V. PROPP’UN MASALIN BİÇİMBİLİMİ YAKLAŞIMI BAĞLAMINDA “KARA-TAVUK” ADLI MASALIN ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 59, 158 - 178, 12.08.2021

Ali Türkel Meltem Çetinkaya

Öz

Geçmiş yaşantıları günümüze taşıyan masallar, içinde barındırdığı olağanüstü kişiler ve olaylar nedeniyle her ne kadar çocuklara sesleniyor gibi görünse de genç yaşlı tüm kuşaktan insanların ilgisini çekmeyi başaran bir türdür. Masallar bir yandan dil gelişimine katkı açısından, öte yandan hayal gücünü geliştirme ve değer eğitimi verme bakımından eğitsel nitelik gösterirler. Bu nitelikleri dolayısıyla masallar üzerinde çalışmak önem taşımaktadır. Propp (2018), “Masalın Biçimbilimi” adlı eserinde masalları inceleyerek ortak 31 işlev saptamış, bu işlevler kullanılarak masalların çözümlenebileceğini ortaya koymuştur. Bu çalışmada Propp tarafından geliştirilen bu masal çözümleme yöntemiyle Boratav tarafından derlemesi yapılan “Kara-Tavuk” adlı masal çözümlenmiştir. Veriler içerik analizi yoluyla değerlendirilmiştir. Çözümleme sonucu Kara-Tavuk masalının çift hareketten oluşan bir masal olduğunu göstermektedir. Propp’un masal sınıflandırmasında iki hareket de “ne H-J’den ne de M-N’den geçen gelişme” kategorisindedir. Masalda, 31 işlevden 17’sinin bulunduğu saptanmıştır. Masalın Propp’un sözünü ettiği işlev sırasına uygun olduğu görülmüştür. Toplumsal, kültürel ve eğitsel öneme sahip masalların daha çok incelenmesine ve masalların çocuklara doğru ve sağlıklı bir şekilde aktarılmasıyla kültürel değerlerin gelecek kuşaklara taşınmasına gereksinim vardır. Ülkemizde bu tarz masal çözümleme çalışmalarına daha çok yer verilmesi ve Propp’un Rus masallarında belirlediği ortak işlevler gibi Türk masallarında da ortak işlevlerin belirlenmesi geleneksek kültürümüz, edebiyatımız ve ana dili öğretimi çalışmaları açısından yararlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Vladimir Propp, masal ve eğitim, biçimbilim kuramı, işlev

Kaynakça

• Akbay, O. H. (2015). Kültür bağlamında Japon masalları. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Akçam, H. (2020). Propp’un yapısal inceleme metodu bağlamında Ulak filmi incelemesi. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, II (I), 35-43.
• Artun, E. (2011). Anonim Türk halk edebiyatı nesri -edebiyat tarihi/metinler-. İstanbul: Karahan Kitabevi.
• Azer Efe, G. (2017). Vladimir Propp yöntemine göre bir masal incelemesi örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 45, 558-568.
• Bars, M. E. (2014). Vladimir Propp’un biçimbilimsel yaklaşımı çerçevesinde basat depegözi öldürdügi boy üzerine bir inceleme. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (3), 257-269.
• Boratav, P. N. (1992). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Boratav, P. N. (2007). Az gittik uz gittik. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Cartledge, G. ve Milburn, J. F. (1984). Teaching social skills to children. New York: Pergamon Press.
• Çetinkaya, Z. (2007). Masalların Türkçe öğretimindeki yeri ve önemi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: İzmir.
• Dilidüzgün, S. (2018). Çağdaş çocuk yazını: yazın eğitimine atılan ilk adım. İzmir: Tudem Yayınevi.
• Emmez, B. C. (2008). Sözlü gelenekten modern masala: çocuk edebiyatında masal üzerine halkbilimsel bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Günay, U. (1973). Elazığ masalları (metinler ve sözlük). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Erzurum.
• Güneş, A. (2019). Yeraltı diyarının kartalı adlı masalın Vladimir Propp’un biçimbilimsel yaklaşımı çerçevesinde çözümlenmesi. Erciyes İletişim Dergisi, 6 (1), 513-526.
• Koçak, B. ve Kurtlu, Y. (2016). Erzurum halk masallarından üç turunçlar masalı’nın Vladimir Propp’un yapısal anlatı çözümleme yöntemine göre incelenmesi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11 (15), 327-346.
• Krippendorff, K. (1980). Content analysis: an introduction to its methodology. Beverly Hills Calif: Sage Publications.
• Lewin, D. (2020). Between horror and boredom: fairy tales and moral education. Ethics and Education, 1–19.
• Propp, V. (2018). Masalın biçimbilimi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2017). Masal araştırmaları (7. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sever, S. (2017). Çocuk ve edebiyat (9. Baskı). Ankara: Tudem Yayıncılık.
• Şen, H. ve Özünlü, F. E. (2019). ‘Sultan baba’ menkıbelerinin Vladimir Propp’un “masalın biçimbilimi” eserinden yola çıkılarak yapısal olarak çözümlenmesi. Uluslararası Orhan Gazi ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu-V içinde (1575-1581 ss.). Kocaeli Büyükşehir Belediyesi: Kocaeli.
• Şimşek, E. (2001). Yukarıçukurova masallarında motif ve tip araştırması ı. cilt. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• TDK. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Temel, S. (2010). Propp metodu ve bir karagöz metnine uygulanması. Sanat Dergisi, 0 (8), 85-106.
• Weber, R. (1990). Basic content analysis (2nd Edition). Thousand Oaks, United States: Sage Publications.