AN INVESTIGATION INTO THE PHYSICAL, CONTEXTUAL AND ILLUSTRATION FEATURES OF STORYBOOKS DESIGNED FOR VALUES EDUCATION TARGETING CHILDREN AGED 6-9

Yıl 2025, Sayı: 73, 118 - 149, 31.01.2025

Mehmet Uygun , Kamer Büyükkalaycı

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1428515

Öz

Values education is an educational approach that aims at teaching children moral distinction between the right and the wrong, fostering ethical values, and promoting a sense of responsibility. In this regard, the present study examines to what extent the root values (Justice, Friendship, Honesty, Self-Control, Patience, Respect, Love, Responsibility, Patriotism, Benevolence) are incorporated into the storybooks designed for values education aimed at children aged 6-9 along with the physical, contextual and illustration features of these books. The study employed a qualitative research method, specifically utilizing the “document analysis” technique. With the help of the document and literature reviews, the extent to which the ten root values were included in the books was determined, and the physical, contextual, and illustration qualities of the books were analysed. The findings regarding the ten root values identified in the analysed books were as follows: "benevolence" value (f=142), "love" value (f=169), "friendship" value (f=69), "responsibility" value (f=182), "respect" value (f=119), "patriotism" value (f=23), "patience" value (f=53), "self-control" value (f=176), "justice" value (f=24), "honesty" value (f=105). It was revealed that the examined books cover relevant root values, utilize cardboard covers, use first-grade paper, adhere to grammar rules in a large proportion, and feature simple illustrations that are relevant to the content and the text.

Anahtar Kelimeler

Children's literature, illustrated children's book, values education, root values

6-9 YAŞ ÇOCUKLARA YÖNELİK DEĞERLER EĞİTİMİYLE İLGİLİ YAZILAN ÖYKÜ KİTAPLARININ FİZİKSEL, İÇERİK VE RESİMLEME ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Öz

Değerler eğitimi çocukları doğru ve yanlış arasındaki farkı anlatmayı, etik değerleri kazandırmayı ve onları sorumluluk sahibi olarak yetiştirmeyi hedefleyen bir eğitimdir. Bu araştırmada 6-9 yaş çocuklar için değerler eğitimine yönelik yazılmış öykü kitaplarında kök değerlerin (Adalet, Dostluk, Dürüstlük, Öz Denetim, Sabır, Saygı, Sevgi, Sorumluluk, Vatanseverlik, Yardımseverlik) yer verilme düzeyleri ile kitapların fiziksel, içerik ve resimleme özelliklerinin nasıl olduğu incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yönteminden faydalanılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden “doküman analizi” yapılmıştır. Yapılan doküman ve literatür taraması yardımıyla, kitaplardaki on kök değerin yer verilme düzeyleri, fiziksel özellikleri, içerik özellikleri ve resimleme özelliklerinin analizi yapılmıştır. İncelenen kitaplarda tespit edilen on kök değerden “yardımseverlik” değeri (f=142), “sevgi” değeri (f=169), “dostluk” değeri (f=69), “sorumluluk” değeri (f=182), “saygı” değeri (f=119), “vatanseverlik” değeri (f=23), “sabır” değeri (f=53), “özdenetim” değeri (f=176), “adalet” değeri (f=24), “dürüstlük” değeri (f=105) olarak tespit edilmiştir. İncelenen kitaplarda konuya uygun kök değerlerin yer aldığı, karton kapak, birinci hamur kâğıt kullanıldığı, kitapların büyük oranında dilbilgisi kurallarına uyulduğu ve resimlerin basit, konuya uygun, metinle ilişkili olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, resimli çocuk kitabı, değerler eğitimi, kök değeler

