FOLKLORİK BİR BAKIŞ AÇISIYLA YEŞİLÇAM’DA ARKETİPİK BİR ANNE: ALİYE RONA

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 28, 1001 - 1018, 20.12.2019

Ayşe Uğureli

https://doi.org/10.12981/mahder.626364

Öz

Bir felsefe terimi olarak arketip ilk örnek demektir. Carl
Gustav Jung, Platon’un “idea” kavramından esinlenerek kültürel arketipleri
incelemiştir. Jung’a göre; her toplumun kolektif bir bilinçdışı vardır. Burada
topumun değer yargıları, dünya görüşü, kültürel kalıpları bulunmaktadır.
Arketipler bilinçdışında üretilir ve kompleksler aracılığıyla görünür olur.
Kolektif bilinçdışı ortak yaşanmışlıklara dayanarak üretilen sözlü ürünlerde
ortaya çıkar. Mitler bunlardan biridir. Fakat çağdaş kent yaşamında geleneksel
bağlamdaki formuyla mit üretilmemekte bunun yerine çağdaş mit üreticisi ve
aktarıcısı olarak sinema geçmektedir.  Pek
çok araştırmacıya göre sinema filmleri bu işleviyle geleneksel bağlamdaki mitlerin
yerini tutmaktadır ve toplumun kolektif bilinçdışının yansımasıdır. Buradan
yola çıkarak: Sinema filmleri, üretildiği toplumun değer yargılarını,
kültürünü, dünya görüşünü yansıtır. Dolayısıyla bir sinema filminin ya da bir
karakterin bilinçdışı yansımalarını okumak o toplumun folklorunu okuma
konusunda iyi bir yöntemdir.

Bu makalede anne arketipinin Yeşilçam filmlerine yansıması folklorik
bağlamda Aliye Rona’nın canlandırdığı anne rolleri üzerinden tartışılmıştır.
Aliye Rona yaklaşık iki yüz filmde oynamıştır, jestleri, mimikleri, sert
ifadeleri ile ona verilen anne rollerini Türk toplumunun geleneksel annesini
canlandırırken aynı zamanda arketipik ilk anneyi de simgeler yoluyla temsil
etmektedir. Bu makalede Yeşilçam’ın hemen her döneminde görünür tarafı “herkes
tarafından kabul edilen kötü anne” olan Aliye Rona’nın bilinçdışındaki
arketipik görünümü çocuklarına yansıyan kompleksler ve çatışmalar üzerinden
folklorik bir bakış açısıyla incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Carl Gustav Jung, Aliye Rona, Folklor, anne arketipi, Yeşilçam, Aliye Rona

AN ARCHETYPICAL MOTHER IN YEŞİLÇAM WITH A VIEW OF FOLKORIC: ALİYE RONA

Öz

The first example of archetypes as a philosophy term. Carl Gustav Jung, inspired by Plato's
idea concept, examined cultural archetypes. According to Jung; every society
has a collective unconscious. There are value
judgments, world view and cultural patterns of the society. Archetypes are produced unconsciously and appear
through complexes.Collective unconscious occurs in verbal products produced
based on common experiences. Myths are one of them. However, in modern
urban life, myth is not produced with its traditional form, but cinema is
replaced as a contemporary myth producer and transmitter.
According to many
researchers, cinema films replace the myths in the traditional context with
this function and reflect the collective unconsciousness of the society. From
this point of view: Cinema films reflect the value judgments, culture and world
view of the society in which they are produced. Therefore, reading the
unconscious reflections of a film or a character is a good way to read the
folklore of that society.

In
this article, the reflection of maternal archetype on Yeşilçam films is
discussed in the folkloric context through the roles of mother played by Aliye
Rona. Aliye Rona has acted in nearly two hundred films, her gestures, harsh
expressions and mother roles given to her as the traditional mother of Turkish
society, while also representing the first archetypal mother through symbols.
In this article, Aliye Rona's unconscious archetypical appearance is examined
from a folkloric point of view through the complexes and conflicts reflected to
her children.

Anahtar Kelimeler

Folklore, Carl Gustav Jung, mother archetype, Yeşilçam, Aliye Rona

Kaynakça

• Referans 1: ADANIR, Oğuz (1994). Sinemada Anlam ve Anlatım. İzmir: Kitle Yayınları.Referans 2: Mircea (1993). Mitlerin Özellikleri (Çev: Sema Rifat). İstanbul: Simavi Yayınları.Referans 3: Mircea (2017). Okültizmi Büyücülük ve Kültürel Modalar (Çev: Cem Soydemir). Ankara: Doğu Batı Yayınları.Referans 4: FİSKE, John (2014). İletişim Çalışmalarına Giriş. (Çev.: Süleyman İrvan), Ankara: Pharmakon Kitabevi. Referans 5: Frieda (1994). Jung Psikolojisi. (Çev: Aslan Yalçıner), 2. Basım. İstanbul: Say Yayınları. Referans 6: Luke (2004). Film Çözümlemesinde Jungcu Yaklaşım. (Çev: Simten Güneş). İstanbul: Es Yayınları. Referans 7: Carl Gustav (2009). İnsan ve Sembolleri, (Çev: Ali Nahit Babaoğlu), 4. Basım, Okyanus Yayınları, İstanbul.Referans 8: Carl Gustav (2005) Dört Arketip. (Çev.:Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları.