LATİFE TEKİN'İN ORMANDA ÖLÜM YOKMUŞ ROMANININ ARKETİPLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 41, 248 - 269, 16.03.2023

Fatma Sönmez

https://doi.org/10.12981/mahder.1232427

Öz

C. G. Jung’un ortaya attığı ve kolektif bilinçdışına ait olduğunu belirttiği arketipler, tüm insanlığın zihninde, rüyasında, edebi eserlerinde, kültürlerinde vb. devam edegelen ortak sembollerdir. Jung, kolektif bilinçdışında belirgin olan bazı arketiplerden bahseder. Bunlar gölge, anima, animus, ben, yaşlı bilge adam, anne, çocuk ve hayvan arketipleridir. J. Campbell buna kahraman arketipini (monomit) de ekler. Campbell’in monomit adını verdiği kahraman arketipi aşama arketipi olarak da adlandırılır. Monomit; yola çıkış, erginlenme ve dönüş adı verilen üç aşamalı bir serüven yaşadıktan sonra başladığı yere geri döner. Elbette bu yolculuğun sonunda, döndüğünde, aynı kişi olarak kalması beklenemez. Bu çalışmada Latife Tekin’in Ormanda Ölüm Yokmuş romanı Jung’un ve Campbell’in önemle üzerinde durdukları bu arketipler açısından değerlendirilmiştir. Buna göre başkahraman olan Emin, modern bir monomittir; aşk acısından ve dolayısıyla ölümden kaçmak için yola çıkar. Ormanda kendisinin genç haliyle karşılaştıktan sonra erginlenir, ormandan kente dönüşüyle birlikte evde biriktirdiği tüm yaprakları ve taşları bir sandığa kaldırarak dönüşünü tamamlar. Romanda orman anne arketipidir, arkadaşı Yasemin seven anne ve eski eşi Gölge ise korkutucu anne arketipidir. Emin’in köpeği Yaşar gölge arketipidir ve kendisinden daha yaşlı olan arkadaşı Yurt ise yaşlı bilge arketipidir. Emin’in sevdiği kadın Zümrüt ve eski eşi Gölge, anima arketipidirler. Emin’in ormanda karşılaştığı ve aslında kendisinin genç hali olan adam, ben arketipidir. Romanda ayrıca ağaç arketiplerine, üç sayısı arketipine, güneş ve ışık arketiplerine, yeniden doğuş arketipine ve hayvan arketiplerine de yer verilmiştir. Romanın tüm bu açılardan bakıldığında sembolik bir dili olduğu görülür. Tekin’in bu kolektif sembolleri, rüya ve gerçek arasındaki gelgitli ruh haline uygun bir dille vermesi romanın klişe kurgudan uzaklaşmasına ve kendine has bir yapıya sahip olmasına neden olmuştur diyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

LATİFE TEKİN, ORMANDA ÖLÜM YOKMUŞ, ARKETİP, JUNG, CAMPBELL

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Ateş, M. (2001). Mitoloji ve semboller ana tanrıça ve doğurganlık. İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Bayat, F. (2005). Mitolojiye giriş. Çorum: Karam Yayıncılık.
• Campbell, J. (2018). Kahramanın sonsuz yolculuğu. (çev.: Sabri Gürses), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin ana hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Dökmen, Ü. (1983). Pinokyo'nun arketipler ve anababa-çocuk ilişkileri açısından incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16 (2), 381- 395.
• Eliade, M. (1994). Ebedi dönüş mitosu. (çev.: Ümit Altuğ), İstanbul: İmge Kitabevi.
• Emiroğlu, K.- Aydın, S. (2003). Antropoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Ergun, P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Ergun, P. (2010). Türk kültüründe ruhlar ve orman kültü. Milli Folklor, 87, 113- 121.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.