ZEYBEK DANSLARINDA KULLANILAN ALT EKSTİREMİTE TEMEL HAREKETLERİNİN LABAN DANS NOTASYON (LABANOTATİON) SİSTEMİ İLE KAYIT ALTINA ALINMASI

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 46, 1109 - 1128, 23.06.2024

Ali Çetinkaya Nihal Cömert

https://doi.org/10.12981/mahder.1482098

Öz

ÖZET
Dünyanın tüm uygarlıklarında kendine özgü bir yer edinmiş olan dans, insanoğlu tarafından kendini ifade etme biçimlerinden biri olmuştur. İnsanın gündelik yaşamında dansı kullanması kendini anlama, anlamlandırma çabasından çıkmıştır. Labanotation olarak adlandırılan dans notasyonu sistemi bu çabalardan biri olarak geliştirilen bir sistemdir. Bu çalışma Labanotation ile Türk halk dansları için yapılan geniş çaplı çalışmanın bir bölümünü teşkil etmektedir. Çalışmada geleneksel danslara ait farklı kayıt ve öğretim yöntemleri ile tespit edilmiş temel hareketlerin Laban dans notasyonu sistemi ile notaya alınarak yazılı olarak kayıt altına alınması sağlanmış ve bu vesileyle hem yöresel dans adımlarının korunması ve aktarılması hem de değerlendirilmesi geç kalınmış bir öğretim yöntemi olarak alana kazandırılması amaçlanmıştır. Uluslararası camiada farklı dans disiplinlerinde yaygın olarak kullanılan Labanotation sisteminin geleneksel danslarımız için de uygulanabilirliğini sağlamak önemli bir kazanım olacaktır. Kazanımlardan biri de geleneksel dansların Labanotation sistemi ile kayda alınarak incelendiği en geniş kapsamlı ilk Türkçe kaynak olacak olmasıdır. Kuşkusuz sistemi tanıtan ve bazı dans örneklerinin aktarıldığı az sayıda çalışma mevcuttur ancak bu kapsamda yapılmış özellikle geleneksel danslara ait temel hareketlerin Labanotation sistemi ile ele alındığı başka bir çalışma yoktur. İstanbul Teknik üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Performans Anasanat Dalı Geleneksel Danslar Yüksek Lisans Programı çerçevesinde devam eden ve Labanotation kapsamında geleneksel dansların farklı türlerinin incelendiği bir tez çalışmasının bir bölümünden üretilen bu makalede Zeybek danslarına ait alt extremite temel hareketleri ele alınmaktadır. Zeybek danslarının hali hazırda tespit edilen temel hareket yapıları ve kombinasyonları, özellikle alt extremite bazında anatomik hareket ve açılandırma prensibi detaylarıyla birlikte anlatılmıştır. Makalede, zeybek danslarının temel hareketlerinin, hareket kombinasyonlarının ve devamında dansın kendisinin Labanotation sistemi ile nasıl kaydedildiği ve bu sistemin geleneksel dansların aktarımında önemine dair gerekli bilgilere yer verilmektedir. Labanotation yazımında kullanılan sembollerin bir kısmı çeşitli kaynaklarda farklı şekilde karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede temel hareketler ve kombinasyonları LabaNotator programının içeriğinde olan semboller ile kayda alınmıştır. Zeybek dansları hareket yapılarının farklı sistematik çalışmalarla ele alındığı kaynaklar mevcut olmakla birlikte Laban notasyon sistemi ile bunların tespiti ve kaydedilmesi ilk kez bu çalışmada ele alınmaktadır. Dolayısıyla bu özelliğiyle çalışma ilk ve özgün bir çalışmadır. Sonuç olarak geleneksel danslar alanına kazandırılması amaçlanan bu çalışmanın bugüne kadar anatomik, analitik vb. sistematik yapılmış çalışmalara yeni bir yön vermesi ve özelikle koreoloji alanında çalışma yapacak olan araştırmacılara yol gösterici bir kaynak olması ön görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Halk Dansları, Geleneksel Danslar, Laban Hareket Analizi, Labanotation, Dans Notasyonu, Hareket Notasyonu, Koreoloji

Recording the Lower extremity Basic Movements used in Zeybek Dances with The Laban Dance Notation System

