MOTIF OF TRANSFORM WOMEN AND CHILDREN INTO BIRDS IN ANATOLIAN LEGENDS

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 28, 945 - 955, 20.12.2019

Fatoş Yalçınkaya

https://doi.org/10.12981/mahder.585003

Cited By: 3

Öz

Myth is a species that takes place in many societies and predominates
the element of faith. People have created various legends in trying to
understand nature and some events and they believed in these legends. In the
legends; fairy tale, saga, folk story etc. According to the species, the element
of faith is dominant and a species that satisfies the society in terms of
belief. Legends that contain the elements of belief in societies, Legends,
which contain the elements of belief in societies, have changed and transformed
society. In order to better analyze the process of change and transformation of
beliefs, legends need to be carefully studied.

Legends have a very wide subject area. The heroes of legends can be
sacred beings, extraordinary beings, humans, animals, and all living and
inanimate beings. In the legends of the Turkish world, there are many live that
have been the subject of legend. In particular, the motif of transformation
into animals is a very common motif. Within these motifs, turning into a bird
constitutes a special place. The motif of turning into a bird has a variety of
symbolic meanings. Some of these transformations bear traces of the mythic
period. One of them is the motif of woman turning into a bird. There are many
legends about the transformation of women and children into birds in Anatolia.

The aim of the study is to find out why women and children turn into
birds and to examine the origins of the bird transformation. The universe of
this study; It consists of doctoral and master's theses written about Anatolian
Legends at the National Thesis Center. And it consists of books published on
this subject. The scanned legend texts were found to be similar. For this
reason, the texts selected for the sample of the study were selected from
published books which are capable of general representation.

Anahtar Kelimeler

Legend, Anatolia, bird, transformation, woman, child

ANADOLU EFSANELERİNDE KADIN VE ÇOCUKLARIN KUŞA DÖNÜŞMESİ MOTİFİ

Öz

Efsane, birçok toplumda yer alan inanç unsuru ağır basan bir türdür.
İnsanlar, doğayı ve bazı olayları anlamaya çalışırken çeşitli efsaneler yaratmış
ve yaratmış oldukları bu efsanelere inanmıştır. Efsaneler; masal, destan, halk
hikâyesi vb. türlere göre inanç unsuru ağır basan ve inanç açısından toplumu
doyuma ulaştıran bir türdür. Toplumların inanç unsurlarını içinde barındıran efsaneler,
toplumu değişime ve dönüşüme uğratmıştır. İnançların değişim ve dönüşüm
sürecini daha iyi analiz edebilmek için efsanelerin dikkatle incelenmesi
gerekir.

Efsaneler geniş konu yelpazesine sahiptir. Kahramanları
ise kutsal varlıklar, olağanüstü varlıklar, insanlar, hayvanlar, canlı cansız
tüm varlıklar olabilir. Türk dünyası efsanelerinde, efsanelere konu olmuş ve
hakkında efsane anlatılan birçok canlı mevcuttur. Özellikle hayvana dönüşme
motifi oldukça sık karşılaşılan bir motiftir. Bu motifler içinde kuşa dönüşme
özel bir yer teşkil eder. Kuşa dönüşme motifi çeşitli simgesel anlamlar içerir.
Bu dönüşümlerin bazıları mitik dönemin izlerini taşır. Kadının kuşa dönüşme
motifi bunlardan biridir. Anadolu’da kadın ve çocukların kuşa dönüşümü hakkında
birçok efsane anlatılmaktadır.

Çalışmanın amacı, kadın ve çocukların neden
kuşa dönüştüklerini ve kuşa dönüşme motifinin kökenini incelemektir. Çalışmanın
evreni; Anadolu efsaneleri ile ilgili hazırlanmış ve Ulusal Tez Merkezi veri
tabanında yer alan doktora ve yüksek lisans tezleri ve yayınlanmış kitaplardır.
Taranan efsane metinlerinin benzerlik gösterdikleri tespit edilmiştir. Bu sebepten
çalışmanın örneklemi için seçilen metinler geneli temsil yeteneğine sahip olan
yayınlanmış kitaplardan seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Efsane, Anadolu, kuş, dönüşme, kadın, çocuk

