ÖĞRENCİ VELİLERİNİN VATANDAŞLIK VE VATANDAŞLIK EĞİTİMİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ

Yıl 2021, Sayı: 59, 136 - 157, 12.08.2021

Nalan Altay

Öz

Bu çalışmada ortaokul öğrenci velilerinin vatandaşlık eğitimine ilişkin görüşleri ortaya konmuştur. Nitel araştırma yöntemi olarak hazırlanan çalışma bir durum çalışması desenindedir. İzmir’de yaşayan, en az bir çocuğu ortaokula devam eden, üniversite mezunu öğrenci velileri katılımcı grup olarak seçilmiştir. Araştırmaya gönüllü olarak katılan 45 öğrenci velisine yarı yapılandırılmış görüşme fomu uygulanarak veriler toplanmış ve toplanan veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Çalışma, katılımcıların iyi vatandaş olgusunu nasıl tanımladıkları, kendi öğrencilik yıllarında vatandaşlık öğretimini nasıl değerlendirdikleri, gelecekte vatandaşlık becerilerine ilişkin ön görülerini içermekte; buna ek olarak iyi vatandaş yetiştirmede eğitim sistemi hakkındaki düşüncelerini içermektedir. Veliler iyi vatandaşı pasif vatandaşlık becerileri üzerinden tanımlamışlardır. Gelecekte de benzer becerilerin gerekli olduğuna inanmakla beraber dijital vatandaşlık ve küresel vatandaşlık becerilerine de ihtiyaç duyulacağını düşümektedirler. Vatandaş yetiştirmede eğitim sisteminin eksikleri olduğunu düşüen veliler, kendi öğrencilik yıllarındaki vatandaşlık eğitiminin şimdiki sisteme göre daha iyi vatandaş yetiştirdiğini ifade etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, vatandaşlık, öğrenci velileri, vatandaşlık eğitimi, nitel araştırma

