NARRATIVES OF PATRIARCHY AND MASCULINITY CRISIS IN THE FILM GEMİDE

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 33, 203 - 218, 15.03.2021

Zeynep Koçer , Elif Ulucan

https://doi.org/10.12981/mahder.865301

Öz

This article analyses the representations of masculinity crisis in the male-centered narratives in Turkish cinema in the 1990s through Gemide (Serdar Akar, 1998). The first part of the article presents a brief literature review on the concepts of gender, gender roles and masculinity studies and highlights the gradual acceleration of the feminist movement in Turkey in the 1980s and its institutionalization in the 1990s. The second part of the article explores how the influence of the feminist movement and the intensified debates in the prublic sphere on patriarchal oppression, resulted in the representations of masculinity crisis in the 1990s Turkish cinema. In this respect, the article argues that male-centered narratives in the 1990s construct masculinity representations as fragile, vagrant and violent in a world that is dark, insecure and chaotic. Finally, through textual and discourse analyses, the article explores the ways in which Gemide constructs its male characters in relation to the modern state, family and consumption, and how it reconstructs patriarchy through female body.

Anahtar Kelimeler

Turkish cinema, masculinity studies, modern state, family, consumption

GEMİDE FİLMİNDE ATAERKİ VE KRİZDEKİ ERKEKLİK ANLATILARI

Öz

Bu çalışma 1990’lar Türkiye sinemasındaki erkek merkezli anlatılarda erkeklik krizinin temsillerini Serdar Akar’ın yönetmenliğini yaptığı 1998 yapımı Gemide filmi üzerinden incelemektedir. Çalışmanın ilk bölümü, toplumsal cinsiyet kavramları, toplumsal cinsiyet rolleri ve erkeklik çalışmaları üzerine kısa bir literatür araştırması sunmakta ve Türkiye'de feminist hareketin 1980'lerde kademeli olarak ilerlemesini ve 1990'lı yıllarda kurumsallaşmasını vurgulamaktadır. Çalışmanın ikinci bölümü, 1980’li yıllardan itibaren güçlenen feminist hareketin ve ataerkillik üzerine kamusal alanda gerçekleşen yoğun eleştirel yaklaşımların, 1990'lar Türkiye sinemasındaki erkeklik ve erkeklik krizi temsillerine nasıl yol açtığını incelemektedir. Bu bağlamda, bu çalışma 1990’lı yıllardaki filmlerin erkek merkezli anlatılarının, karanlık, güvensiz ve kaotik bir dünyada, kırılgan, şiddete eğilimli, yersiz yurtsuz erkeklikler yarattığını anlatmaktadır. Çalışma son olarak, metin ve söylem analizi yöntemleriyle, Gemide (Akar, 1998) filmindeki erkeklik anlatılarının modern devlet, aile ve tüketim kavramları ile ilişkili olarak nasıl inşa edildiklerini ve temsil edilen erkeklik krizine filmin kadın bedeni aracılığıyla ataerkil yapıyı nasıl yeniden inşa ederek tepki verdiğini değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye sineması, erkeklik çalışmaları, modern devlet, aile, tüketim.

