TÜRKİYE’DE DOĞRULAMA/TEYİT PLATFORMLARININ KARŞILAŞTIRMALI İNCELEMESİ: dogrulukpayi.com ve teyit.org

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 29, 483 - 501, 15.03.2020

Gökmen Hakan Karadağ Adem Ayten

https://doi.org/10.12981/mahder.673262

Cited By: 8

Öz

İnternet ve yeni iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmelerin birçok olumlu sonucu olduğu gibi olumsuz sonuçları da söz konusudur. Bu olumsuz sonuçların son yıllarda en çok dile getirileni “sahte haber” kavramıdır. “Sahte haber”, “hakikat sonrası çağ” ve “yankı odaları” kavramları gündemde giderek daha fazla yer almaktadır. Hakikat sonrası çağın en önemli göstergesi olan sahte haberler en çok sosyal ağlarda dolaşıma girmekte ve yaygınlaşmaktadır. Araştırmacılar özellikle Twitter ve Facebook algoritmalarının sahte haberlerin yayılmasındaki rolünü mercek altına almaktadırlar. Dijital ortamda doğan bu sorunun çözümü yine bu ortamda bulunacaksa, “doğrulama” mekanizmalarının gelişimi ve etkinliği önem kazanmaktadır. Türkiye’de en çok öne çıkan doğrulama platformları teyit.org ve dogrulukpayi.com’dur. Çalışmada bu iki organizasyonun işleyişi ve yapılanması karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Araştırmayı yürütmek için her iki yapının yetkili ekip üyeleriyle yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Doğruluk Payı ve Teyit, insan kaynakları, finans ve örgütlenme itibarıyla benzerlikler görstermekte ama doğrulama/teyit süreçlerinin kapsamı ve derecelendirmesi bakımından farklılık arz etmektedir. İki organizasyon da bu iş için gazeteci olma veya gazetecilik eğitimi alma şartı gütmemektedir. Görüşme yapılan profesyonellere göre Türkiye’de bu işi yapmanın en zor yanlarından biri aşırı kutuplaşmadır. Ayrıca siyasetçilerin demeçleri, olgulardan ziyade değer ifade ettiği için, çoğu zaman doğrulama yapmaya uygun değildir.

Anahtar Kelimeler

Hakikat sonrası, sahte haber, doğrulama, teyit, medya

A COMPARATIVE STUDY OF VERIFICATION/FACT-CHECKING ORGANIZATONS IN TURKEY: dogrulukpayi.com and teyit.org

Öz

The developments in Internet and new communication technologies have many negative impacts besides its positive impacts. In recent years, the most widely articulated one of these negative impacts is the notion of “fake news”. The notions of “fake news,” “post–truth era” and “echo chambers” are increasingly being topical issues. Fake news, the most important indicator of the post-truth era, is mostly circulated and spread through social networks. Researchers are scrutinizing the role of especially Twitter and Facebook algorithms in spread of fake news. If the solution of this problem that emerged in digital environment will be found again in the same platform, development and efficiency of fact-checking organizations is gaining importance. The two prominent fact-checking organizations in Turkey are “teyit.org” and “dogrulukpayi.com”. The scope of the research is comparison of the structures and working manners of these two fact-checking organizations. To conduct the research, semi–structured in-depth interviews were done with authorized team members of the organizations. Doğruluk Payı and Teyit have similarities on human resources, financing and organization; however, they exhibit differences on the scope and process of verification/fact-checking and assessment. Both organizations do not require being a journalist or having a journalistic education to be a verifier/fact-checker and operate with a multi-disciplinary staff. According to interviewees, one of the most difficult thing about being a verifier/fact-checker in Turkey is excessive polarization. Another difficulty about the fact-checking of politicians’ statements is that these statements are mostly value-based.

Keywords: Post-truth, fake news, fact-checking, verification, media.

