THE MUSICAL CULTURE OF MESKHETIAN TURKS LIVING IN ERZURUM IN THE CONTEXT OF ACCULTURATION PHENOMENON

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 29, 155 - 175, 15.03.2020

Banu Mustan Dönmez , Koray İlgar , Sibel Polat

https://doi.org/10.12981/mahder.690951

Öz

This study was made with the aim of
analyzing the musical culture of Meskhetian Turks living in Erzurum within the
context of acculturation phenomenon. In accordance with this purpose, as a
result of the area study conducted towards the Meskhetian Turks, who were
determined to be living in the city center and villages of Erzurum and who
could be reached, an overall evaluation of the folk songs in the CD album
titled Oltu Folk Songs (Halays), which was published with the support of
Erzurum’s Oltu District Municipality in 2013, was made and in Erzurum’s Şenkaya
District Gaziler (Bardiz) village 4 folk songs, 2 of which are anonymous and 2
of which are personal, were compiled and notated. After this, these compiled
folks songs were analyzed in terms of their musical features. Moreover, some
evaluations about the general cultural characteristics of the Meskhetian Turks
living in Erzurum were made.

The study was made using the survey
model, which is one of the forms of qualitative research. In the study, various
information to depict both the historical process of the community, which is
the research subject, and to depict their current state that we see today was
given. After this, more detailed data regarding the research subject was
obtained using the unstructured interview technique. To analyze the data
obtained as a result of the study, descriptive analysis method was used. The
population of the study is Meskhetian Turks and the sample of the study is the
Meskhetian Turkish community living within the borders of Erzurum. Within this
context, ‘purposeful sampling’ model was used in the study.

As part of the acculturation
phenomenon, the conclusion has been reached that there are some differences
between the old traditions and musical culture pertaining to Meskhetian Turks
and the traditions and musical culture today. It has also been inferred that
this fact is a result of the cultural interaction Meskhetian Turks had with the
communities they met in the areas they moved to. In the context of this
research subject, it has been foreseen that a lot more significant data can be
obtained on the subject in case detailed field study is conducted on Meskhetian
Turks and the musical culture of this community. 

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Meskhetian Turks, acculturation, folk music, musical culture

KÜLTÜRLENME OLGUSU BAĞLAMINDA ERZURUM’DA YAŞAYAN AHISKA TÜRKLERİNİN MÜZİK KÜLTÜRÜ

Öz

Bu
çalışma, Erzurum’da yaşayan Ahıska Türklerinin kültürlenme olgusu bağlamındaki
müzik kültürünün incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaç
doğrultusunda, Erzurum’un merkezinde, ilçelerinde ve köylerinde yaşadıkları
tespit edilen ve ulaşılabilen Ahıska Türklerine yönelik gerçekleştirilen alan
araştırması sonucunda, Erzurum’un Oltu İlçesi Belediye Başkanlığı’nın
desteğiyle 2013 yılında yayınlanan Oltu Türküleri (Halaylar) başlıklı CD
albümünün içerisinde bulunan türkülerin genel bir değerlendirmesi yapılmış ve
Erzurum’un Şenkaya ilçesinin Gaziler (Bardız) Köyü’nde 2’si anonim, 2’si de kişisel olmak üzere toplam 4 adet
türkü derlenerek notaya alınmıştır. Daha sonra, derlenen bu türküler müziksel
özellikleri açısından incelenmiştir. Ayrıca, Erzurum’da yaşayan Ahıska
Türklerinin genel kültürel özelliklerine ilişkin değerlendirmeler de
yapılmıştır.   

Çalışma,
nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan tarama (survey) modeliyle
gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, gerek araştırma konusu olan topluluğun tarihsel
sürecini ve gerekse günümüzdeki mevcut durumunu betimlemeye yönelik çeşitli
bilgilere yer verilmiş ve yapılandırılmamış
görüşme tekniği kullanılarak araştırma konusuyla ilgili daha ayrıntılı verilere
ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin çözümlenmesinde ise
betimsel analiz yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmanın
evrenini Ahıska Türkleri, örneklemini ise Erzurum’da yaşayan Ahıska Türk
topluluğu oluşturmuştur. Bu bağlamda çalışmada ‘amaçlı örnekleme’ modeli
kullanılmıştır.