Kaynakça

• Akengin, H. (2017). Siyasi Coğrafya İnsan ve Mekan Yönetimi. Pegem Yayıncılık, Ankara. Akhan, N, Çiçek, S. (2019). Karşılaştırmalı Sosyal Bilgiler Öğretimine Bir Örnek: Türk ve Rus Ortaokul Öğrencilerinin “İyi Vatandaşlık Algıları. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (27), 177-195.
• Akhan, N, Çi̇çek, S, Mert, H. (2019). Cumhuriyetten Günümüze Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında Değişen “İyi Vatandaşlık” Algısı. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2), 9-19.
• Arcagök, S. (2020). Öğretmenlerin Dijital Vatandaşlığa Yönelik Algılarının İncelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (1), 534-556.
• Arslan, S. (2018). Osmanlı’dan Günümüze Sivil Toplum Kuruluşları ve Vatandaşlık Eğitimine Katkıları. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (9), 59-76.
• Aybay, R. (1962). Yurttaşlık Hukuku. A.Ü. S.B.F. Basın Ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi, Ankara.
• Aydoğdu, N. (2020). Tanzimat Dönemi Türk Basınında Islahat Fermanı ve Siyasi Vatandaşlık Politikaları: Eleştiri ve Tepkiler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9 (1), 636-662.
• Barr, R. D., Barth, J. L., & Shermis, S. S. (1978). The nature of social studies. California: ETC Publications.
• Bıçak, İ. & Ereş, F. (2018). Öğretmenlerin Vatandaşlık Eğitimi ve Vatandaşlık Eğitimi Sürecine Yönelik Görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 16 (2), 257-279.
• Bilge, Ö. (2020). Vatandaşlık Kavramı ve Vatandaşlık Hukukunu Etkileyen Faktörler Hakkında Değerlendirme. Güvenlik Çalışmaları Dergisi 22(1), 129-151.
• Blakemore, E. (2018). Why the United States Has Birthright Citizenship. https://www.history.com adresinden erişilmiştir. (E.T. 01/02/2021). Brubaker, R. (2004). Citizenship and Nationhood ,n France and Germany, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, London, England.
• Y, Yılmaz, A. (2019). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre, Çevre Eğitim ve Çevresel Vatandaşlık Kavramlarına İlişkin Görüşleri. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 5 (2), 165-183.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakman, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. &Demiresl, F. (2018), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem, Ankara.
• Coşğun Kandal, S. (2019). Atatürk Dönemi’nde Yurttaşlık Dersleri: Tarihsel Süreç, Ders Kitapları ve Programlar. Tarih İncelemeleri Dergisi, 34 (2), 387-412.
• Çilingir, L. (2019). Locke’un Toplum Sözleşmesi Kuramı. Temâşâ Felsefe Dergisi 11, 31-43.
• Dedebalı, N.C. & Daşdemir, İ. (2019). Social Studies Teacher Candidates’ Perception of Digital Citizenship, International Journal of Educational Methodology, 5 (3), 465- 477. ISSN: 2469-9632. Değirmenci, Y , Eskici, B . (2019). Öğretmen Adaylarının Etkin Vatandaşlık Algılarının İncelenmesi . OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi , 11 (18) , 232-256 . DOI: 10.26466/opus.537074 Demirbaş, O. (2012). Türkiye’de cumhuriyet fikrinin oluşumu. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, (8), 31-60.
• Demirer, T, Şaşmaz Ören, F. (2020). 7. ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Çevresel Vatandaşlık ve Ekolojik Ayak İzi Kavramlarına İlişkin Düşünceleri: Kelime İlişkilendirme Örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (1), 603-642.
• Doğanay, A. (2004). Sosyal bilgiler eğitiminin genel amaçları ne olmalıdır? 1. Sosyal Bilgiler Eğitimi Kongresi Bildirileri. (204-205). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Erdem, F . (2012). Anayasal Vatandaşlık ve Yeni Anayasa . Liberal Düşünce Dergisi, (66), 49-56.
• Ersoy, F . (2014). Social Studies Teacher Candidates’ Experiences of Active Citizenship: The Case of Non-Governmental Organizations. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 47 (2).
• Gökdemir, A , Polat, B . (2019). 1924 İle 2005 Yılları Arasındaki Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında Yer Alan Hukuk Konularının İncelenmesi . Kesit Akademi Dergisi , (20) , 344-360 .
• İnce, M. (2018). Kitap Tanıtımı: Füsun Üstel, (2016) Makbul Vatandaş’ın Peşinde, II. Meşrutiyet'ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi, (İstanbul) İletişim Yayınları. Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 4 (2), 277-286.
• Kadıoğlu, A. (2008). Vatandaşlık ve Siyasal Katılım. Ergun Özbudun’a Armağan, 225-246.
• Kara, T , Atasoy, E . (2019). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarının (2018) dijital vatandaşlık kavramı ve alt boyutları bağlamında incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (41) , 133-154 .
• Karaduman, H. (2017). Social Studies Teacher Candidates’ Opinions about Digital Citizenship and its Place in Social Studies Teacher Training Program: A Comparison between the USA and Turkey, The Turkish Online Journal of Educational Technology, 16 (2), 93-107.