Anahtar Kelimeler

Post-truth, fake news, fact-checking, verification, media

Kaynakça

• REFERENCES AVŞAR, Burak (2019, May 26). Facebook ile 1 yıldır yürüttüğümüz doğrulama programı neleri değiştirdi? Teyit. Retrieved May 26, 2019 from https://teyit.org/facebook-ile-1-yildir-yuruttugumuz-dogrulama-programi-neleri-degistirdi/
• BATUHAN, Ersun (2019, April 16) Personal interview.
• BENKLER, Youchai, FARIS, Robert, ROBERTS, Hal, & ZUCKERMAN, Ethan (2017, March 3). Study: Breitbart-Led Right-Wing Media Ecosystem Altered Broader Media Agenda. Columbia Journalism Review. Retrieved May 26, 2019 from http://www.cjr.org/analysis/breitbart-media-trump-harvard-study.php. BERGHEL, Hal. (2017). Lies, Damn Lies, and Fake News. Computer, Feb 2017, Vol. 50, 80-85. DOI Bookmark: 10.1109/MC.2017.56
• ÇAVUŞ, Gülin (2018). Medyada Güven Erozyona Uğrarken Doğrulama Platformları Neden Önemli? In S. Çoban (Ed.) Medya ve Yalanlar (pp. 55-74). İstanbul: Siyah Beyaz Yayınları.
• ÇAVUŞ, Gülin (2019, April 9) Personal interview.
• DOĞU, Burak (2017). Turkey’s news media landscape in Twitter: Mapping interconnections among diversity. Journalism., 1-19, https://doi.org/10.1177/1464884917713791
• FUNKE, Daniel. (2018, June 20). There are hundreds of fact-checkers around the world. Here’s what some of them look like. Poynter. Retrieved February 19, 2019 from https://www.poynter.org/fact-checking/2018/there-are-hundreds-of-fact-checkers-around-the-world-heres-what-some-of-them-look-like/
• GRAVES, Lucas & CHERUBINI, Federica. (2016). Digital News Project 2016 The Rise of Fact-Checking Sites in Europe. University of Oxford, Reuters Institute for the Study of Journalism.
• HOLAN, Angie Drobnic (2018, February 12). The Principles of the Truth-O-Meter: PolitiFact’s methodology for independent fact-checking. Politifact. Retrieved March 21, 2019 from https://www.politifact.com/truth-o-meter/article/2018/feb/12/principles-truth-o-meter-politifacts-methodology-i/#How%20PolitiFact%20Started
• KAVAKLI, Nuran (2019). Yalan Haberle Mücadele ve Internet Teyit/Doğrulama Platformları. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 663 – 682.
• KESSLER, Glenn (2017, January 1). About The Fact Checker. The Washington Post. Retrieved February 7, 2019 from https://www.washingtonpost.com/politics/2019/01/07/about-fact-checker/?utm_term=.2f85a988fa2f
• NIELSEN, Rasmus Kleis & GRAVES, Lucas (2017). “News you don’t believe”: Audience perspectives on fake news, Factsheet October 2017, Reuters Institute for the Study of Journalism. Retrieved March 15, 2019 from https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/sites/default/files/2017-10/Nielsen%26Graves_factsheet_1710v3_FINAL_download.pdf
• ÖZGEN, Ebru. & BAYRAKTAR, Nurdan (2014). Spin Doctor Kavramının Tehdidi Altında Halkla İlişkiler. Marmara İletişim Dergisi, 21, 1-18. DOI: 10.17829/midr.20142110296.
• PAVLEVSKA, Tanja, SKOLKAY, Andrej, ZANKOVA, Bissera, RIBEIRO, Nelson & BECHMANN, Anja (2018). Performance analysis of fact-checking organizations and initiatives in Europe: a critical overview of online platforms fighting fake news. CSA Horizon 2020 COMPACT Project. Retrieved March 25, 2019 from http://compact-media.eu/wp-content/uploads/2018/04/Performance-assessment-of-fact-checking-organizations_A-critical-overiview-Full-Research-1-1.pdf
• SAKA, Erkan (2019, March 20). Kavram savaşlarında bugün: Fact-checking. P24Blog. Retrieved May 21, 2019 from http://p24blog.org/yazarlar/3656/kavram-savaslarinda-bugun--fact-checking
• SİLSÜPÜR, Sinan (2018, December 14). Bilgi bozukluğunu anlamak için kavramlar. Teyit.org. Retrieved April 4, 2019 from https://teyit.org/bilgi-bozuklugunu-anlamak-icin-kavramlar/
