HALK ANLATILARINDA İNTİHAR (ÖZKIYIM) OLGUSU VE PSİKO-SOSYAL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 30, 580 - 598, 15.06.2020

Ferhat Özmen

https://doi.org/10.12981/mahder.706061

Öz

Türk halk edebiyatı
ürünleri içinde anlatma (narratif) esasına dayanan ürünler bir kültürel bellek mekânlarıdır. Ortaya çıktığı
toplumun soya-kültürel dokusunu yansıtan halk anlatılarında çeşitli olgular/değerler
sembollerin gizil gücüyle yansıtılır. İnsanın çeşitli nedenlerden dolayı yaşamına kendi eliyle son vermesi,
kendini öldürmesi şeklinde tanımlanan
intihar, sosyal bir olgudur ve içinde yaşadığımız toplumda olduğu gibi halk
anlatılarında da görülür. Halk anlatılarında intiharlar; eyleme
dönüşen/ölümle sonuçlanan intiharlar, eyleme dönüşmeyip düşünce planında kalan intiharlar olmak üzere
iki grupta ele alınabilir ve bunlar çeşitli nedenlerden kaynaklanır. Halk anlatılarında intiharın nedenleri
arasında aşk, zorla evlilik, namus, sadakati gösterme, suçluluk psikolojisi,
sır paylaşımı, dermansız derde tutulma, yüksek özsaygı, varoluşsal bunalım vb. etmenler
yer alır. 

Bu çalışmada halk anlatılarda intihara yol açan
nedenler tasnif edilmiş ve intihar olgusu psiko-sosyal açıdan ele alınmıştır.
Böylece toplumda yanlış giden kimi şeylere ve sosyal eleştiriye dikkat
çekilmiştir. İntiharın bir çözüm olmadığı vurgulanmış ve hayatın kutsallığı
üzerinde durulmuştur.  

Anahtar Kelimeler

Halk anlatıları, intihar, sembol, ölüm, psiko-sosyal

SUICIDE (SELF-TERMINATION) PHENOMENON FOLK STORIES AND PSYCHO-SOCIAL EVALUATION

Öz

The works based on narrative products
in Turkish folk literature are a cultural memory space. Various
facts/values are reflected with the secret power of
symbols in folk narratives reflecting the socio-cultural texture of the
society in which it emerges. Suicide, which is defined as the
way one ends his/her own life with his/her own hands for various
reasons, and which is defined as killing oneself, is a social
phenomenon and occurs in public narratives as well as within the society
in which we live. Suicides may be dealt with in two
groups in public narratives as those that turn into
action/result in death, and those that do not turn into
action but remain in the thought, and these are caused by various
reasons. Among the causes of suicide, there are love, forced
marriage, honor, loyalty, guilty conscience, secret sharing, having
an unrecoverable disease, high self-esteem, existential depression,
etc.   

In this study, the causes of
suicide were classified in public narratives, and the phenomenon
of suicide was discussed in psycho-social terms. By doing so, some things that
go wrong within the society and social criticism were noted. It was emphasized
that suicide is not a solution and the life is sacred.

