KUZEY MAKEDONYA’NIN AŞAĞI BANİSA VE DORFULLU KÖYLERİNDE TESPİT EDİLEN MÂNİLERİN TEMATİK VE YAPISAL ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 33, 107 - 116, 15.03.2021

Mesut Uğurlu

https://doi.org/10.12981/mahder.870576

Cited By: 1

Öz

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti sınırları içerisinde yaşayan Türkler, Osmanlı Devleti’nin bölgeden çekilmesine müteakip, bir asırdan fazla süreyle çeşitli siyasi yapılar içerisinde dilsel, dinsel ve kültürel varlıklarını muhafaza ederek bölgedeki varlıklarını sürdürmeye devam etmektedirler. Yaşanılan süreçte karşılaşılan tüm zorluklara rağmen sahip oldukları halk edebiyatı unsurlarını da mümkün mertebe ayakta tutmayı başarabilen Türklerin sözlü kültür mirasları üzerine çeşitli araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Bu sözlü kültür mahsullerinden biri olan mâniler üzerine gerçekleştirilen derleme çalışmaları neticesinde, bölgede yaşayan Türklerin icra ettikleri çok sayıda mâni derlenmiş ve kayıt altına alınmıştır. Buna rağmen derlenmemiş halk kültürü mahsullerinin olabileceği düşüncesinden hareketle TÜBİTAK kuruluşunun desteğiyle bölgede yaşayan Türklerin sözlü kültür ürünlerini derlemeye yönelik saha çalışması başlatılmıştır. Bu çalışma kapsamında Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin Gostivar Belediyesine bağlı Aşağı Banisa Köyü’nde ve Cumalı (Lozovo) Belediyesine bağlı Dorfullu Köyü’nde daha önce kayıt altına alınmamış olan 10 adet mâni tespit edilmiştir. Tespit edilen mâniler, makale kapsamında yapısal ve tematik analiz ile birlikte neşredilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Halkbilimi, Kuzey Makedonya., Türk sözlü kültürü., mani

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

1059B191900519

THEMATIC AND FORMAT ANALYSIS OF MANIAS WHICH ARE DETECTED IN AŞAĞI BANISA AND DORFULLU VILLAGES IN NORTH MACEDONIA

Öz

Turks living within the borders of the Republic of North Macedonia continue their lives by preserving their linguistic, religious and cultural assets within various political structures for more than a century following the withdrawal of the Ottoman Empire from the region. Despite all the difficulties encountered in the process, various studies have been carried out on the oral cultural heritage of the Turks who have managed to keep their folk literature elements alive as much as possible. As a result of the compilation studies carried out on one of these oral culture products, the mânis, many mâni performed by the Turks living in the region were compiled and recorded. Despite this, with the support of TÜBİTAK, a field study was initiated to compile the oral culture products of Turks living in the region, with the idea that there may be uncollected folk culture products. Within the scope of this study, 10 unregistered mines were identified in Aşağı Banisa Village of Gostivar Municipality of the Republic of North Macedonia and Dorfullu Village of Cumalı (Lozovo) Municipality. Within the scope of the article, these 10 points determined will be published by thematic and formal analysis.

Anahtar Kelimeler

North Macedonia, Turkish oral culture, Turkish folklore, mani, structural analysis

Proje Numarası

1059B191900519

Kaynakça

• Aça, M.. (2006). Halk edebiyatı (sözlü edebiyat) konularının edebiyat dersi kitaplarında ele alınışına dönük bazı tespit ve öneriler. Milli Eğitim Dergisi, S. 169, 337-354.
• Balat, G. (2018). Makedonya-Kanatlar Köyü folkloru üzerine bir inceleme. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Bingöl, B. (2013). Makedonya Türklerinin türküleri üzerine bir araştırma. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Boratav, P. N. (1973). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek.
• Dilçin, C. (2016). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Dinler, C. (2015). Kars yöresine ait manilerden hareketle manilerin psikanatik yaklaşımla çözümlenmesi üzerine bir deneme. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 3(6), 127-131.
• Elçi, A. C. (2011). Sözsel ve müzikal varyantlaşma: Manilerin türkü içindeki dönüşümleri. Millî Folklor, 23 (91), 130-139.
• Gözaydın, N. (1989). Anonim halk şiiri üzerine. Türk Dili, I (VII), 445-450, Ankara: Türk Dili Kurumu.
• Hasan, H. (2005). Makedonya Türklerince söylenen bilmeceler ve tekerlemeler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Hasan, H. (2007). Makedonya Türklerince söylenen mâniler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Hasan, H. (2008). Makedonya Türklerince söylenen türküler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi. Matüsiteb (Makedonya Türk Sivil Toplum Teşkilatlari Birliǧi) (2007). Uluslararası Türk halk kültürü sempozyumu bildirileri, Çalikli, Valandova, Makedonya: 1996-2000, Üsküp-Makedonya: Focus Print
• Örenç, A. F. - Mangaltepe, İ. (Ed.). (2013). Balkanlar ve göç. Bursa: İhlas Matbaacılık.
• Sol, S. (2011). Gostivar Türklerinin mânileri. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1), 101-120.
• Şenel, Ü. (Haz.). (2015). IV. uluslararası Balkanlarda Türk varlığı sempozyumu bildirileri. İzmir: Birleşik Matbaa.
• Ünver, D. (Ed.). (2019). 24. uluslararası Türk kültürü sempozyumu. Gostivar-Makedonya: Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu.
• Yaşar, A. U. (2018). Maniler üzerine tematik bir inceleme. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Artun, E. (2007). Türk halk kültüründe mani söyleme geleneği, manilerin iletişim boyutu ve işlevselliği. Türk Dünyası’nda Maniler Sempozyumu Bildirileri, İzmir. http://www.turkoloji.cukurova.edu.tr/HALKBILIM/artun_mani.pdf (Erişim: 18.01.2021)
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2021). Makedonya Türk halk edebiyatı, e-kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78499/makedonya-turk-halk-edebiyati.html (Erişim: 02.08.2021)
• Yardımcı, M. (1998). Anadolu Kıbrıs ve Balkanlarda ortak mâniler. Uluslararası Kıbrıs ve Balkan Türk Edebiyatları Sempozyumu, İzmir. http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/yardimci_10.pdf (Erişim: 08.01.2021)
• K.K-1: Alilov, Gülsüm. 1952. Türk. Dorfullu Köyü-Cumalı (Lozovo)-Kuzey Makedonya. Ev Hanımı (Okur-Yazar). Uğurlu, Mesut (Der.). 25.11.2020.
• K.K-2: Nuredin, Nesrin. 1950. Türk. Aşağı Banisa Köyü-Gostivar-Kuzey Makedonya. Ev Hanımı (Okur-Yazar). Miftari, Azra (Der.). 13.11.2020.
• K.K-3: Recep, Mefail. 1965. Türk. Gostivar-Kuzey Makedonya. İş Adamı (Okur-Yazar). Uğurlu, Mesut (Der.). 17.11.2020.
• K.K-4: Selim, Aybeyan. 1980. Türk. Gostivar-Kuzey Makedonya. Akademisyen. Uğurlu, Mesut (Der.). 17.11.2020.
• K.K-5: Ali, İlker. 1973. Türk. Gostivar-Kuzey Makedonya. Bilgisayar Progamcısı. Uğurlu, Mesut (Der.). 17.11.2020.