A CULTURAL APPROACH TO EARTHQUAKE COPING STRATEGIES: EXAMPLES OF TURKISH FOLK POEMS AND MEMORATES

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 31, 1073 - 1087, 15.09.2020

Hülya Çevirme

https://doi.org/10.12981/mahder.764467

Cited By: 2

Öz

The aim of this study is to ensure that the cultural dimension discussed among the strategies to cope with the earthquake and to propose the use of this cultural dimension in earthquake education. The documents of the study consist of Turkish folk poems and memorates. In the study, document analysis method, one of the qualitative data collection methods, was used; the data were interpreted with information obtained from descriptive analysis. As a result of the research, it has been observed that Turkish folk poems and memorates have supernatural, mystical, traditional beliefs and thoughts about earthquake. The positive cultural dimension related to the earthquake that is folk poems and in memorates is that unity and solidarity and glorify of the solidarity tradition. On the other hand, the negative cultural dimension is the belief that the earthquake is a punishment due to people violated the religion, tradition and custom. In addition, the social and political disintegrations that occurred during the earthquake were also interpreted as a negative cultural dimension. From this point of view, it is suggested that the cultural dimension of the earthquake is considered as an additional strategy in addition to the known coping strategies and is defined “cultural memory strategy”.

Anahtar Kelimeler

earthquake, Turkey, Folk poetry, memorate, cultural memory strategy

Teşekkür

Acknowledgements I would like to thank Professor Dr. Işıl Altun, Kocaeli University, Faculty of Education, Turkish Folk Literature Dept. USA and graduate student Ersin Celik for their collection of legend and memorat archival documents about the 1999 Marmara earthquake.

DEPREMLE BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİNE KÜLTÜREL BİR YAKLAŞIM: TÜRK HALK ŞİİRLERİ VE MEMORATLARI ÖRNEKLERİ

Öz

Bu çalışmanın amacı; depremin sosyal ve psikolojik boyutunun arka planlarından biri olan kültürel boyutun, depremle baş etme stratejileri arasında tartışılmasını sağlamak ve deprem eğitiminde bu kültürel boyutun kullanılmasını önermektedir. Çalışmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmış, betimsel analizle yorumlanmıştır. Araştırmanın sonucunda Türk halk şiirleri ve memoratlarının depremle ilgili doğaüstü, mistik, geleneksel inanç ve düşünceler barındırdıkları görülmüştür. Halk şiiri ve memoratlarda bulunan en yoğun inanç ve düşünce ise depremin nedeninin Allah ve kader olduğudur. Bu anlatılarda depreme ilişkin olumlu kültürel boyut; halk şiirlerinde birlik ve beraberlik mesajlarının verilmesi ve dayanışma geleneğinin yüceltilmesidir. Olumsuz kültürel boyut ise depremin din, gelenek ve göreneğe aykırı davrananlar yüzünden verilen bir ceza olduğu inancının bulunmuş olmasıdır. Buna ek olarak deprem sürecinde oluşan toplumsal ve politik ayrışmalar da olumsuz kültürel bir boyut olarak yorumlanmıştır. İncelenen şiir ve memoratlarda depremle başa çıkma stratejisine uygun söylemlerin olup olmadığına bakıldığında ise sosyal destek arayışı, suçlayıcı/çaresizlik ve kaderci başa çıkma yaklaşımlarının Türk halk şiirlerinde ve memoratlarında en çok ifade edilen söylem olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçtan hareketle depremin kültürel boyutunun bilinen baş etme stratejilerine ek bir strateji olarak kabul edilmesi ve “kültürel bellek statejisi” adıyla tanımlanmasının tartışılması gerekmektedir. Bu amaçla da depremle ilgili inanç ve düşüncelerin folklor bilimciler tarafından öncelikle derlenmesinin gerekliliğini savunulmaktadır. Çalışmanın ikincil önerisi ise deprem riskinin bulunduğu öncelikli alanlarda okuryazarlığın daha düşük olduğu kırsal yerlerde, halkın belleğinde bulunan depremle ilgili yanlış inanç, davranış ve bilgilerin açığa çıkarılması ve bilimsel bilgi ve düşüncelerle karşılaştırmalı olarak yer değiştirmesini sağlayacak disiplinler arası bilimsel çalışma ve uygulamalarla, süreklilik gösteren yaygın eğitimler verilmesidir.

