OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE YAŞAM BECERİLERİ: SİSTEMATİK BİR DERLEME

Yıl 2025, Sayı: 73, 236 - 267, 31.01.2025

Ceylan Özbek Ayaz , Hilal Teltik Doğanay , Fatma Özcan

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1368440

Öz

Bu araştırmanın amacı ‘Okul öncesi dönemde yaşam becerileri’ ile ilgili yapılmış araştırmaların sistematik derlemesini yapmaktır. Bu çalışmaya 2007-2022 yılları arasında okul öncesi dönemde yaşam becerileri ile ilgili, sistematik derleme kuralına uygun olarak oluşturulmuş kriterlere ve soruların cevaplarına uygunluğu belirlenmiş yerli ve yabancı olmak üzere toplam 48 araştırma dâhil edilmiştir. Bu araştırmalar amaçlarına, bağımlı-bağımsız değişkenlerine, desenlerine, çalışma gruplarına ve sonuçlarına göre analiz edilmiştir.
Derlenen çalışmaların ağırlıklı olarak nicel araştırma yaklaşımında ve yarı deneysel desende yapılandırıldığı belirlenmiştir. Araştırmalarda yaşam becerilerinin hem bağımlı hem de bağımsız değişken olarak ele alındığı ve amaçlarının çocukların bilişsel, dil, motor, sosyal, duygusal gelişim gibi farklı gelişim alanlarında olumlu etkiler yaratmak olduğu tespit edilmiştir. Okul öncesi eğitimin her paydaşından katılımcılarla birçok farklı yaşam becerisinin edinimine yer verilen çalışmalar yapıldığı, normal gelişim gösteren çocuklar başta olmak üzere özel gereksinimli, mülteci ve sokak çocuklarının da yaşam becerilerini geliştirmek amaçlı programlara yer verildiği görülmüştür.
Araştırmalardan elde edilen sonuçlarla yaşam becerilerinin erken yaşlarda edinimine yönelik bir farkındalık olduğu ve çocukların sahip olması gereken 21. yüzyıl becerilerinin aslında yaşam becerileri olduğu gözler önüne serilmektedir. Bu çalışmanın yapılacak diğer çalışmalara ışık tutacak olması ve erken dönemde planlanacak, farklı paydaşların bir arada katılabileceği erken müdahale çalışmalarına olan ihtiyacın altını çizmesi açısından önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi dönem, yaşam becerileri, yaşam becerileri programı, sistematik derleme

Etik Beyan

“Okul Öncesi Dönemde Yaşam Becerileri: Sistematik Bir Derleme” isimli çalışmanın özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın tüm aşamalarında bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davranıldığını, bu çalışma kapsamındaki tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterildiğini ve bu kaynaklara kaynakçada yer verildiğini, kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapılmadığını, olası etik ihlallerde “Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Yayın Kurulunun” hiçbir sorumluluğunun olmadığı, tüm sorumluluğun sorumlu yazara ait olduğunu, bu çalışmanın herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmediğini taahhüt ederim. Bu çalışma, etik kurul izni gerektiren çalışma grubunda yer almadığı için etik kurul izni bulunmamaktadır. Ceylan ÖZBEK AYAZ Sorumlu Yazar

