EXAMINING THE PRIMARY SCHOOL 4th GRADE SOCIAL STUDIES TEXTBOOK IN TERMS OF UNIVERSAL VALUES

Yıl 2022, Sayı: 62, 455 - 475, 01.05.2022

Halil Taş

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1054065

Cited By: 2

Öz

In this research, which aims to examine the primary school 4th grade social studies textbook in terms of universal values, the distribution of universal values in the book and how they are associated with learning areas are examined. In this study, which was designed with a case study, one of the qualitative research methods, the document analysis method was used. "Primary School Social Studies 4 Textbook", which was decided to be used as a textbook for five years by the Ministry of Education Board of Education and Discipline, constitutes the basic document/data source of the research. The data obtained from the social studies textbook were analyzed by descriptive analysis. In the analysis of the data, using the MAXQDA 11.01 program, a table was prepared, each of which expresses the value with a different color, and the density status of the values in the book was revealed; In addition, a frequency table has been prepared regarding the repetition frequencies of the values in the book. In the research; the values of responsibility, solidarity and patriotism are included in the social studies textbook; It has been determined that these values are followed by the values of respect, love, benevolence, sensitivity, savings, freedom, hard work, giving importance to family unity, equality, independence, honesty, peace, scientificity, justice and aesthetics, respectively.

Anahtar Kelimeler

Social studies education, social studies course, curriculum, textbook, universal values

İLKOKUL 4.SINIF SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABININ EVRENSEL DEĞERLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Öz

İlkokul 4.sınıf sosyal bilgiler ders kitabının evrensel değerler açısından incelenmesini amaçlayan bu araştırmada, evrensel değerlerin ders kitabında nasıl bir dağılım gösterdikleri ve öğrenme alanlarıyla nasıl ilişkilendirildikleri mercek altına alınmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışmasıyla desenlenmiş olan bu çalışmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından beş yıl süreyle ders kitabı olarak okutulmasına karar verilen “İlkokul Sosyal Bilgiler 4 Ders Kitabı” araştırmanın temel dokümanını/veri kaynağını oluşturmaktadır. Sosyal bilgiler ders kitabından elde edilen veriler betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Verilerin analizinde MAXQDA 11.01 programı kullanılarak her biri değeri farklı bir renkle ifade eden tablo hazırlanarak kitapta bulunan değerlerin yoğunluk durumları ortaya konmuş; ayrıca kitapta yer alan değerlerin tekrarlanma sıklıklarına ilişkin olarak frekans tablosu hazırlanmıştır. Araştırmada, sosyal bilgiler ders kitabında en fazla sorumluluk, dayanışma ve vatanseverlik değerlerinin yer aldığı; bu değerleri sırasıyla saygı, sevgi, yardımseverlik, duyarlılık, tasarruf, özgürlük, çalışkanlık, aile birliğine önem verme, eşitlik, bağımsızlık, dürüstlük, barış, bilimsellik, adalet ve estetik değerlerinin takip ettiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler eğitimi, sosyal bilgiler dersi, öğretim programı, ders kitabı, evrensel değerler