Anahtar Kelimeler

deprem, Halk şiiri, memorat, kültürel bellek stratejisi, Türkiye

Kaynakça

• Altun, Işıl 2008. Kocaeli’de türbelerle ilgili inanış ve uygulamalara örnek: “Sultan Baba”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 15(37), s.177, (in Turkish).
• Altun, Işıl & Çelik, Ersin 2015. 17 Ağustos Depremine Ait İnanışlar ve Memoratlar. 5th International Earthquake Symposium. Kocaeli. Turkey, ss.10-12 DOI:10.13140/RG.2.1.3905.3520, (in Turkish).
• Arslantaş, Nuh 2015. İslam Tarihinde Depremler ve Algılanma Biçimleri. İstanbul: İz Yayıncılık, (in Turkish).
• Appleby-Arnold, Sandra, Brockdorff, Noellie, Jakovljev, Ivana & Zdravković, Sunčica 2018. Applying cultural values to encourage disaster preparedness: Lessons from a low-hazard country. International journal of disaster risk reduction, 31, pp. 37-44.
• Bankoff, Greg. Cannon, Terry. Krüger, Fred & Schipper, E. Lisa F. 2015. Introduction: exploring the links between cultures and disasters. In Cultures and Disasters, pp. 17-32. London. Routledge.
• Barber, Elizabeth W. & Barber, Paul, T. 2004. When they severed earth from sky: how the human mind shapes myth. New Jersey: Princeton University Press. ISNB:0-691-09886-3.
• Bozkurt, Veysel 2000. Deprem ve Toplum. Istanbul. Alfa Yayınları, (in Turkish).
• Duman, Zeki M. 2016. Sosyolojik Açıdan Deprem ve Din. İstanbul: Rağbet Yayınları (in Turkish).
• Çapar, Tuğba 2016. 1999 Marmara Depremlerinin Etkilerinin Travma Sonrası Gelişim Modeli Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Master Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hacetepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye, pp.5-101, (in Turkish).
• Çobanoğlu, Özkul 2003. Türk halk kültüründe memoratlar ve halk inançları. Ankara: Akçağ Yayınları, (in Turkish).
• Eliade, Mircea 2003. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi. Ali Berktay (çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınları. Cilt 1. ISBN: 9789758240838, (in Turkish).
• Kara, Ruhi 1994. Erzincan’ın Göz Yaşları. Ankara: Özyurt yayınları, (in Turkish)..
• Karakaş, Ayhan 2014. Sözlü Tarih- Folklor İlişkisi Bağlamında Üç Aşık Destanı. Turkish Studies. 9/6 pp.655-676, (in Turkish).
• Keneş, Çoban, H. 2011. Depremin Görünürleştirdiği Yeni Irkçı Söylemler: “İlahi Adalet” ve “Kürt Depremi”. İletişim Araştırmaları. 9(1-2), pp. 47-72, (in Turkish). Sheridan, Aslıhan A. 2007. Kentte Mitsel Korku:“Fısıltı” Depremleri. Milli Folklor, 19(75), pp.126-133. Electronic ISSN2146-8087.
• Strauss, Claude- Levi 1986. Mit ve anlam. Çeviren, Gökhan Yavuz Demir- 2013, İstanbul: İtaki Yayınları.
• Tek, Ayhan 2018. Felaketin Belleği: '66 Varto Depremi ve Etrafında Oluşan Kolektif Hafıza. Kebikec: Insan Bilimleri Icin Kaynak Arastirmali Dergisi. (45), pp. 145-170. ISSN:1300-2864 (in Turkish).
• Yaman, Ömer, M., Akyurt, Mehmet, A. 2013. Sosyal Hizmete Kültürel Yaklaşım: 2011 Van Depremi Örneği. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3 (26), pp. 105-144. (in Turkish).
• Ögel, Bahattin 1998. Türk Mitolojisi I. Ankara: Türk Tarih Kurumu, (in Turkish). Şenesen, İsmail 2016. Adana Halk Kültüründe Gökyüzü İle İlgili Halk İnanışları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Asia Minor Studies, (09), pp. 64-92, (in Turkish).
• Oğuz, Öcal, M. 2013. Küreselleşme ve Uygulamalı Halk Bilimi, 2. Baskı, Ankara:Akçağ Yayınları, (in Turkish).
• Oliver-Smith, A. 1996. Anthropological research on hazards and disasters. Annual review of anthropology, 25(1), pp. 303-328.
• Campbell, Joseph (2003), Yaratıcı Mitoloji Tanrının Maskeleri (çev. Kudret Emiroğlu),İstanbul: İmge Yayınevi. ISBN: 9789755330815