass.
• Mutlu, T. (2011). Lise öğrencilerinde kariyer karar verme güçlükleri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bilim Dalı, Ankara.
• Owen, F. (2015). Okul psikolojik danışmanları için bir araç: Kariyer yelkenlisi modeli. Yaşadıkça Eğitim, 29(1), 33-48.
• Özyürek, R. (2016). Kariyer psikolojik danışmanlığı kuramları: Çocuk ve ergenler için kariyer rehberliği uygulamaları.(2. Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Öztemel, K. (2012). Testing the validity of the emotional and personality-related career decisionmaking difficulties questionnaire in Turkish culture. Journal of Career Development, 40, 390-407.
• Öztemel, K. (2013). Lise öğrencilerinin kariyer karar verme güçlüklerinin yordayıcıları olarak algılanan sosyal destek ve cinsiyet. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(3), 241-257.
• Öztemel, K. (2014). Duygusal ve kişilik ilişkili kariyer karar verme güçlükleri ölçeği’nin kısa formu. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(42), 244-255.
• Patsopoulos, N. A., Evangelou, E., & Ioannidis, J. P. (2008). Sensitivity of between-study heterogeneity in meta-analysis: proposed metrics and empirical evaluation. International journal of epidemiology, 37(5), 1148-1157
• Pitz, G. F., & Harren, V. A. (1980). An analysis of career decision making from the point of view of information processing and decision theory. Journal of Vocational Behavior, 16, 320-346.
• Salman, N. (2018). Kariyer karar verme güçlüklerinin kariyer engelleri, kariyer karar verme öz yetkinliği ve karar durumu ile ilişkisi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı, Ankara.
• Saka, N., Gati, I., & Kelly, K. R. (2008). Emotional and personality-related aspects of career-decision-making difficulties. Journal of Career Assessment, 16(4), 403-424.
• Santos, A., Wang, W. And Lewis, J. (2018). Emotional intelligence and career decision-making difficulties: The mediating role of career decision self-efficacy. Journal of Vocational Behavior, 107, 295-309.
• Super, D. E. (1980). A life-span, life-space approach to career development. Journal of Vocational Behavior, 16(3), 282-298.
• Storme, M., Çelik, P. And Myszkowski, N. (2017). Career decision ambiguity tolerance and career decision making difficulties in a french sample: The mediating role of career decision self-efficacy. İnternational Journal for Educational and Vocational Guidance, 9, 135-146.
• Şen, A. (2017). Kariyer karar verme güçlüklerinin duygusal zekâ ve A tipi kişilik ile ilişkisi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji Yüksek Lisans Programı, Gaziantep.
• Taber, B.J. (2012). Time perspective and career decision-making difficulties in adults. Journal of Career Assessment, 21(2), 200-209.
• Tagay, Ö. (2015). Career decision-making difficulties in Turkey and The USA. International Journal of Recent Advances in Multidisciplinary Research, 2(2), 232-239.
• Thalheimer, W., and Cook, S. (2002). How to calculate effect sizes from published research articles: A simplified methodology. http://work-learning.com adresinden 09.04.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Yücel, E.Ş. (2019). Lise öğrencilerinin kariyer karar verme güçlüklerinin otomatik düşünceler ve benlik saygısı ile ilişkisinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Tezli Yüksek Lisans Programı, Burdur.