Kaynakça

• Agnorsdottir, S. (2022). The effects the Preschool life skills program has on children’s social skills, Department of Psychology Thesis. Reykjavik University, Iceland
• Altok, M. (2022). Yaratıcı drama temelli yaşam becerileri eğitim programının 5-6 yaş çocuklarının yaşam becerileri düzeylerine etkisi, (Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Temel Eğitim Anabilim Dalı, Antalya
• Anisimova, E., & Ibatullin, R. (2018). Project method in preparation of future preschool teachers. Journal of Social Studies Education Research, 9(2), 228-238.
• Ataseven, H. (2019). Dil gelişimini destekleyici oyun etkinlikleri programının 5- 6 yaş grubu mülteci çocukların dil gelişimlerine ve günlük yaşam becerilerine etkisinin ı̇ncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi. Konya
• Barbour, L. (2009). Developing 21st century essential life skills: supporting self-regulation in 3-4 year olds
• Bulut, A. (2020). Teacher Opinions about Children’s Awareness of Zero-Waste and Recycling in the Pre-School Education Years. Review of International Geographical Education Online, 10(3), 351-372.
• Ceylan, R. & Gök Çolak, F. (2019). The effect of drama activities on the Life Skills of five-year-old children. International Education Studies. 12(8), 46-58.
• Chen, H. L. & Liu, C. H. (2020). An evaluation of preschool educators’ life skills health education capacity: Scale development and verification. Research Square. 1-28. Reviewed from https://www.researchsquare.com/article/rs-119373/v1
• Cuijpers, P. (2002). Effective ingredients of school-based drug prevention programs: A systematic review. Addictive behaviors, 27(6), 1009-1023.
• Diana, D., Sunardi, S., Gunarhadi, G & Yusufi, M. (2021). Reviewing the life skills activity program for children with special needs during the COVID-19 pandemic. Cypriot Journal of Educational Science. 16(6), 3240-3254. https://doi.org/10.18844/cjes.v16i6.6543
• Eissa Saad, M.A. (2018). The effectiveness of a Life Skills training based on the response to intervention model on improving disruptive behavior of preschool children. International Journal of Psycho-EducationalSciences, 7 (2), 60-66.
• Ersoy Quadır, S. (2009). Ailede evle ilgili fiziksel yaşam becerilerini çocuklara öğretmede ebeveyn rehberliği. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi,16(16), 51-61.
• Falligant, J. M., & Pence, S. T. (2017). Preschool life skills using the response to intervention model with preschoolers with developmental disabilities. Behavior Analysis: Research and Practice, 17(3), 217-236.
• Gatumu, J.C. & Kathuri, W. N. (2018). An exploration of life skills programme on preschool children in Embu West, Kenya, Journal of Curriculum and Teaching, 7 (1), 1-6.
• Göktürk İnce, F. (2014). Barışçıl yaşam becerileri temalı eğitim programının okul öncesi dönem çocuklarının sosyal uyum ve becerilerine etkisinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya
• Gunning, C., Holloway, J., & Healy, O. (2019). Evaluating the preschool life skills program to teach school readinesss kills: An irish pilot study, European Journal of Behavior Analysis, 20:1, 48-68, DOI: 10.1080/15021149.2018.1531962
• Gunning, C., Holloway, J., & Grealish, L. (2020). An evaluation of parents as behavior change agents in the preschool life skills program. Journal of applied behavior analysis, 53(2), 889-917.
• Göl Güven, M. (2019). Lions Quest yaşam becerileri programının Türkiye’deki uygulama örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 50, 254-282.
• Güney, M. (2021). Okul öncesi eğitime devam eden çocukların yaşam becerilerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya
• Hálfdanardóttir, B.F., Ingvarsson, E.T. & Sveinbjörnsdóttir, B. (2021). Important skills for elementary school children: Implementing the preschool life skills program in Iceland, Behavioral Interventions, 37(2), 345-362.
• Hanley, G., P., Heal, N., A., Tiger, J., H., & Ingvarsson, E. T. (2007). Evaluation of a class wide teaching program for developing preschool life skills. Journal of Applied Behavior Analysis. 40(2). 277–300
• Hanley, G. P. Fahmie, T.A. & Heal, N. A. (2014). Evaluation of the preschool life skills program in Head Start classrooms: A systematic replication. Journal of Applied Behavior Analysis, 47(2), 443–448.