Kaynakça

• Akca, E. B. - Tönel, E. (2011). Erkek(lik) çalışmalarına teorik bir çerçeve: feminist çalışmalardan hegemonik erkekliğe. (Ed.: İlker Erdoğan), Medyada Hegemonik Erkek(lik) ve Temsil, 11-39, İstanbul: Kalkedon.
• Alkan, H. (2015). Kentten yerele mekânsal gerçeklik. Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 11, (Ed.: Deniz Bayraktar), 151-161, İstanbul: Bağlam.
• Boratav, H. B. - Fişek, G. O. - Ziya, H. E. (2017) Erkekliğin Türkiye halleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Bozok, M. (2019). Göç sonucu yaşanan erkeklik krizlerinin bir yüzü olarak erkekliğin kaybı. Journal of Economy Culture and Society, 60, 171-185.
• Butler, J. (2018). Cinsiyet belası: feminizm ve kimliğin altüst edilmesi. İstanbul: Metis.
• Carrigan, T. - Connell, B. - Lee J. (1985). Toward a new sociology of masculinity. Theory and Society, 14(5), 551-604.
• Cengiz, K. – Tol, U. – Küçükkural, Ö. (2014). Hegemonik erkekliğin peşinden. Toplum ve Bilim, 101. 50-70.
• Connell, R. W. (2015). Erkeklikler. Ankara: Phoenix.
• Connell, R. W. (2019). Toplumsal cinsiyet ve iktidar: toplum, kişi ve cinsel politika. İstanbul: Ayrıntı.
• Çınar, A, (Şubat, 2020). Modern devletin ataerkil temelleri. Bilkent Üniversitesi Kadın Çalışmaları Topluluğu. 2020 Kadın Zirvesi'nde gerçekleştirilen sunum, Ankara, Türkiye.
• Depe, A . (2015). Türkiye’nin ilk ve tek yazarlar Kooperatifi YAZKO ve YAZKO Edebiyat Dergisi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (36), 83-108.
• Demirci, S. - Çakar, Ö. (Yapımcı), Akar. S. (Yönetmen). (1998). Gemide (Film). Türkiye: AA Productions. Erkılıç, H. (2011). Türk sinemasında hegemonik erkeklik: kahramandan anti-kahramana erkeklik temsil(ler)i. (Ed.: İlker Erdoğan), Medyada Hegemonik Erkek(lik) ve Temsil, 231-242, İstanbul: Kalkedon.
• Güçhan, G. (1996). Türk sineması, kadınlar kalpler ve erkekler. (Ed.: S. M. Dinçer), Türk Sineması Üzerine Düşünceler, 31-48, Ankara: Doruk.
• İri, M. (2016). Baba yok, oğlan yasta: Türk sinemasında erkeklik performansları. İstanbul: Derin.
• Jefferson, T. (2002). Subordinating hegemonic masculinity. Theoretical Criminology, 6(1), 63–88.
• Kellner, D. (2001). Popüler kültür ve postmodern kimliklerin inşası. Doğu Batı Dergisi, 15, 187-219.
• Oktan, A. (2016). Türk sinemasında hegemonik erkeklikten erkeklik Krizine: Yazı-Tura ve erkeklik bunalımının sınırları. (Ed.: Huriye Kuruoğlu), Erkek Kimliğinin Değişemeyen Halleri, 191-219, İstanbul: Nobel Yaşam.
• Özbay, C. (2013). Türkiye’de hegemonik erkekliği aramak. Doğu Batı Dergisi, 63, 185-203.
• Özdemir, E. (2016). Türkiye feminist hareket / örgütlenme tarihi. Toplumsal Cinsiyet Tartışmaları, (Ed.: Feryal Saygılıgil), 291-323, Ankara: Dipnot.
• Sancar, S. (2016). Erkeklik: imkansız iktidar: ailede, piyasada ve sokakta erkekler. İstanbul: Metis.
• Scott, J. W. (2010). Toplumsal cinsiyet: faydalı bir tarihsel analiz kategorisi. Kültür ve Siyasete Feminist Yaklaşımlar Dergisi, 12, 112-138.
• Suner, A. (2004). Masum ve mahsun: 1990’lar korku sineması. Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler IV, (Ed.: Deniz Bayraktar), 257-265, İstanbul: Bağlam.
• Suner, A. (2005). Hayalet ev. İstanbul: Metis.
• Süalp, A. T. Z. (2001). Türkiye’de sinema “film noir ya da dışavurumcu iklimin içinden geçerken. Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler II. (Ed.: Deniz Bayraktar), 89-96, İstanbul: Bağlam.
• Süalp, A. T. Z. (2009). Yabanıl, dışarıklı ve lüpen “hiçlik” kutsamaları. Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 8. (Ed.: Deniz Bayraktar), 133-145, İstanbul: Bağlam.
• Türk, H. B. (2015). Şiddete meyallim vallahi dertten: hegemonik erkeklik ve şiddet. (Ed.: Betül Yarar), Şiddetin Cinsiyetli Yüzleri, 85-111, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Ulusay, N. (2014). Günümüz Türk sinemasında erkek filmlerinin yükselişi ve erkeklik krizi. Toplum ve Bilim, 101, 144-161.