Kültürlenme olgusu
bağlamında Erzurum yöresinin kültürüyle etkileşime giren Ahıska Türklerine özgü
eski gelenekler ve müzik kültürü ile bugünkü gelenekler ve müzik kültürü
arasında bazı farklılıkların olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumun da Ahıska
Türklerinin göç ettikleri bölgelerdeki halklarla girdikleri kültürel
etkileşimin sonucunda gerçekleştiği anlaşılmıştır. Çalışma konusu kapsamında, Ahıska
Türklerine ve bu topluluğun müzik kültürüne yönelik kapsamlı bir alan
araştırmasının gerçekleştirilmesi durumunda, konuya ilişkin daha fazla
kayda değer veriye ulaşılabileceği öngörülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Ahıska Türkleri, kültürlenme, halk müziği, müzik kültürü

Kaynakça

• ARTUN, E. (2016). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı, Karahan, S. (Ed.), Adana: Karahan Kitabevi.
• AVCI, O. (2012). Understanding the Culture of Ahiska Turks in Wheaton, Illinois: A Case Study, The Qualitative Report, 17 (44), 1-23.
• AYDINGÜN, A., HARDİNG, B. Ç., HOOVER, M., KUZNETSOV, I., SWERDLOW, S. (2006). Meskhetian Turks - An Introduction to their History, Culture and Resettlement Experiences, D. A. Ranard (Ed.), Washington: Cultural Orientation Research Center / Center for Applied Linguistics
• BÖKE, K. (2017). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Böke, K. (Ed.), Örnekleme içinde, 4. Bölüm, (s. 105-147), İstanbul: Alfa Yayınları.
• CEMALOĞLU, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Tanrıöğen, A. (Ed.), Veri Toplama Teknikleri: Nicel-Nitel içinde, Bölüm VI, (s. 133-166) 4. Baskı, Ankara: Anı Yayıncılık.
• DEMİRAY, E. (2012). Anavatanlarından Sekiz Ülkeye Dağıtılmış Bir Halk: Ahıska Türkleri, Turkish Studies Social Sciences - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7 (3), 877-885.
• DEVRİSHEVA, F. (2006). Ahıska Türkleri (Sözlü Kültür Bağlamında), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• EMİROĞLU, K., AYDIN, S. (2003). Antropoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• ENGİN, İ. (1990). Süpürge Zanaatçısı Örneğinde İki Kültürel Süreç: Kültürleme ve Kültürlenme, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 33 (1-2), 165-169.
• KARAKAYA, İ. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (4. Baskı). Tanrıöğen, A. (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde, Bölüm III (s. 57-83). Ankara: Anı Yayıncılık.
• MUSTAN DÖNMEZ, B. (2019). Etnomüzikolojinin Temel Kavramları, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• MUSTAN DÖNMEZ, B., HAŞHAŞ, S. (2014), Konularına Göre Yapılmış Türkü Sınıflandırmalarının Geleneksel Türk Halk Müziği Nazariyatı Açısından Değerlendirilmesi, Turkish Studies Social Sciences-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (5), 1619–1629.
• ÖZÖZEN KAHRAMAN, S., İBRAHİMOV, A. (2013), Kafkaslar’dan Sürgün Bir Toplumun Bitmeyen Göçü: Çanakkale’de Ahıska Türkleri, Ege Coğrafya Dergisi / Aegean Geographical Journal, 22 (2), 77-90.