Kaynakça

• Akay, İ. (2018). Ahmet Yılmaz Boyunağa’nın çocuk romanlarında yer alan kök değerler. Turkish Studies, 13(28), 1-30.
• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aktürk, F. (2012). Çocukta değerler eğitimi açısından Üzeyir Gündüz’ün eserleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Arslan, A. & Elma, M. (2022). İlkokul öğrencilerinin değerlere bakış açılarının kök değerler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 20(44). 385-416.
• Aydın, M. Z. (2021). Kavramsal çerçeve: Karakter, kişilik, değer, erdem, ahlak vd. M. Z. Aydın (Ed.) Karakter, Değer ve Ahlak Eğitimi içinde (s.1-24). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Aydın, M. Z. & Gürler, Ş. A. (2018). Okulda değerler eğitimi yöntemler, etkinlikler, kaynaklar (5. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Aydın, İ. & Öksüz, A. (2021). Çocuk kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (25), 579-619.
• Bağcı, E. (2013). Çocuk Edebiyatı ürünleriyle çocuklar için yazılmış eserlerin değerler eğitimi bağlamında karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Bulut, K. (2021). Ayla Kutlu’nun ‘Merhaba Sevgi’ adlı çocuk romanının değerler eğitimi ve on kök değer açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (57), 248-272.
• Choudhuri, I. (2005). Promoting value education through children’s literature. Journal of Value Education, January/July, 29-36.
• Çelik, Ö. & Buluç, B. (2018). Disiplinler arası yaklaşımla değer öğretiminde yaratıcı drama yönteminin kullanılması. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 67-88.
• Çibik, B. (2017). Âşık Yalınayak’ın Şiirlerinde değerler eğitimi: dil, kültür kimlik, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Dedeoğlu, H., İnce, N. B. & Ulusoy Ünlü, A. (2021). Türkiye’de yayımlanmış resimli çocuk kitapları üzerine kültürel bir analiz. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 561-576.
• Delican, B. (2022). MEB Kültür Yayınları çocuk kitapları dizisi üzerine bir inceleme; hikâye edici kitapların türleri, temaları, kök değerleri ve çatışma türleri, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(4), 113-130.
• Demiryürek, G. (2022). COVID-19 pandemisinde değerler eğitimi: Millî Eğitim Bakanlığının hazırladığı “arkadaş” kitapları örneği. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 287-298.
• Demircan, C. (2006). Tübitak çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve içyapısal olarak incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 12-27.
• Dilek, A. (2017). Feridun Oral’ın resimli hikâye kitaplarındaki değerlerin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(33), 61-86.
• Dönmezler, E. (2019). Türkiye’de yayınlanmış 5-8 yaş resimli, çocuk kitaplarının biçim, resim ve içerik açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Gençer, G. & Doğan Kahtalı, B. (2022). Şermin Yaşar’ın çocuk kitaplarının kök değerler açısından incelenmesi. Turkish Studies Educational Sciences, 17(3), 407-421.
• Gönen, M., Katrancı, M., Uygun, M. & Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim birinci kademe öğrencilerine yönelik çocuk kitaplarının, içerik, resimleme ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 36(160), 250-266.
• Gönen, M., Uygun, M., Erdoğan, Ö. & Katrancı, M. (2012). Resimli çocuk kitaplarının fiziksel, içerik ve resimleme özellikleri açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 42(196), 258-272.
• Güleç, H. & Geçgel, H. (2005). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Güneş, F. & Köse, N. (2016). Japonya ve İngiltere’de değerler eğitiminin incelenmesi. Eğitimde Gelecek Arayışları Dünden Bugüne Türkiye’de Beceri, Ahlak ve Değer Eğitimi Uluslararası Sempozyumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurulu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Cilt II. içinde (1047-1058), Ankara
• Güven, A. Z. (2014). Değerler eğitimi ve Türkçe dersinde değerlerin kullanımı. Konya: Palet.Yayıncılık.
• https://sozluk.gov.tr/
• Karagöz, B. (2017). Naki Tezel’in Türk Masalları adlı kitabının değerler açısından analizi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 534-556.
• Karatay, H. (2011). Karakter eğitiminde edebi eserlerin kullanımı. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/1, Winter, 1439-1454.
• Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve eğitim. Ankara: Engin Yayınları.
• Katılmış, A. (2010). Sosyal bilgiler dersindeki bazı değerlerin kazandırılmasına yönelik bir karakter eğitimi programının geliştirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Koçağan, F. Ö. (2012). İlköğretim “4-5.” sınıf için hazırlanan öyküleyici çocuk kitaplarının okunabilirlik ve değerler yönünden incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Küçükyazı, G. (2024). Çocuk kitapları yaş dağılımı nasıldır? (https://www.cocukvegenc.com/cocuk-kitaplari/ adresinden erişildi).
• Marshall, C., & Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. New York: Sage.
• Merriam, S. B. (2013). Qualitative research: A guide to design and implementation. New York: John Wiley & Sons Inc.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. (2nd Edition). Calif.: SAGE Publications.
• Oktay, A. (2000). Kitap çocuğun dünyasına ne zaman girmeye başlar? M. R. Şirin (Ed.), 99 Soruda Çocuk Edebiyatı içinde (s.173-175). İstanbul: Çocuk Vakfı.
• Öksüz, H. İ.; Keskin, H. K., & Çetinkaya, F. Ç. (2018). Sosyal medya platformunda en fazla önerilen 15 resimli çocuk kitabının hayat bilgisi programında yer alan değerler bakımından incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 6(1), 13-31.
• Öztürk, Ü. & Buldur, A. (2022). Resimli çocuk kitaplarının içerdikleri değerler açısından incelenmesi: Tokat Bebek ve Çocuk Kütüphanesi örneği, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(6), 14-27. doi: https://doi.org/10.19160/e-ijer.1146157
• Sönmez, M. & Yorulmaz, B. (2022). Göç temalı resimli çocuk kitaplarına yönelik bir değer analiz çalışması. Asya Studies, 6(22), 13-28.
• Şimşek, Ş. & Bulut, F. (2023). Buket Uzuner’in “Ah Bir Kedi Olsam” adlı eserinde edebî nitelik ve kök değerler. Çukurova Araştırmaları, 9(1), 56-73.
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (TTKB), (2017). Müfredatta yenileme ve değişiklik çalışmalarımız üzerine. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (https://uskudar.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_08/24010456_mYfredat_tanYtYm_kitapYY.pdf adresinden erişildi).
• Üstündağ, A. (2017). 8-10 yaş çocuklarına yönelik çocuk kitaplarının değerler açısından incelenmesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (62), 1-10.
• Üzel, Ö. (2007). Serpil Ural’ın çocuk kitaplarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Yaman, H., Taflan, S. & Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 107-120.
• Yıldırım A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yılmaz, O. (2016). Çocuk kitaplarında bulunması gereken özellikler. T. Şimşek (Ed.). Okul Öncesinde Çocuk Edebiyatı ve Medya içinde (s.61-108). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Yükselen A., Şenol, F. B., Üstündağ, A., & Ay, A. (2017). 7–12 yaş çocuklarına yönelik çocuk kitapların içerik, resimleme ve fiziksel özellik açısından incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 2(55), 441-456.