• Jiang, Z. (2022). Evaluation of preschool life skills (PLS) program to teach social skills in a preschool class. Master's Thesis. Master of Science in Education. Theses and Dissertations—Early Childhood, Special Education, and Counselor Education. University of Kentucky, USA.
• Josephine, H. & Selvakumar, S.D. (2015). A study of life skills among college students. The International Journal of Humanities & Social Studies, 3(7), 416-420
• Kaya, İ. (2016). Yaşam becerileri programının 4 yaş çocukların problem davranışlarına ve sosyal becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kılıç, S. (2015). Kappa Testi, Journal of Mood Disorders, 5(3), 142-144.
• Kingsnorth, S., Healy, H., & Macarthur, C. (2007). Preparing for adulthood: a systematic review of life skill programs for youth with physical disabilities. Journal of Adolescent Health, 41(4), 323-332.
• Kirchhoff, E., & Keller, R. (2021, June). Age-specific life skills education in school: A systematic review. In Frontiers in Education, 6, 1-15.
• Littell, J. H., Corcoran, J. & Pillai, V. (2008). Systematic reviews and meta-analysis. UK: Oxford University Press Lopez, M. (2016). Preschool life skills: A systematic replication with children with developmental disabilities. (Master of science). University of North Texas. USA.
• Luczynski K.C & Hanley G.P. (2013). Prevention of problem behavior by teaching functional communication and self-control skills to preschoolers. Journal of Applied Behavior Analysis, 46(2), 355-368.
• Luczynski, K. C., Hanley, G.P. & Rodriguez, N. M. (2014). An evaluation of the generalization and maintenance of functional communication and self-control skills with preschoolers. Journal of Applied Behavior Analysis, 47(2), 246-263.
• Millar, J. (2004). ‘Systematic Reviews for Policy Analysis’, S. Becker ve A. Byrman (ed.), Understanding Research for Social Policy and Practice: Themes, Methods and Approaches. Bristol: Policy Press
• Mohtadi, A., Mohammad, R., & Al Zboon, H. S. A. (2017). Training program efficacy in developing health life skills among sample selected from kindergarten children. Journal of Education and Learning, 6(2), 212-219.
• Moser, T. & Reikerås, E. (2014). Motor-life-skills of toddlers – a comparative study of Norwegian and British boys and girls applying the early years movement skills check list, European Early Childhood Education Research Journal, 24(1),1-21.
• Moser, T., Reikerås, E. & Tønnessen, F.E. (2017). Development of motor-life-skills: Variations in children at risk for motor difficulties from the toddler age to preschool age. European Journal of Special Needs Education, 33 (1), 118-133.
• Mostafazadeh A.M, Refougaran H, Moradi M, Adinepour Sarab M. & Sabbagh K. (2022). The effectiveness of play therapy with life skills approach on separation anxiety syndrome in preschool children. Journal of Fundamentals of Mental Health Mar-Apr; 24(2), 129-135.
• Nagaraju, M.T.V. (2016). Strategies to promote life-skills among adolescents. European Journal of Education Studies, 2(3), 112-119.
• Namwichai, P., Futemwong, N., Thongsorn, P. & Suratruangchai, V. (2021). Development of training curriculum for creative problem solving on life skill for preschool children at Massayid Ban Somded Communitypre-school children center in Bangkok Academic.Journal of Mahamakut Buddhist University Roi Et Campus, 10(2), 458-472.
• Nasheeda, A., Abdullah, H.B., Krauss, S.E. & Ahmed, N.B. (2018): A narrative systematic review of life skills education: effectiveness, research gaps and priorities, International Journal of Adolescence and Youth, 24:3, 362-379.
• Öztürk, Ö. & Bektaş, M. (2018). Öğrencilerin okul öncesi eğitimden ilkokula geçişlerinde yaşam becerilerini kazanmalarına yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 15(2), 1097-1115.
• Papacharisis, V., Goudas, M., Danish, S. J., & Theodorakis, Y. (2005). The effectiveness of teaching a life skills program in a sport context. Journal of Applied Sport Psychology, 17 (3), 247-254.
• Pelletier, K.A. (2018). Further evaluation of the PLS program: Reduced consultant involvement. (Doctor of Psychology), The University of Southern Maine, USA.
• Potard, C., Combes, C., Kubiszewski, V., Pochon, R., Henry, A., & Roy, A. (2021). Adolescent school bullying and life skills: a systematic review of the recent literature. Violence and victims, 36(5), 604-637.
• Pouralibaba, M. M. & Shahrakipour, H.H. (2021). The effect of computer educational software on life skills in preschool children, Journal of Curriculum Development and Educational Planning Research, 11(1), 41-54.
