Management insights of school principals: A qualitative study on the views of school principals

Yıl 2025, Sayı: 74, 170 - 191, 30.04.2025

Emine Babaoğlan , Can Bartu Oralı

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1537903

Öz

This research was carried out to determine school principals' understanding of management. In the research, phenomenology pattern was preferred to examine school principals' understanding of management in depth. The study group is 20 principals working in public primary and secondary schools in Istanbul in the 2023. Interview form was used while collecting data. School principals' management metaphors correspond to authoritarian manager, paternalistic manager, transformative manager and visionary manager types. Principals consider justice and honesty as the most important characteristics that a principal should have. The managerial approaches adopted by school principals are mostly human relations theory and formal management. Principals stated that they felt happiness the most as positive emotions and work pressure/stress and fatigue as negative emotions due to their work as managers. School principals give suggestions and recommendations to candidates who want to become administrators in terms of improving their communication skills, mastering the legislation, having theoretical knowledge of management, being patient, valuing people and being fair. Four school principals do not recommend teachers to become school principal.

Anahtar Kelimeler

School principal , ideal characteristics of managers , metaphor , management approach , leadership , qualitative research

Okul müdürlerinin yöneticilik anlayışları: Okul müdürlerinin görüşleri üzerine nitel bir araştırma

Öz

Bu araştırma, okul müdürlerinin yöneticilik anlayışlarını belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada okul müdürlerinin yöneticilik anlayışlarını derinlemesine incelemek üzere olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Çalışma grubu, 2023 yılında İstanbul’da kamu ilköğretim ve ortaöğretim okullarında çalışan 20 okul müdürüdür. Veriler görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Okul müdürlerinin yöneticilik metaforları; otoriter yönetici, paternalist yönetici, transformatif yönetici ve vizyoner yönetici tiplerine karşılık gelmektedir. Okul müdürleri, adalet ve dürüstlüğü bir yöneticinin sahip olması gereken en önemli özellikler olarak görmektedir. Okul müdürlerinin benimsedikleri yöneticilik yaklaşımları daha çok insan ilişkileri yaklaşımı ve bilimsel yönetim yaklaşımıdır. Müdürler okul yöneticisi olarak görev yapmalarından dolayı olumlu duygu olarak en fazla mutluluk; olumsuz duygu olarak da en fazla iş baskısı/stresi ve yorgunluk hissettiklerini ifade etmişlerdir. Okul müdürleri yönetici olmak isteyen adaylara iletişim becerilerini geliştirmeleri, mevzuata hâkim olmaları, yöneticiliğin kuramsal bilgisine sahip olmaları, sabırlı olmaları, insana değer vermeleri ve adil olmaları açısından öneri ve tavsiyelerde bulunmaktadır. Okul müdürlerinden dördü öğretmenlere okul müdürü olmayı tavsiye etmemektedirler.

Anahtar Kelimeler

Okul müdürü , ideal yöneticilerin özellikleri , metafor , yöneticilik yaklaşımı , liderlik , nitel araştırma