• ŞAHİN, Özlem Doruk (2018). Hakikat Ötesi (Post-truth) Dönemde Doğrulama Platformları: Teyit.org Örneği. Dönüşen Dünyada İletişimin Rolü Sempozyumu, 15-16 March 2018, 151-162. Cyprus International University.
• TANDOC, Edson, LIM, Zheng Wei, & LING, Rich (2017). Defining “Fake News”: A typology of scholarly definitions. Digital Journalism, 6(2), 137-153. https://doi.org/10.1080/21670811.2017.1360143
• TUNÇ, Aslı (2010). Medya ve Bilgi Kirliliği. In Tarihi Miras ve Beklentiler Arasındaki Türkiye (pp. 245-250). Ankara: Konrad Adenauer Shiftung e. V.
• ULUK, Murat (2018). Hakikat Sonrası Çağda Yeni Medya ve Yalan Haber. Ankara: Dorlion Yayınları.
• UYANIK, Ş. (2017). Mobil Teknolojiler Sayesinde Hızla Yayılan Sahte Haberlerle Başa Çıkmanın Yöntemleri: Bilgi Doğrulama Üzerine Bir Araştırma. In Berrin KALSIN (Ed.) Tüm Boyutlarıyla Internet Haberciliği (pp. 333-348). Ankara: Gece Kitaplığı.
• UZUN, Ruhdan (2013). Teknoloji Merkezli Araştırmalar. In Erkan YÜKSEL (Ed.) İletişim Kuramları (pp. 106-130). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• UZUNOĞLU, Sarphan (2016, December 4). Post-truth nedir? Bu sirkte yaşamaya mecbur muyuz? Journo. Retrieved January 20, 2019 from https://journo.com.tr/post-truth-nedir
• ÜNAL, Recep & TAYLAN, Ahmet (2017). Sağlık İletişiminde Yalan Haber – Yanlış Enformasyon Sorunu ve Doğrulama Platformları. Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 14, 81-100
• ÜNVER, Hamid Akın (2018). Dijital Siyasal Dezenformasyon ve Algoritmik Propaganda. Birikim Dergisi, 355, 6–15. İstanbul: Birikim Yayıncılık.
• VARLIK (2018). Yalan Haber ve Siyaset. Varlık Dergisi,1333, 4-5. İstanbul: Varlık Yayınları.
• YANATMA, Servet (2018). Digital News Report 2018 Turkey Supplementary Report. Reuters Institute for the Study of Journalism. Retrieved March 20, 2019 from https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/our-research/digital-news-report-2018-turkey-supplementary-report
• Electronic References URL-1 Cambridge dictionary online. (2019). Retrieved April 10, 2019 from https://dictionary.cambridge.org/tr/sözlük/ingilizce/fake-news URL-2 Collins dictionary online. (2019). Retrieved April 10, 2019 from https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/fake-news URL-3 Oxford dictionaries online. (2016). Word of the Year 2016 is... Retrieved April 5, 2019 from https://languages.oup.com/word-of-the-year/word-of-the-year-2016 URL-4 Türk Dil Kurumu online. (2019). Retrieved April 10, 2019 from http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5cac655de24f55.03758980 URL-5 Snopes is the internet’s definitive fact-checking resource. Retrieved April 14, 2019 from https://www.snopes.com/about-snopes/ URL-6 About Spinsanity. Retrieved April 9, 2019 from http://www.spinsanity.org/about/ URL-7 Factcheck.org Our Mission. Retrived from https://www.factcheck.org/about/our-mission/ URL-8 Global Fact-Checking Sites. Retrieved June 22, 2019 from https://reporterslab.org/fact-checking/ URL-9 Verified signatories of the IFCN code of principles. (n.d.). Retrieved May 12, 2019 from https://ifcncodeofprinciples.poynter.org/signatories on 09.04.2019 URL-10 Doğruluk Payı Hakkında [ca. 2014]. In Facebook [Official Page]. Retrieved April 27, 2019 from https://www.facebook.com/pg/dogrulukpayi/about/?ref=page_internal URL-11 Doğruluk Payı İlkeler Kılavuzu ve Değerlendirme Kriterleri. Retrieved May 9, 2019 from https://www.dogrulukpayi.com/~Degerlendirme-Kriterleri URL-12 Teyit nedir. Retrieved June 6, 2019 from https://teyit.org/nedir/ URL-13 Teyit Metodoloji ve İlkeler. Retrieved June 6, 2019 from https://teyit.org/metodoloji-ve-ilkeler/