• Preez, H., D. (2016). A historical subject-didactical genetic analysis of Life Skills education in early childhood. (Doctoral dissertation). North-West University, South Africa.
• Pullen, N.A., Raulston, T.J., Lang, R. & Wendt, O. (2014). A modified preschool life skills program focused on teaching functional communication and self-control resulted in acquisition of requesting skills and the prevention of problem behavior in small groups of preschool children. Evidence-Based Communication Assessment and Intervention, 7(3),112-116
• Reikerås, E., Moser, T. & Tønnessen, F. E. (2017) Mathematical skillsand motor life skills in toddlers: do differences in mathematical skills reflect differences in motor skills? European Early Childhood Education Research Journal, 25(1), 72-88.
• Rintaningrum, R. (2019). Explaining the important contribution of reading literacy to the country’s generations: Indonesian’s perspectives. Journal of Turkish Science Education, 11(1), 3-23.
• Robison, M.A., Ann, T.B. & Ingvarsso, E.T. (2019). Life skills instruction for children with developmental disabilities. Journal of Applied Behavior Analysis, 9999, 1–18.
• Salah, B.M., Alhamad, N.F., Melhem, M.A., Sakarneh, M.A., Hayajneh, W.S.& Rababah, M.A. (2021). Kindergarten children’ possession of life skills from teachers’ viewpoints. Review of International Geographical Education (RIGEO), 11(8), 143-156.
• Shakeri F, Inanloo M. & Haghani H. (2021). The effect of life skills training on parental stress of women health volunteers with children aged less than seven years. Iran Journal of Nursing. 33(128), 84-99.
• Sharqawi, A. (2015). Program to promote life skills of Riyadh children sample (MS thesis). Tanta University, Egypt.
• Single DR, Waqas A, Hamdani SU, Suleman N, Zafar SW, Zill-E-Huma, Saeed K, Servili C, Rahman A. (2020). Implementation and effectiveness of adolescent life skills programs in low- and middle-income countries: A critical review and meta-analysis. Behaviour research and therapy. 130, 103402.
• Srikala, B & Kishore K.K. (2010). Empowering adolescents with life skills education in schools- School mental health program: Does it work? Indian J Psychiatry, 52(4), 344-349
• Stretch, L. (2009). The effects of cognitive stimulation in the development of mathematics, literacy and life-skills concepts in early childhood. (Master Thesis). University of South Africa
• Topçu Bilir, Z. (2019). Yaşam becerileri programının beş yaş çocuklarının yaşam becerileri, benlik algıları ve sosyal duygusal uyum düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara
• Topçu Bilir, Z. (2022). Early childhood life skills scale: Scale development reliability and validity study. Theory and Practice in Child Development, 2(1), 22-40.
• Torgerson, C. (2003). Systematic reviews. London: Continuum International Publishing Group
• Tutar, N. (2022). Waldorf, Montessori ve MEB okul öncesi eğitim programlarına devam eden 48-60 aylık çocukların yaşam becerilerinin incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Temel Eğitim Anabilim Dalı, Ankara
• Yıldız, F. (2018). Montessori anne destek eğitim programının; Montessori eğitimi alan 4-5 yaş çocukların matematik ve günlük yaşam becerilerine etkilerinin incelenmesi. (Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi. Konya
• Veli, E. S. (2020). Montessori eğitim yönteminin okul öncesi (36-66 ay) çocuklarının günlük yaşam becerilerine ve ebeveyn tutumlarına etkisinin incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Aile Danışmanlığı ve Eğitimi Anabilim Dalı, İstanbul
• Wahyuningtyas, D. P. (2019). Early Childhood Education Based on Life Skills for Street Children in Surabaya. Elementary: Jurnal Ilmiah Pendidikan Dasar, 5(1), 39-50.
• World Health Organization (1999). Partners in life skills education—Conclusions from a United Nations interagency meeting (Report No. WHO/MNH/MHP/99.2). Erişim adresi: http://www.who.int/mental_health/media/en/30.pdf.
• Yayla Eskici, G. & Özsevgeç, T. (2019). Yaşam becerileri ile ilgili çalışmaların tematik içerik analizi: Bir meta-sentez çalışması. International e-Journal of Educational Studies (IEJES). 3 (5), 1-15.
• Yıldırım, Y. (2017). Anasınıfına devam eden çocuklara uygulanan yaşam becerisi eğitim programının çocukların yaşam becerilerine ve sosyal uyumlarına etkisi. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.