Kaynakça

• Acun, İ., Yücel, C., Önder, A., & Tarman, B. (2013). Değerler: Kim ne kadar değer veriyor. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 191-206
• Adıgüzel, A. (2010). İlköğretim okullarında öğretim teknolojilerinin durumu ve sınıf öğretmenlerinin bu teknolojileri kullanma düzeyleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (15), 1-17.
• Aktan, O. ve Padem, S. (2013). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında kullanılan okuma metinlerinde yer alan değerler. Asya Öğretim Dergisi, 1(2), 44-55.
• Aktepe, V., & Yel, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin değer yargılarının betimlenmesi: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3, 607-622.
• Akyol, Y. (2015). Ortaokul 6.sınıf sosyal bilgiler ders kitabında kullanılan okuma metinlerinde yer alan değerler. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(5), 194-207. doi: 10.16991/INESJOURNAL.180
• Aladağ, S. (2012). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini bilişsel düzeyde kazanmalarına etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 161, 123-146.
• Aral, D. (2008). Millî Eğitim Bakanlığının hazırladığı 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan değerler üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Aslan, H. İ., Keskin, S. C., & Önder, S. (2019). Ortaokul 6. sınıf İngilizce ders kitaplarında yer verilen değerler. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 355-371.
• Aslan, M. (2009). Değerler eğitiminde kahramanlardan yararlanma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Aydemir, H. ve Özel, A. (2017). Türkçe dersinde kullanılan kitapların değerler açısından incelenmesi. Turkish Studies, 12(6), 77-88.
• Bağcı, İ. (2007). J. J. Rousseau, Emile ve çocuğun sosyal eğitimi. B. Ata & İ. Bağcı (Ed.). Eğitim Klasikleri İncelemeleri içinde (ss. 31–41). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Balcı, N. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde değerler eğitiminin etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Baydar, P. (2009). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler programında belirlenen değerlerin kazanım düzeyleri ve bu süreçte yaşanılan sorunların değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Çelikkaya, T., & Kürümlüoğlu, M. (2018). Yeni sosyal bilgiler programında 4. ve 5. sınıfta kazandırılması hedeflenen değerlere ilişkin kazanımların içeriğe yansıması. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(36), 7-38.
• Doğan, B. ve Gülüşen, A. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102.
• Doğanay, A. (2012). Değerler eğitimi. C. Öztürk (Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 225-256), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ecerkale, N., & Bayrak, Ö. (2018). Türkçe 7.sınıf ders kitabındaki metinlerin değerler bağlamında incelenmesi. The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, 4(2), 277-287.
• Eken, N. T., & Öksüz, H. İ. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Türkçe dersi öğretim programındaki kök değerler bakımından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401.
• Ekşi, H. (2003). Temel insani değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79-96.
• Erbaş, A.A. (2020). Hayat bilgisi dersi kapsamında değerler eğitimi üzerine bir araştırma: Beklentiler, uygulamalar ve öneriler. Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, İstanbul.
• Erbaş, A.A. (2021). Sosyal bilgiler öğretim programındaki değerlerin sosyal bilgiler ders kitaplarına yansımaları. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(1), 23-40 doi:10.48146/odusobiad.779737
• Ersoy, F., & Şahin, T. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1535-1558.
• Evin, İ., & Kafadar, O. (2004). İlköğretim sosyal bilgiler programının ve ders kitaplarının ulusal ve evrensel değerler yönünden içerik çözümlemesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 293-304.
• Genç, S. (2018). Görsel sanatlar eğitiminde kök değerler. Turkish Studies, 13(11), 543-560.
• Glesne, C. (2015). Becoming Qualitative Researchers: An Introduction. UK: Pearson
• Gömleksiz, M., & Cüro, E. (2010). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslar Arası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-120.
• Güzel, D., & Şimşek, A. (2012). Milli eğitim şûralarında ders kitapları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi dergisi, 23(23), 172-216
• Güzel-Candan, D., & Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 134-161.
• Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 187, 138-145.
• Karaca, F. (2011). İlköğretim öğretmenleri derslerinde ne tür öğretim araç ve gereçleri kullanmaktadırlar. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 131-148.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kılcan, B., & Üçarkuş, E. (2018). Eğitim bilişim ağı (EBA) dergilerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 42-54.
• Kılcan, B. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara
• Kılıç, A., & Seven, S. (2002). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık
• Kızılçaoğlu, A. (2003). Orta öğretim coğrafya ders kitapları değerlendirme ölçütleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 8, 19-33
• Kurtdede-Fidan, N., & Gedik, H. (2019). İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasi ders kitabında yer alan değerler. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 251-272. doi:10.23863/kalem.2019.127
• Kuş, Z., Merey, Z., & Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214
• Kuzucu, C. (2018). İlkokul 4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi ile sosyal bilgiler ders kitaplarının temel insani değerler açısından karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi, Niğde.
• Lickona, T. (1993). The return of charecter education. Education Leadership, 51, 6-11.
• MEB (2012). Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları Yönetmeliği. http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1605.pdf adresinden 29 Aralık 2021 tarihinde alınmıştır.
• MEB. (2008). İlköğretim okulu ders kitaplarının değerlendirilmesi. Ankara: Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı Yayınları
• Mertkan, Ş. (2015). Karma araştırma tasarımı. Pegem Akademik Yayıncılık
• Miles, M. B., Huberman, A. M., & Saldana, J. (2020). Qualitative data analysis: A methods sourcebook. Thousands Oaks, CA: Sage Publications.
• Minaz, M. B., & Taş, H. (2020). Effect of biography-based values education on the attitudes of 4th grade primary school students towards the value of patriotism. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 10(2), 555-592.
• Minaz, M.B. (2018). Okul müdürlerinin etik liderlik özelliklerini belirlemeye yönelik ölçek geliştirilme çalışması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 767-785
• Mindivanli, E., & Aktaş, E. (2011). Sosyal bilgiler 6. sınıf müfredatında yer alan milli ve evrensel değerler. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6, 72-77.
• Narin, D. (2007). İlköğretim hayat bilgisi dersi öğretim programının vatandaşlık bilgi, beceri ve değerlerini kazandırmasına ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Oğuz-Haçat, S., & Demir, F. B. (2020). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Değerler Açısından İncelenmesi. Journal of History School, 49, 4443-4466.
• Önal, H., & Kaya, N. (2006). Sosyal bilgiler ders kitaplarının (4 ve 5. sınıf) değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 21-37.
• Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 73-88.
• Sönmez, Ö. F., Akıncı, N. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programındaki yardımseverlik ve dayanışma değerlerinin ulusal gazetelerde yer alma düzeyinin incelenmesi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14(2), 802-815
• Şen, Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(5), 763-779
• Taş, H. (2021). Mesnevî’de değerler ve Mesnevî’nin değerlere bakışı. Milli Eğitim Dergisi, 50(230), 745-767
• Taş, H., & Kıroğlu, K. (2018). 2017 ilkokul sosyal bilgiler dersi öğretim programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 17(2), 697-716. doi:10.17051/ilkonline.2018.419041
• Topkaya, Y. (2011). Sosyal bilgiler programında yer alan değerlerin ders kitaplarına yansıma düzeylerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Tüysüz, S. (2020). İlkokul sosyal bilgiler ders kitabı 4. Ankara: Tuna Matbaacılık
• Ulusoy, K. (2015). Sosyal bilgilerde ders kitapları. B. Tay & A. Öcal (Ed.), Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde. (ss.194-220). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık
• Yaman, E. (2012). Değerler eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yel, S., & Aladağ, S. (2015). Sosyal bilgilerde değerlerin öğretimi. M. Safran (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (ss. 119-150). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları
• Yıldırım, S. (2006). TSK vatandaşlık bilinci ve vatan sevgisi eğitiminin analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Yiğittir, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4 ve 5. sınıf değerlerinin kazanılma düzeyi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.