Dezavantajlı Yüksek Başarılı Öğrencilerin Benzer Dezavantajlara Sahip Öğrenciler Üzerindeki Etkileri

Yıl 2025, Sayı: 73, 712 - 733, 31.01.2025

Emine Önder , Rukiye Kübra Artunç Kara , Bulut Üner

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1566523

Öz

Araştırmada, dezavantajlı yüksek başarılı öğrencileri benzer dezavantajlara sahip öğrencilerin rol model alıp almama nedenlerini, dezavantajlı yüksek başarılı öğrencilerinin bu öğrenciler üzerinde nasıl ve ne gibi etkiler oluşturduğunu incelemek amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, çoklu dezavantaja sahip olmasına rağmen fen lisesini kazanan bir öğrencinin gönüllü olarak çalışmaya katılan 15 öğrenci arkadaşı ve 14 öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme yöntemiyle elde edilmiştir. Elde edilen veriler ise içerik analiziyle deşifre edilmiştir. Araştırmada, bazı katılımcılar benzer dezavantajlara sahip öğrencilerin; kendilerini dezavantajlı yüksek başarılı öğrenci kadar zeki bulmadıklarından ve başarılı olmak için gerekli kaygı, istekten yoksun olmalarından dolayı dezavantajlı yüksek başarılı bu öğrenciyi rol model almadıkları tespit edilmiştir. Katılımcıların çoğu ise benzer dezavantajlara sahip öğrencilerin dezavantajlı yüksek başarılı bu öğrenciyi rol model aldıklarını ifade etmiştir. Bu doğrultuda görüş sunan katılımcılar bunun nedenini; öğretmen ve toplumun gözünde saygın bir yer edinmeye, ulaşılmak istenilen hedeflerinin olmasına, başarılı olma/aynı başarıyı yakalama, maddi destek ve ödüllere sahip olma isteğine dayandırmıştır. Dezavantajlı yüksek başarılı öğrencilerin benzer dezavantajlara sahip öğrenciler üzerinde devamsızlık ve davranış sorunlarında azalma, kitap okuma eğiliminde artma, okula karşı olumlu tutum geliştirme, özgüven ve motivasyon yüksekliği ve bireysel yeteneklerin ortaya çıkması gibi olumlu yansımalarının olduğunu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dezavantaj, dezavantajlı olma, dezavantajlı yüksek başarılı öğrenci, rol model olma

The Effects of Disadvantaged High-Achieving Students on Similar Disadvantaged Students