Öz

ABSTRACT
Dance, which has a unique place in all civilizations of the world, has been one of the ways of self-expression by human beings. The use of dance in one's daily life comes from an effort to understand and give meaning to oneself. The dance notation system called Labanotation is a system developed as one of these efforts. This study constitutes a part of the large-scale study on Labanotation and Turkish folk dances. In the study, the basic movements of traditional dances, which were determined by different recording and teaching methods, were notated with the Laban dance notation system and recorded in writing, and by this means, it was aimed to preserve and transfer the local dance steps and to introduce them to the field as an overdue teaching method. Ensuring the applicability of the Labanotation system, which is widely used in different dance disciplines in the international community, for our traditional dances will be an important achievement. One of the benefits is that it will be the first and most comprehensive Turkish resource in which traditional dances are recorded and analyzed with the Labanotation system. Undoubtedly, there are a few studies that introduce the system and convey some dance examples, but there is no other study in this context that deals with the basic movements of traditional dances with the Labanotation system. In this article, which is produced from a part of a thesis study that continues within the framework of Istanbul Technical University Graduate Education Institute Performance Department Traditional Dances Master's Program and examines different types of traditional dances within the scope of Labanotation, the basic lower extremity movements of Zeybek dances are discussed. The currently identified basic movement structures and combinations of Zeybek dances, especially the anatomical movement and angulation principle on the basis of the lower extremity, are explained in detail. The article includes necessary information about how the basic movements of Zeybek dances, movement combinations and the dance itself are recorded with the Labanotation system and the importance of this system in the transmission of traditional dances. Some of the symbols used in Labanotation writing appear differently in various sources. In this article, basic movements and their combinations are recorded with the symbols included in the LabaNotator program. Although there are sources where the movement structures of Zeybek dances are discussed with different systematic studies, their detection and recording with the Laban notation system is discussed for the first time in this study. Therefore, with this feature, the study is a first and original study. As a result, this study, which is intended to be brought to the field of traditional dances, has not been examined in terms of anatomical, analytical etc. until today. It is envisaged that it will give a new direction to systematic studies and be a guiding resource especially for researchers who will work in the field of choreology.

Anahtar Kelimeler

Turkish Folk Dance, Traditional Dances, Laban Movement Analysis, Labanotation, Dance Notation, Movement Notation, Choreology

Kaynakça

• Ödemiş, S. (2012). HPNS dans analizi uygulama örneği: Aydın Harmandalı Zeybeği'nin yapısal ve anatomik analizi. KTÜ 1. Uluslararası Müzik Araştırmaları Sempozyumu: "Müzik ve Kültürel Doku", 266-295, Trabzon.
• Ödemiş, S. (2016). Hareket portesi notasyon sistemi. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Ödemiş, S. (2018). Türkiye'de geleneksel danslar alanında yapılan sistematik çalışmalar. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Ötken, N. (2002, Mayıs). Türk halk oyunlarında kullanılan temel hareketlerin tespiti ve anatomik analizi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanatta Yeterlik Tezi.
• Ötken, N. (2011). Türk halk oyunların'da hareket analizi. İstanbul: Yalın Yayıncılık.
• Özbilgin, M. Ö. (2012). İzmir Zeybek dansları. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Brown, A. K. (2008). Labanotation for beginners. London: Dance Book Ltd.
• Elyağutu, D. C. (2015). Halk oyunları öğretiminde hareket notasyonu (laban) ve geleneksel metodun öğrenme başarısı açısından karşılaştırılması. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• Elyağutu, D. C. (2016). Türk halk dansları eğitiminde notasyon ve analize dayalı bilişsel öğretimin gerekliliği. II. Uluslararası Müzik ve Dans Kongresi E- Bildiriler Kitabı, (ed.: Tarkan Yazıcı-Kürşat Gülbeyaz), 99-106, Muğla.
• Erkan, S. (1998). Türk halk oyunlarında Benesh hareket notasyonunun uygulama şekli. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Guest, A. H. (2011). Labanotation the system of analyzing and recording movement. New York and London: Routledge Taylor & Francis Group.
• Janos, F. (2011). Tanc-jel-iras. Budapest: L'Harmattan Könyvesbolt.
• Janos, F. (2016). Basics of laban kinetography for traditional dancers. Budapest: Institute for Musicology Research Centre for the Humanities Hungarian Academy of Sciences.
• Koçkar, M. T. (1998). Halkdansları, çağlar boyunca iletişim sanatı olarak dans ve halk dansları. Ankara: Spor Kitabevi.
• Moderniz, C. (2011). Tiyatroda hareket eylem diyalog. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Okan, S. (2020, Haziran). İgor Stravinski ve George Balanchine iş birliği: Agon Balesi'nin laban notasyonu üzerinden bir incelenmesi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Şenel, S. E. (1990). Hareket notasyonu halk oyunları yazımı. İzmir: Levent Müzikevi Yayınları.
• Şenel, S. E. (1991). Hareket notasyonu bale dans yazımı. C. 1, İzmir: Levent Müzikevi Yayınları.
• Topaz, M. (1996). Elementary labanotation: A study guide. New York: Odette Blum.
• Yorgancıoğlu, P. E. (2021). Koreolojik açıdan hareketin üretici unsurlarından üç bakış; "Laban", "Preston-Dunlop", "benesh". VIII. Uluslararası Müzik ve Dans Kongresi, 438-450, Bakü.