Anahtar Kelimeler

Folk narratives, suicide, symbol, death, psyhco-social

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Yazılı Kaynaklar
• Alptekin, Ali Berat (2002). Taşeli Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Alptekin, Ali Berat (2014). Efsane ve Motifleri Üzerine. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bakırcı, Nedim (2010). Türk Dünyası Coğrafyasında Tespit Edilmiş Hayvan Masalları Üzerinde Bir İnceleme. Elazığ: Manas Yayıncılık.
• Bilmen, Ömer Nasuhi (1994). Büyük İslam İlmihali. İstanbul: Metin Yayın Dağıtım.
• Boratav, Pertev Naili (2001). Masallar -1- Uçar Leyli. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Boratav, Pertev Naili (2015). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Dökmen, Üstün (2002). Sanatta ve Günlük Yaşamda İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Durkheim, Emile (2002). İntihar (çev. Özer Ozankaya), İstanbul: Cem Yayınları.
• Elçin, Şükrü (2000). Kerem ile Aslı Hikâyesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergin, Muharrem (2011). Dede Korkut Kitabı-1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Fromm, Erıch (2017). Rüyalar Masallar Mitler (çev. Aydın Arıtan-Kaan H. Ökten). İstanbul: Say Yayınları.
• Gökdağ, Bilgehan Atsız ve Üçüncü Kemal (2015). Başlangıçtan Günümüze Türk Destanları. Ankara: Akçağ Yayınları,.
• Görkem, İsmail (2006). Elazığ Efsaneleri. Elazığ: Manas Yayıncılık.
• Helimoğlu Yavuz, Muhsine (2013a). Masallar ve Eğitimsel İşlevi. Ankara: Eğiten Kitap.
• Helimoğlu Yavuz, Muhsine (2013b). Diyarbakır Efsaneleri. Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Kayalı, Yalçın (2013). “Eski Bir Hint Geleneği: Sati”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. S. 53, s.365-374.
• Korkmaz, Ramazan (2014). İkaros’un Yeni Yüzü Cahit Sıtkı Tarancı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ögel, Bahaettin (2010). Türk Mitolojisi -1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Önal, Mehmet Naci (2011). Muğla Masalları. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
• Özçelik, Mehmet (2004). Afyonkarahisar Masalları. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Özdemir, Serdar Deniz (2019). Türk Halk Anlatılarında Dev Motifi. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Özmen, Ferhat (2012). Mizah Dili Bağlamında Polis Konulu Fıkralar. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Pala, İskender (2005). Kitab-ı Aşk. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Sakaoğlu, Saim (2009). Efsane Araştırmaları. Konya: Kömen Yayınları.
• Sakaoğlu, Saim (2013). 101 Anadolu Efsanesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sayar, Kemal (2014). Yavaşla. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Seratlı, Tahir Galip (2004). Mizahımızın Üç Ustası Nasreddin Hoca İncili Çavuş Bekri Mustafa, İstanbul: Selis Kitaplar.
• Seyidoğlu, Bilge (1985). Erzurum Efsaneleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Seyidoğlu, Bilge (2016). Erzurum Masalları. İstanbul: Dergah Yayınları
• Şenocak, Ebru (2002). “Mem u Zin Hikâyesi Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma”. Folklor/Edebiyat. (32), s. 251-266.
• Şenocak, Ebru (2006). “Halk Hikâyelerinde Ölüm Kavramının Tematik Değerlendirilmesi”. Saim Sakaoğlu’na Armağan. s. 436-449. Konya: Köme Yayınları.
• Şimşek, Esma (1987). Arzu İle Kamber Hikâyesi Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Şimşek, Esma (2001). Yukarı Çukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması I-II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şimşek, Esma (2019). “Türk Halk Kültüründe Yılan ve ‘Yılan Kale’ (Ceyhan/Adana) Anlatıları Üzerine Bir Değerlendirme”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Derisi. S. 19, C.7, s. 13-33.
• Tarhan, Nevzat (2015). Duygular Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Tatlılıoğlu, Kasım (2012). “Sosyal Bir Gerçeklik Olarak İntihar Olgusu: Sosyal Psikolojik Bir Değerlendirme”. AİBÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü Dergisi. S. 2, C.12, s. 135-137.
• Türkmen, Fikret (2015). Tahir ile Zühre. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Türkeş Günay, Umay (2011). Elazığ Masalları ve Propp Metodu. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yılar, Ömer (2014). Halk Hikâyesi Olarak Ferhat ile Şirin. Ankara: Pegem Akademi.
• Elektronik Kaynaklar URL-1: (www. hindistinadair. blogspot. com, Erişim Tarihi: 27. 10. 2017 )