Öz

Kaynakça

• Acar Güvendir, M. (2014). Öğrenci başarılarının belirlenmesi sınavında öğrenci ve okul özelliklerinin Türkçe başarısı ile ilişkisi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 39(172), 163-180.
• Akkuzu, N. (2014). The role of different types of feedback in the reciprocal interaction of teaching performance and self-efficacy belief. Australian Journal of Teacher Education. 39(3), 36-66.
• Bakış, O., Levent, H., İnsel, A., & Polat, S. (2009). Türkiye’de eğitime erişimin belirleyicileri. Türkiye’de eğitimde eşitliğin geliştirilmesi için verilere dayalı savunu projesi araştırma raporu. http://www.erg.sabanciuniv.edu
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Bandura A (1994) Self-efficacy. Encyclopedia of human behavior, VS Ramachaudran (Ed), New York. Academic Press, s. 71-81.
• Bhatla, S. (2017). Educational status of socially disadvantaged group in India, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies, 4(35).
• Britner, S. L. & Pajares, F. (2001). Self-efficacy beliefs, motivational, race, and gender in middle school science. Journal of Women and Minorities in Science and Engineering. 7, 271-285.
• Buck, R., & Deutsch, J. (2014). Effects of poverty on education. Journal of Human Sciences, 11(2), 1139-1148. Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2011). Research methods in education (7. Baskı). London and Newyork: Routledge.
• Crane, J. (1996). Effects of home background, SES, and maternal test scores on mathematics achievement. Journal of Educational Research, 89(5), 305-314.
• Chiu, M. M., & Walker, A. (2007). Leadership for social justice in Hong Kong schools. Journal of Educational Administration, 45(6), 724-739. Retrieved from https://www.emerald.com/insight/publication/issn/0957-8234
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. M. Bütün ve C. B. Demir (Çev. Ed.) Siyasal Kitabevi.
• Çetin, F., Bilbay, A. A. ve Kaymak, D. A. (2001). Araştırmadan uygulamaya çocuklarda sosyal beceriler. İstanbul: Epsilon Yayınları
• Demirbaş, M. & Yağbasan, R. (2005). Sosyal öğrenme teorisine dayalı öğretim etkinliklerinin, öğrencilerin bilimsel tutumlarının kalıcılığına olan etkisinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), s. 363-382.
• Dinçer, M. A., & Uysal Kolaşin, G. (2009). Türkiye’de öğrenci başarısında eşitsizliğin belirleyicileri. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi.
• Erberber, E., Stephens, M., Mamedova, S., Ferguson, S. ve Kroeger, T. (2015). Socioeconomically disadvantaged students who are academically successful: Examining academic resilience crossnationally. IEA’s Policy Brief Series, No. 5, Amsterdam, IEA. http://www.iea.nl/policy_briefs.html
• ERG. (2008). Eğitim izleme raporu. İstanbul: ERG
• Higgs, A. L., & McMillan, V. M. (2006). Teaching through modeling: Four schools' experiences in sustainability education. The Journal of Environmental Education, 38(1), 39-53.
• Karaağaç Cingöz, Z., & Gür, B. S. (2020). Ekonomik, sosyal ve kültürel statünün akademik başarıya etkisi PISA 2015 ve TEOG 2017 sonuçlarının karşılaştırması. İnsan ve Toplum, 10(4), 247-288.
• Klomegah, R. Y. (2007). Predictors of academic performance of university students: An application of the goal efficacy model. College Student Journal. 41(2), 407-415.
• Kongar E (2011) İçimizdeki zalim, Remzi Kitabevi, İstanbul
• Konstantopoulos, S. (2006). Trends of school effects on student achievement: evidence from NLS:72, HSB:82, and NELS:92. Teachers College Record, 108, 2550-2581.
• Korkmaz, İ. (2014). Sosyal öğrenme kuramı. B. Yeşilyaprak (Editör). Eğitim psikolojisi (Gelişim-Öğrenme Öğretim). 12. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• King, Amanda L., (2014). Success against all odds lessons learned from successful, impoverished students. Senior Honors Theses. 468. https://digitalcommons.liberty.edu/honors/468.
• Markus, H. J., & Nurius, P. S. (1984). Self-understanding and self-regulation in middle childhood. Development during middle childhood: The years from six to twelve. 147-183. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK216782/
• Martin, M.O., Mullis, I.V.S., Foy, P., & Stanco, G.M. (2012). TIMSS 2011 international results in science. Chestnut Hill, MA: TIMSS & PIRLS International Study Center, Boston College.
• Mullis, I.V.S., Martin, M.O., Foy, P., & Arora, A. (2012). TIMSS 2011 international results in mathematics. Chestnut Hill, MA: TIMSS & PIRLS International Study Center, Boston College.
• OECD. (2004). What makes school systems perform? Seeing school systems through the prism of PISA. Paris: OECD Publishing
• OECD. (2010). PISA 2009 Results: Overcoming social background-equity in learning opportunities and outcomes (Volume II). doi:10.1787/9789264091504-en
• OECD. (2011). Against the odds: Disadvantaged students who succeed in school. OECD Publishing. doi:10.1787/9789264090873-en
• Ogelman, H. G., & Sarıkaya, H. E. (2013). Okul öncesi eğitimi almış çocukların akran ilişkileri değişkenlerinin 5 ve 6 yaşta incelenmesi: İki yıllık boylamsal çalışma. Turkish Studies- International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 8(8), 1859-1871.
• Önder, E., & Uyar, Ş. (2018). Factors affecting the academic achievement in socioeconomically disadvantaged students. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 8(2), 253-280, http://dx.doi.org/10.14527/pegegog.2018.011
• Pajares, F., & Schunk, D. (2001). The development of academic self-efficacy. Development of achievement motivation. United States, 7, 1-27.
• Reardon, S. F. (2013). The widening income achievement gap between the rich and the poor: New evidence and possible explanations. Educational Testing Service.
• Sandoval-Hernandez, A., & Cortes, D. (2012). Factors and conditions that promote academic resilience: A cross-country perspective. Paper presented at the annual meeting of the 56th Annual Conference of the Comparative and International Education Society, Caribe Hilton, San Juan, Puerto Rico.
• Sutton, A., & Soderstrom, I. (1999). Predicting elementary and secondary school achievement with school-related and demographic factors. Journal of Educational Research, 92(6), 330-338.
• Suna, H. E., Tanberkan, H., Gür, B. S., & Özer, M. (2020). Socioeconomic status and school type as predictors of academic achievement. Journal of Economy Culture and Society, 61(1), 41-64.
• Şenses, F. (2003). Küreselleşmenin öteki yüzü yoksulluk. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şirin, S. R. (2005). Socioeconomic status and academic achievement: A meta-analytic review of research. Review of Educational Research, 75(3), 417-453
• UNESCO. (2018). Handbook on measuring equity in education. Montreal: UNESCO Institute for Statistics
• White, S. W., Reynolds, P. D., Thomas, M. M., & Gitzlaff, N. J. (1993). Socioeconomic status and achievement revisited. Urban Education, 28, 328-343.
• Wood, R., & Bandura, A. (1989). Social cognitive theory of organizational management. Academy of management Review, 14(3), 361-384.
• Yetkiner Özel, Z. E., Özel, S., & Thompson, B. (2013). Türkiye’deki sosyoekonomik seviyeye bağlı matematik başarı farklılıklarının Avrupa Birliği ülkeleri ile karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 38(170), 179-193.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Yılmaz-Fındık, L. & Kavak, Y. (2013). Türkiye’deki sosyo-ekonomik açıdan dezavantajlı öğrencilerin PISA 2009 başarılarının değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(2), 249-273.
• Yin, R. K. (2013). Case study methods: Design and methods (5. Baskı). Thousand Oaks: Sage Pbc
• Zimmerman, B. J. (2008). Investigating self-regulation and motivation: Historical background, methodological developments, and future prospects. American Educational Research Journal, 55(1), 166-175.