Kaynakça

• Ada, Ş., & Ercoşkun, M. H. (2009). Okul müdürlerinin klasik ve neo-klasik yönetim yaklaşımlarını uygulama biçimleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 171-182.
• Akıncı Vural, Z. B. (2018). Kurum kültürü. İletişim Yayınları.
• Alanoğlu, M. (2019). Algılanan okul müdürü yönetim tarzları ile öğretmenlerin karara katılma, örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik algıları arasındaki ilişkinin analiz [Basılmamış doktora tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Babaoğlan, E. (2007). İlköğretim okulu yöneticilerinde tükenmişliğin bazı değişkenlere göre araştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(14), 55-67.
• Babaoğlan, E., Nalbant, A., & Çelik, E. (2017). Okul başarısına okul yöneticisinin etkisine ilişkin öğretmen görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (43), 93-109. https://doi.org/10.21764/efd.82932
• Baş, T., & Akturan, U. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Nvivo ile nitel veri analizi. Seçkin Yayıncılık.
• Başaran, İ. E. (2000). Eğitim yönetimi nitelikli okul. Feryal Matbaası.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
• Brinia., V., & Papantoniou, E. (2016). High school principals as leaders: styles and sources of power, International Journal of Educational Management, 30(4), 520-535. https://doi.org/10.1108/IJEM-03-2015-0035
• Bursalıoğlu, Z. (2021). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Cinar, D. B., & Nayır, F. (2022). Eğitimde sosyal adalet liderliği ile okul aidiyet duygusu arasındaki ilişki: Kanonik korelasyon analizi. Eğitim ve Bilim, 47(211).
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (M. Bütün ve S.B. Demir Çev. Ed.). Siyasal Kitabevi.
• Çelik, E. (2019). Modernleşme sürecinde toplumsal bilincin dönüşümü ve eğitim yönetimine yansımaları. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(2), 521-546. doi: 10.23863/kalem.2019.138
• Çelik, E. (2024). Toplumsal bozulmanın yönetsel parametreleri. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(1), 44 - 60.
• Çimşir, S. (2024). Okul yöneticilerinin yöneticilik algısı: Metafor analizi çalışması. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 7(1), 100-118. https://doi.org/10.33400/kuje.1336550
• Dessler, G. (2019). İnsan kaynakları yönetimi. (Şener, İ. ve Karabay, M. E. Çev. Ed.). Palme Yayınevi.
• Doğan, H., & Yıldırım, N. (2022). Sosyal adalet liderliği ve okul iklimi arasındaki ilişki. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve uygulama, 5(3), 174-195.
• Draft, R. L., & Marcic, D. (2015). Understanding management. Cengage Learning.
• Erdoğan, İ. (2010). Eğitim ve okul yönetimi. (8. baskı). Alfa Yayınları.
• Eren, E. (2006). Yönetim ve organizasyon: Çağdaş ve küresel yaklaşımlar. Beta Basım.
• Ersoy, A. F. (2019). Fenomenoloji. Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde. (ss. 81-132). Anı Yayıncılık.
• Gedikoğlu, T., & Tahaoğlu, F. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 58(58), 274-298.
• Grace, G. (2005). School leadership: Beyond education management. The Falmer Press.
• Güçlü, N. (2003). Stratejik yönetim. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 61-85.
• Hauseman, C. (2020). Strategies secondary school principals use to manage their emotions. Leadership and Policy in Schools, 20(4), 630-649.
• Helvacı, M. A., & Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60.
• Hood, C. C. (1991). A public management for all seasons. Public Administration, 69(1), 3-19.
• Hoque, K. E., & Raya, Z.T. (2023). Relationship between principals leadership styles and teachers. Behavior. Behavioral. Sciences, 13(2), 111-125.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2012). Eğitim yönetimi, teori, araştırma ve uygulama. (S. Turan Çev. Ed.). Nobel Yayın.
• Karip, E., & Köksal, K. (1999). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesi. Eğitim Yönetimi, 18, 193- 207.
• Kılıç, M. Y. (2020). Otantik liderlik davranışlarının, örgütsel adalet ve öğretmenlerin iş tatmini üzerine etkisinin incelenmesi. Kastamonu Education Journal, 28(6), 2271-2283. https://doi.org/10.24106/kefdergi.833521
• Klenke, K. (2016). Oualitative research in the study of leadership. Emerald Group Publishing Limited.
• Koçel, T. (2011). İşletme Yöneticiliği. Beta Basım Yayın Dağıtım.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan Çev. Ed.). Nobel Yayınevi.
• Meşe, Ü. (2009). İlköğretim okul müdürlerinin karşılaştıkları idari sorunlar (Bahçelievler örneği) [Basılmamış yüksek lisans tezi]. Beykent Üniversitesi.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2014). Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği.https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19942&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5)
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2017). Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=18812&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5)
• Mintzberg, H. (1975). The manager's job: Folklore and fact. Harvard Business Review.
• Netshitangani, T. (2016). Management style and school violence: South African perspectives. International Journal of Educational Management, 32(1), 96-106.
• Nir, A. E., & Kranot, N. (2006). School principal's leadership style and teachers' self-efficacy. Planning and Changing, 3(37), 205-218.
• Özdemir, M. (2018). Eğitim yönetimi: Alanın temelleri ve çağdaş yönelimler. Anı Yayıncılık.
• Özgan, H., & Aslan, N. (2008). İlköğretim okul müdürlerinin sözlü iletişim biçiminin öğretmenlerin motivasyonuna etkisinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 190-206. Öztürk, M., & Öztürk, A. (2022). Yönetici olarak okul müdürü kavramına ilişkin metafor algıları. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences (Joshas), 8(56), 1105-1120.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün. ve S. B. Demir Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Sağlam, M. (2015). Primary school students of 1980s’ Turkey remembering their teachers. Educational Research and Reviews, 10(6), 761-768.
• Sağlam, M. (2014). The 4+4+4 in the educational experiences of theteachers teaching the first grade students in Turkey: Yozgat city as an example. Journal of History School (JOHS), 7(18), 377-396.
• Sevinç, N., & Arslan, H. (2020). Okul yöneticiliğinden entelektüel liderliğe. Anı Yayıncılık.
• Sezer, Ş., & Akan, D. (2016). Okul müdürlerinin yönetsel özellikleri ve yönetim stillerinin yönetim kuramları açısından değerlendirilmesi. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 4(2), 15-32. Şahin, A. (2004). Yönetim kuramları ve motivasyon ilişkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 523-547.
• Şişman, M. (2012). Eğitimde mükemmellik arayışı etkili okullar. Pegem Akademi.
• Tahaoğlu, F., & Gedikoğlu, T. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 58(58), 274-298.
• Tekindal, M., & Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 15-182.
• Tortop, N., İsbir, E. G., Aykaç, B., Yayman, H., & Özer, M. A. (2010). Yönetim bilimi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Turan, S., Yıldırım, N., & Aydoğdu, E. (2012). Okul müdürlerinin kendi görevlerine ilişkin bakış açıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(3), 63-76.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitim bilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6(24), 543-559.
• Yalçınkaya, M. (2002). Çağdaş okulda etkili liderlik. Ege Eğitim Dergisi, 1(2), 109-119.
• Yanar, A. İ. (2021). Yönetim süreci açısından okul müdürlerinin yönetsel becerilerinin incelenmesi [Basılmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi.
• Yavuz, M. (2009). Okul müdürlerinin yönetimle ilgili görüş ve uygulamalarının yönetim kuramları bakımından değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 121-155.
• Yengin Sarpkaya, P. (2021). Okul müdürü olmanın anlamı üzerine bir olgubilim çalışması. OPUS International Journal of Society Researches, 17(35), 1785-1822. https://doi.org/10.26466/opus.885162
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, K., & Deligöz, E. (2024). Okullarda Öğrenci Öğrenmesine Yönelik Dijital Materyal Kullanılmasında Okul Yöneticilerinin Performansı. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(2), 61-76.