• Karakuş, S, Akpınar, M. (2021). Türkiye’deki 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Küreselleşme Olgusunun İncelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (1), 374-404.
• Karasu-Avcı, E., Faiz, M., Turan, S. (2020). Etkili vatandaşlık eğitiminde değerler eğitimi: Sosyal bilgiler öğretmenlerinin düşünceleri. Değerler Eğitimi Dergisi,18 (39), s.263-296.
• Kılınç, E, Dere, İ. (2013). Lise Ö?rencilerinin ‘İyi Vatandaş’ Kavramı Hakk?ndaki Görü?leri High School Students’ Perception of the Concept of ‘Good Citizen’ . Journal of Social Studies Education Research, 4 (2), 103-124.1 (2), 5-41.
• Korkut, L. (2014). Siyasi Kimlik Olarak Vatandaşlık: Türkiye’de ve Dünya Devletlerinde Anayasal Vatandaşlık Tanımları . İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1 (2), 5-42 .
• Kuş, Z, Aksu, A. (2017). Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Hakkında Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin İnançları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (8), 18-41.
• Kuş, Z , Arık, B , Altunok, B , İridağ, A . (2018). 100 yılda ne değişti? yeni malumat-ı medeniye ve günümüz vatandaşlık eğitimi ders kitabının karşılaştırılması . Turkish History Education Journal , 7 (2), 344-371.
• Merriam, S. (2009). Qualitative research: A Guide to design and implementation. San fransisko: CA: Jossey Bass. Millî Eğitim Bakanlığı, (2018). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, Ankara, s.8.
• Nar, M.Ş. (2015). Jean-Jacques Rousseau’nun Doğal Hukuk Anlayışı Üzerine Antropolojik Bir Değerlendirme, Bilgi (30), 42-38.
• Okudan Dernek, K, Tırış, G . (2020). Yurttaşlığı Yeniden Düşünmek: Ekolojik Yurttaşlık Üzerine Bir Değerlendirme . Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5 (3), 745-772.
• Özdemir Özden, D, Öztürk, C. (2019). Birer Çevresel Vatandaş Olarak İlköğretim Öğrencileri: 6., 7. ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Çevresel Sorumlu Vatandaş Davranışlarının İncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Armağan Özel Sayısı, 363-392.
• Öztürk, C. (2006). Sosyal bilgiler: Toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. C. Öztürk (Ed.). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi: yapılandırmacı bir yaklaşım içinde (21-50). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Polat, G. E. (2010). Anayasal Vatandaşlık. A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı Doktora tezi (Danışman. Prof. Dr. Anıl Çeçen). Yayınlanmamış Doktora tezi, Ankara.
• Patton, M. Q., (2018). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri, 3. Baskıdan çeviri (Ed. M. Bütün & S.B.Demir),Pegem, Ankara.
• Pazarcı, H. (1989). Uluslararası Hukuk Dersleri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 571. Ankara:
• Polat, A. (2011). Osmanlıdan Günümüze Vatandaşlık Anlayışı. Ankara Barosu Dergisi, (3).
• TBB, (2008). http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2008-77-445. (E.T.24/04/2021).
• TBMM. (1982). Türkiye Cumhuriyet Anayasası. https://www.tbmm.gov.tr/anayasa.htm (E.T. 19/04/2021).
• TBMM, (tarihsiz). https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/203-208.pdf (E.T. 01/02/2020).
• Temel, F. (2020). Türkiye’de Cumhuriyet Vatandaşının İnşasında Basın. Selçuk İletişim, 13 (2), 409-437.
• Topkaya, Y. (2016). Küresel vatandaşlık bilinci üzerinde sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlerin etki boyutu. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (11), 238-252.
• Turan, S, Karasu Avcı, E. (2018). 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı'nın Dijital Vatandaşlık Bağlamında İncelenmesi. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1 (1), 28-38.
• Tünkler, V. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin küresel, çokkültürlü eğitime ve küresel vatandaşlık eğitimine yönelik bakış açıları. Milli Eğitim Dergisi, 49 (226), 255-290.
• Türkkan, H. (2018). Osmanlı Devleti’nde Demokratikleşme ve Kanun-ı Esasi’nin Demokratik Hüviyeti, Vakanüvis- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 3, Prof. Dr. Azmi Özcan Öğrencileri Özel Sayısı, 364-380.
• Uydaş, İ, Genç, S. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinin küresel vatandaşlık bağlamında çokkültürlülük hakkındaki görüşlerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4 (1), 415-429. DOI: 10.7884/teke.396. Wiersma, W., & Jurs, S. G. (2005). Research methods in education: An introduction. Boston, MA: Ally and Bacon. Yaşar, F. T., (2018). II. Meşrutiyet Döneminde Yurttaşlık, Ahlak ve Medenilik Eğitimi: Malumat-ı Medeniye Ders Kitapları. Osmanlı Araştırmaları LII, 311-342.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, M. & Dogusoy, B. (2020). Öğretmen Adaylarının Dijital Vatandaşlık Düzeylerinin Belirlenmesi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 28 (6).
• Zarillo, J.J. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretimi İlkeler ve Uygulamalar. (Çev. Ed. Bayram Tay, Selçuk Beşir Demir). Anı Yayıncılık. Ankara.