CUMHURİYETTEN GÜNÜMÜZE, YAZARLARIN ANILARINDA OYUN VE OYUNCAKLAR

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 19, 89 - 106, 01.06.2017

Efnan Dervişoğlu

Öz

Çocuklar,
oyun sayesinde kendi hayal dünyalarına ve yaratma ortamlarına kavuşurlar; bu
süreçte en büyük yardımcıları ise oyuncaklardır. İlk bakışta, çocukların
eğlenmesini, oyalanmasını sağlayan nesneler gibi algılansa da oyuncaklar,
çocukların hayal güçlerini ve yaratıcı özelliklerini geliştiren; kendilerini ve
dış dünyayı tanımalarına olanak tanıyan; bedensel, zihinsel ve psiko-sosyal
gelişimlerine katkıda bulunan önemli araçlardır. Zamanla ve koşulların
değişmesiyle oyunlar gibi oyuncaklar da değişmiştir; el yapımı oyuncakların
yerini fabrika ürünü oyuncaklar almış, çeşitlilik artmış; giderek oyuncağa
ulaşmak kolaylaşmıştır. Günümüz çocuklarının bir kısmıysa bilgisayar gibi yeni
bir oyun arkadaşı edinmiştir; onun sunduğu oyunlarla oynamak pek çoğu için
çekici gelmektedir. Çocukluk döneminin oyun ve oyuncakla birlikte düşünülmesi,
edebiyat ürünlerine yansıyan bir husustur. Türk edebiyatında çocuk-oyuncak
ilişkisini yansıtan pek çok şiirle ve öyküyle karşılaşmak mümkündür. Çocukluk
yıllarına, çocukluğun oyuncaklı zamanlarına özlemlerini dile getiren birçok
yazar da anılarında, kendi yaptıkları ya da aile büyüklerince alınmış,
üretilmiş oyuncaklardan söz etmiştir. Bu çalışmada; Abdülhak Hamid’den Yakup
Kadri’ye, Pınar Kür’den Mine Söğüt’e uzanan bir seyirde yazarların anılarında
oyun ve oyuncakların nasıl yer bulduğu, değişen toplumsal koşullarla birlikte
oyuncakların uğradığı değişimin edebî bir türün örneklerine nasıl yansıdığı,
cinsiyet özelliklerinin çocukluktaki oyuncak seçimini ne ölçüde etkilediği
üzerinde durulacak; örnekler eşliğinde, oyun ve oyuncakların anılardaki yeri
değerlendirmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çocukluk, oyun, oyuncak, Türk edebiyatı

Kaynakça

• AĞAOĞLU, Adalet (1980). “Adalet Ağaoğlu”. Hazırlayan Mehmet SEYDA, Çocukluk Yılları (14-19). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. AKIN, Sunay (1997). Kız Kulesi’ndeki Kızılderili, İstanbul: Çınar Yayınları. AKIN, Sunay (2009). Kırdığımız Oyuncaklar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ATAÇ, Meral (2004). Küçükhanım Meralika, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ERHAT, Azra (1996). En Hakiki Mürşit, İstanbul: Cem Yayınevi. FERAHLI, Birsen (2016). “Tokat”. Derleyen Elif Deniz ÜNAL, Bir Türk Çocukluğu (179-186). İstanbul: Everest Yayınları. Fethi Naci (1999). Dönüp Baktığımda, İstanbul: Adam Yayınları. GÖNENÇ, O. (2012). Dünya Masumdu O Zamanlar, İstanbul: Astrea Kitap. GÜMÜŞ, Semih (2005). Yazarın Yalnızlık Burcu, İstanbul: Doğan Kitap. GÜRSEL, Nedim (2009). Sağ Salim Kavuşsak, 3. Baskı, İstanbul: Doğan Kitap. HİSAR, Abdülhak Şinasi (1956). Geçmiş Zaman Köşkleri, İstanbul: Varlık Yayınları. İREPOĞLU, Gül (2009). Fiyonklu İstanbul Dürbünü, İstanbul: Doğan Kitap. KANSU, Işık (2002). Çocukluğa Yolculuk, Ankara: Bilgi Yayınevi. KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri (2010). Anamın Kitabı, 9. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları. KARAY, Refik Halid (2009). Tanıdıklarım, İstanbul: İnkılâp Kitabevi. KAVUKÇU, Cemil (2008). Angelacoma’nın Duvarları, İstanbul: Can Yayınları. KAVUKÇUOĞLU, Deniz (2008). Alageyik Sokağı Bir Liman mıydı?, 5. Basım, İstanbul: Can Yayınları. KUTLU, Gürol (2014). Bir Oyuncak Müzesi Hikâyesi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. KUTLU, Gürol (y.t.y.). İstanbul Oyuncak Müzesi Kitapçığı. MUNGAN, Murathan (2015). Harita Metod Defteri, İstanbul: Metis Yayınları. NESİN, Aziz (2009). Uyusana Tosunum, İstanbul: Nesin Yayınevi. NESİN, Aziz (2011). Yol / Böyle Gelmiş Böyle Gitmez I, 17. Basım, İstanbul: Nesin Yayınevi. OKUR, Yiğit (2015). Buralardan Geçerken, İstanbul: Can Yayınları. ONUR, Bekir (2005). Türkiye’de Çocukluğun Tarihi, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. ONUR, Bekir (2007). Çocuk, Tarih ve Toplum, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. ONUR, Bekir (2009). Türk Modernleşmesinde Çocuk, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. ÖZDEM, Filiz (2014). “Aynalarla Konuşan Çocuk”. Hazırlayan Filiz ÖZDEM, Altın Ülke: Çocukluk (97-114). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ÖZOĞUZ, Can (2006). Ankaralı Olmak, İstanbul: Komşu Yayınları. SȂFİ, İhsan (2006). Karlar Altında Nevbahar, Lüsyen Hanım’ın Hatıraları, İstanbul: Dergâh Yayınları. SARISAYIN, Ayşe (2014). “Çok Şey Yarım Hâlâ”, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. SÖĞÜT, Mine (2006). Aşkın Sonu Cinayettir / Pınar Kür ile Hayat ve Edebiyat, İstanbul: Everest Yayınları. SÖĞÜT, Mine (2014). “Korkuyorum Anne!”. Hazırlayan Filiz ÖZDEM, Altın Ülke: Çocukluk (191-208). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. TAMER, Ülkü (2006). Yaşamak Hatırlamaktır, 2. Baskı, İstanbul: Kitap Yayınevi. TEZ, Zeki (2009). Gündelik Yaşam ve Eğlencenin Tarihi, İstanbul: Doruk Yayımcılık. TOPAL, Semra (2014). “Çocukluğumdan Parçalar”. Hazırlayan Filiz ÖZDEM, Altın Ülke: Çocukluk (241-254). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. UŞAKLIGİL, Halid Ziya (1969). Kırk Yıl, İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri. ÜNSAL, Artun (2014). Tel Dolaptaki Karpuz, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. YÖRÜKOĞLU, Atalay (2010). Çocuk Ruh Sağlığı, 30. Basım, İstanbul: Özgür Yayınları.