EXAMINATION OF THE TERM VERSION IN TURKISH FOLK MUSIC THROUGH TWO FOLK SONGS BY NEŞET ERTAŞ

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 42, 574 - 587, 12.06.2023

Nafiz Camgöz

https://doi.org/10.12981/mahder.1259795

Öz

Anonymous and individual creations transferred in oral culture can be diversified in the process of folkloric formation. These diversification means that the folklore product is more or less changing. For these advanced differences, the term variant is used. The term version is used for small differences during the repetition of the same folklore product. When we look at the works of Neşet Ertaş from the framework of the version term, we come across that Ertaş performs the same work at different times and in different ways. These differences are not dominated by the whole of the work, but in some music sentences and the intermediate nagme (saz section) parts of the work. These small differences do not change the identity of the work and do not awaken the feeling that they are listening to a different work. In this study, the version term is used to describe the performance of the same source person at different times and different forms. As a result of the musical comparisons we make in the lyrics of the two sample works of Neşet Ertaş, it is aimed to embody the version term. In this respect, it has been found that there are two versions of the work “Zülüf Dökülmüş Yüze” belonging to Neşet Ertaş and there are four versions of the work “Neredesin Sen”. There is no change in the lyrics of the exemplary works examined; Only melodic and rhythmic structures have small differences. However, these changes are expressed by the term version because it is not dominated by the whole of the work and do not cause the work to metamorphosis. In the study, previous studies on the subject of research were examined by reviewing the literature and sound-visual records in the digital environment were examined by comparison.

Anahtar Kelimeler

Oral culture, Version, Variant, Turkish folk song, Neşet Ertaş

TÜRK HALK MÜZİĞİNDE VERSİYON (BENZER METİN) TERİMİNİN NEŞET ERTAŞ’A AİT İKİ ESER ÜZERİNDEN İNCELENMESİ

Öz

Sözlü kültür ortamında aktarılan anonim ve ferdi yaratmalar folklorik oluşum süreci içinde çeşitlenebilmektedir. Bu çeşitlenmeler halkbilimi ürününün az ya da çok değişmesi anlamına gelmektedir. İleri düzeyde görülen bu farklılıklar için varyant (eş metin); aynı halkbilimi ürününün tekrarı sırasında oluşan küçük farklılıklar için ise versiyon (benzer metin) terimleri kullanılmaktadır. Neşet Ertaş’ın eserlerine versiyon terimi çerçevesinden bakıldığında, Ertaş’ın, aynı eseri farklı zamanlarda, farklı biçimlerde icra ettiğine rastlamaktayız. Bu farklılıklar eserin tümüne hâkim olan farklılıklar olmayıp, bazı müzik cümlelerinde ve eserin ara nağme (saz bölümü) kısımlarında görülmektedir. Bu küçük farklılıklar eserin kimliğini değiştirmediği gibi dinleyicide de farklı bir eser dinliyormuş hissiyatı uyandırmaz. Bu çalışmada, aynı kaynak kişinin, aynı eserinin farklı zamanlardaki ve farklı biçimlerdeki icrasını tanımlamak için versiyon (benzer metin) terimi kullanılmış olup Neşet Ertaş’a ait iki örnek eserin söz bölümlerinde yaptığımız müzikal karşılaştırmalar neticesinde versiyon teriminin somutlaştırılması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda Neşet Ertaş’a ait “Zülüf Dökülmüş Yüze” adlı eserin iki versiyonu; “Neredesin Sen” adlı eserin ise dört versiyonu olduğu tespit edilmiştir. İncelenen örnek eserlerin sözlerinde bir değişikliğin olmadığı; sadece melodik ve ritmik yapılarında küçük farklılıkların olduğu görülmüştür ancak bu değişiklikler eserin bütününe hâkim olmadığı bir diğer ifadeyle eserin başkalaşmasına sebep olmadığı için versiyon terimi ile ifade edilmiştir.
Çalışmada, araştırma konusuyla ilgili önceden yapılmış çalışmalar incelenerek literatür taraması yapılmış ve dijital ortamdaki ses-görüntü kayıtları karşılaştırma yapılarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sözlü kültür, Versiyon, Varyant, Türkü, Neşet Ertaş

Kaynakça

• Başgöz, İ. (1986). Hikâye anlatan âşık ve dinleyicisi-değişik dinleyici kitlelerinin hikâye anlatımına etkisini inceleyen bir deneme. Folklor Yazıları. İstanbul: Adam yayınları.
• Başgöz, İ. (2008). Türkü. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Birdoğan, N. (1988). Notalarıyla türkülerimiz. İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım.
• Çobanoğlu, Ö. (2012). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları. 6.baskı.
• Dundes, A. (2006). Doku, metin, konteks. (çev.: Metin Ekici), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. (hzl.: M. Öcal Oğuz vd.), Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Duygulu, M. (1997). Alevî-Bektaşî müziğinde deyişler. İstanbul: Kendi yayını.
• Ekici, M. (1998). Halk bilimi çalışmalarında metin (text), doku (texture) ve sosyal çevre ve şartlar (kontekst) ilişkisinin önemi. Milli Folklor, 10 (39), 25-34.
• Ekici, M. (2015). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Emnalar, A. (1998). Tüm yönleriyle Türk halk müziği ve nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Günay, U. (2015). Türkiye’de âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, D. (2014). Türk dünyası ansiklopedik Türk halk edebiyatı kavramları ve terimleri sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Oğuz, Ö. (2013). Türk dünyası halk biliminde yöntem sorunları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Oral, M. (2000). Türk müziğinde çatal (varyant) türküler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayımlanmamış Lisans Tezi.
• Parlak, E. (2013). Garip bülbül Neşet Ertaş –hayatı-sanatı-eserleri 1. İstanbul: Demos Yayınları.
• Şenel, S. (2018). Bu deyiş kimindir? Mecnunum Leylâmı gördüm. İstanbul: Siyah Kitap.
• Yakıcı, A. (2013). Halk şiirinde türkü. Ankara: Akçağ Yayınları. 2.baskı.
• Yıldırım, D. (1998). Türk bitiği. Ankara: Akçağ Yayınları.