Kaynakça

• AÇA, Mehmet (2002). “Şamanlığa Geçişteki Ölüp Dirilme Ritüelinden Türk Destanlarındaki Ölüp Dirilmeye”, Millî Folklor. S. 54,75-85.AKALIN, L. Sami (1993). Türk Folklorunda Kuşlar. Ankara: Ersa Matbaası.ALPASLAN, İsmet (2010). Ağrı Efsaneleri. İzmir: Birleşik Matbaacılık.ALPTEKİN, Ali Berat (1993). Fırat Havzası Efsaneleri (Metinler). Antakya: Kültür Ofset Basımevi.ALTIN, Kübra Yıldız (2016). “Türk ve Fin-Ugor Mitolojisinde Dişi Ruhlar Üzerine Bazı Tespitler”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi. S. 38, 85-95.ARAZ, Rıfat (1995). Harput’ta Eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.AYDEMİR, Adem (2013). “Kutadgu Bilig ve Divanü Lugati’t Türk’te Kuşlar.” JASSS International Journal of Social Science. S. 6/1, 271-297.BEKKİ, Salahaddin (2004). “Türk Halk anlatılarında Ölüm Ruhu”. Milli Folklor. S. 62, 53-66.BORATAV, Pertev Naili (1995). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.ÇORUHLU, Yaşar (2002). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.DEMİR, Necati (2013). Türk Efsaneleri. Cilt I-II. Ankara: Edge Akademi Yayınları.ELİADE, Mircea (1991). Kutsal ve Dindışı. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: Gece Yayınları.Ergin, Muharrem (2009). Dede Korkut Kitabı –I. Giriş- Metin- Tıpkıbasım. 7. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.¬¬________ (1995). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.ERGUN, Metin (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi I. Cilt İnceleme. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınlar.¬¬¬________ (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi II. Cilt Metinler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınlar.ERSOY, Halil (2015). Türk Kültüründe Kuşlar. Ankara: Ötüken Neşriyat.HALICI, Gülşah Yüksel (2014). “Gök Tanrı’nın Temsilcileri: Koruyucu Kuşlar”. Folklor/Edebiyat. C. 20, S. 77, 71-81.LUTHİ, Max (1995). “Masalın Efsane, Menkabe, Mit, Fabl ve Fıkra Gibi Türlerden Farkı.”. Çev: Sevengül Sönmez. Millî Folklor. S. 25, 66-68.OCAK, Ahmet Yaşar (1992). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım). Ankara: Türk tarih Kurumu Basımevi.ÖGEL, Bahaeddin (1995). Türk Mitolojisi (Kaynak ve açıklamalar ile destanlar). II. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.ÖNAL, Mehmet Naci (2005). Muğla Efsaneleri (Araştırma- İnceleme). 2. Baskı. Muğla: Muğla Üniversitesi Basımevi.ÖRNEK, Sedat Veyis (2000). Türk Halkbilimi. II. Baskı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.ÖZEN, Kutlu (2001). Sivas Efsaneleri. Sivas: Dilek Ofset Matbaacılık.PINARBAŞI, Simge Özer (2012). “Türk Kültüründe Kuşa Dönüşen Kadınlar.” Acta Turcıca. S. 2-1, 96- 103.SAKAOĞLU, Saim (2003). 101 Anadolu Efsanesi. 3. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları.________ (2013). Efsane Araştırmaları. 2. Baskı. Konya: Kömen Yayınevi.SEVER, Mustafa (1999). “Türk mitolojisinde Kuşlar”. Milli Folklor. S. 42, 83-88.SEYİDOĞLU, Bilge (1997). Erzurum Efsaneleri. İstanbul: Erzurum Kitaplığı.YİĞİT, Neslihan Huri (2018). “Türk Dünyası Efsanelerinde Hayvanlarla İlgili Motifler Üzerine”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. C. 11, S. 59, 278-288.ZARİÇ, Mahfuz (2011). “Turna'dan Leyleğe Halk Şiirinde Göçmen Kuşlar" Ankara: Hece Gezi Özel Sayısı. S.22, 102- 117.