• RAGİBOVA, İ. (2008), Kırgızistan’da Yaşayan Ahıska Türklerinin Folkloru, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• SEFEROV, R., AKIŞ, A. (2008). Sovyet Döneminden Günümüze Ahıska Türklerinin Yaşadıkları Coğrafyaya Göçlerle Birlikte Genel Bir Bakış, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 393-411.
• ŞEKER, B. D. (2006), Kente Göç Etmiş Bir Örneklemde Kültüre Uyum (Kültürlenme) Süreçleri, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 3 (2), 1-31.
• ŞEN, Ü. S., DELİCE, F. (2014). Ahıska Türklerinin Müzik Kültürlerine Yönelik Bir Araştırma, Turkish Studies Social Sciences - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (5), 1849–1865.
• TÜRNÜKLÜ, A. (2000). Eğitimbilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Nitel Bir Araştırma Tekniği: Görüşme, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 6 (4), 543- 559.
• YILMAZ, A. (2006). Türk Romanında Ahıska Türklerinin Dramı: Aşka Son Bakış, Millî Folklor - Üç Aylık Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi (69), 46-57.
• ZEYREK, Y. (2006), Ahıska Araştırmaları, Ankara: Kozan Ofset.
• ZEYREK, Y. (2001), Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri, Ankara: Pozitif Matbaa.
• İnternet Kaynakları:
• * URL-1: “Ahıska Esir, Ahmediye Mahzun!” (2012, 4 Aralık), http://www.dogruhaber.com.tr/haber/60416-ahiska-esir-ahmediye-mahzun/ (Erişim: 24.01.2020)
• * URL-2: ÇINAR, İ. (2008) Kafkas Jeopolitiği ve Ahıska, II. Uluslararası Kafkasya Tarih Sempozyumu, Kafkas Üniversitesi, http://www.egitisim.gen.tr/site/arsiv/64-sayi28/573-kafkas-jeopolitigi-ve-ahiska-2.html (Erişim: 17.02. 2020)
• * URL-3: İZZETOĞLU, M. (2011, 13 Mart), “Ahıska’nın Tarihi Kronolojisi”, http://www.ahiska.net/makale/3416/38/ahiska-nin-tarihi-kronolojisi (Erişim: 23.01.2020)
• * URL-4: İZBUL, Y. (t.y.). “Kültür ve Kültürel Süreçler-2”, http://www.circassiancenter.com/cc-turkiye/kultur/140_kultur-2.htm, (Erişim: 22.01.2020)
• Sesli Kaynaklar:
• Oltu Belediye Başkanlığı, (2013) Oltu Türküleri (Halaylar). ODE Prodüksiyon, CD. Kişisel Görüşmeler:
• KK-1: Azim Çakmur, Erzurum’un Şenkaya İlçesinin Gaziler Köyü (Bardız) Halk Aşığı. (Görüşme: 18.05.2013).
• KK-2: Bayram Şahin Arpa, Erzurum’un Oltu İlçesi, İşletmeci. (Görüşme: 18.05.2013).
• KK-3: Emine Duran, Erzurum’un Şenkaya İlçesinin Gaziler (Bardız) Köyü, Ev Hanımı. (Görüşme: 18.05.2013).
• KK-4: Fatma Aydın, Erzurum’un Şenkaya İlçesinin Gaziler (Bardız) Köyü, Ev Hanımı. (Görüşme: 18.05.2013).
• KK-5: Murat Aydın, Erzurum’un Oltu İlçesi, Gazeteci. (Görüşme: 18.05.2013).
• KK-6: Necmi Öngüner, , Erzurum Merkez, Eczacı. (Görüşme: 01.04.2013.
• KK-7: Nejdet Babacan, Erzurum’un Oltu İlçesi, Oltu Devlet Hastanesi'nden Emekli Hastane Müdürü. (Görüşme: 16.04.2013).
• KK-8: Osman Coşkun, Erzurum’un Oltu İlçesi, Oltu Belediye Başkan Yardımcısı. (Görüşme: 16.04.2013).
• KK-9: Salih Aydın, Erzurum’un Oltu İlçesi, Çiftçi. (Görüşme: 18.05.2013).
• KK-10: Salih Irmak, Erzurum Merkez, Muhasebeci. (Görüşme: 01.02.2013).
• KK-11: Temel Turabi, Memleketi: Erzurum’un Oltu İlçesi, Yaşadığı Şehir: Bursa, Halk Aşığı. (Görüşme: 11.08.2016).