KÜLTÜRÜN DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİNE ETKİSİ VE TÜRKİYE’DE ERKLİK: VAZEKTOMİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 47, 1267 - 1278, 23.09.2024

Harika Zöhre Eryılmaz , Metehan Erturan

https://doi.org/10.12981/mahder.1466148

Öz

Tutum, davranış ve giderek benlik algısını biçimleyen toplumsal olarak belirlenmiş rollerin gücü özellikle [fizyolojik olarak] kadınlık ve erkeklik durumlarında açıkça ortaya çıkmaktadır. Kadına kültürel anlamda daha çok yaptırım gücü uygulayan bu ayrım, erkeğe fizyolojik özelliklerinin üstünlüğünü sağlayan bir sistem dahi oluşturmuştur. Bu bağlamda modern doğum kontrol yöntemlerinin dünyada 1950li yıllardan bu yana, Türkiye’de ise 1970li yıllardan bugüne uygulandığını belirtirsek, doğum kontrolündeki seçimin kadın ve erkek arasındaki toplumsal farkı da ortaya koyduğunu söylemek mümkündür. Cinsellik gibi gebelikten korunma yolları da toplumda, salt bilgi haricinde birtakım sosyokültürel getirilerle şekillenmektedir. Son elli yıldan bu yana Türkiye’de yapılmış halk bilimi içerisinde halk hekimliği çalışmalarında dikkat çekilen unsur toplumun korunma yolları ya da çocuk arzusunun inanç ve birtakım dini pratikleri iken, çalışmamızın amacı bilinçli bir biçimde seçilen -ya da seçilmeyen- doğum kontrol yöntemlerinin altında yatan sosyokültürel yapıyı incelemektir.
Erkek sterilizasyonu olarak da adlandırılan vazektomi, en kısa tanımı ile erkeğin bilinçli bir biçimde geri dönüşümsüz bir şekilde çocuk sahibi olma durumundan vazgeçmesidir. Çalışmada bu işlemin kadın sterilizasyonu ile olan oranı ve erkek sterilizasyonunun Türkiye ve ABD oranları karşılaştırılarak, Türkiye’nin bu yöntemi tercih -etmemesi- konusundaki kültürel dokusu incelenmiştir.
Çalışmanın yöntemi olarak, Amerika Birleşik Devletleri’nin gebelik ve doğum ile ilgili en etkin istatistik merkezi olan CDC (Center for Disease Control) web sitesinin veri tabanından, Türkiye’de ise Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafından hazırlanan Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2010 Ana Kataloğu verilerinden yararlanılmış, genelde ve özelde toplumsal cinsiyet kavramları ile erklik, erkeklik ve hegemonik erkeklik kuramları De Beauvoir, Cornell ve Butler’ın feminist teorileri üzerinden açıklanarak Türkiye’deki erklik algısı ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet, Karılaştırmalı Kültür, Ataerkil, Erklik, Vazektomi

Etik Beyan

Çalışma 2017 yılında gerçekleştirilen III. London Medical Humanities tarafından kabul almış; özet metni basılmış ancak vize sorunları sebebiyle sunulamamıştır.

The Effect of Culture on Birth Control Methods and Masculinity in Turkey: The Case of Vasectomy

Öz

The roles given on man and woman of society effect on selection of their contraceptive methods. This choice reveals gender difference in society. Contraceptive methods shape with not only knowledge but also certain sociocultural existence as well as gender. The purpose of our study is to examine the sociocultural structure underlying informed choice -or not- of contraceptive methods.
The vasectomy, also referred to as male sterilization, is renunciation of situation having a child in brief. In the study, the rate of this procedure with female sterilization and the rates of male sterilization with Turkey and USA were compared. Also, it has been analyzed why this contraceptive method, vasectomy, does not prefer to use in Turkey.
As the method of working, the database of Center for Disease Control (CDC), which is the most effective statistical center of pregnancy and birth of the United States, and the Turkish Population and Health Survey 2010 Main Catalog prepared by Hacettepe University Institute of Population Studies in Turkey. In general, and, the concepts of gender and masculinity, virility and hegemonic masculinity have been explained through De Beauvoir, Cornell and Butler's feminist theories and tried to reveal the perception of masculinity in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Gender, Comparative Culture, Patriarchy, Masculinity, Vasectomy

Kaynakça

• Atay, T. (2004). ‘Erkeklik’ en çok erkekliği ezer. Toplum ve Bilim, 101, 11- 30.
• Butler, J. (2012). Cinsiyet belası feminizm ve kimliğin altüst edilmesi. (çev.: Başak Ertür), İstanbul: Metis Yayınları.
• Carrigan, T.- Connel, B.- Lee, J. (2002). Toward a new sociology of masculinity. The Masculinity Studies Reader, (ed: R. Adams – D. Savran), Oxford: Blackwell.
• Cengiz, K.- Uğraş̧ T.- Küçükural, Ö. (2004). Hegemonik erkekliğin peşinden. Toplum ve Bilim, 101, 51-70.
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar. (çev.: Cem Soydemir), 2. b., İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Connell, R. W. (2000). The man and the boys. California: University of California Press.
• Connell, R. W. & J. W. Messerschmidt (2005). Hegemonic masculinity: rethinking the concept. Gender and Society: Sage Publications, Vol.19, No.6, 829-859.
• De Boer M. L. (2021). Virile infertile men, and other representations of in/fertile hegemonic masculinity in fiction television series. The Journal of Medical Humanities, 42(1), 147–164.
• De Beauvoir, S. (1980). Kadın-genç kızlık çağı. (çev.: Bertan Onaran), İstanbul: Payel Yayınevi.
• De Beauvoir, S. (2010). Kadın-ikinci cins. (çev.: Bertan Onaran), İstanbul: Payel Yayınevi.
• Demren, Ç. (2005). Hegemonik erkeklik: Erkeklik kavramlarına antropolojik bakış. Gelenekten Geleceğe Antropoloji, (ed.: Belkıs Kümbetlioğlu- Hande Birkalan Gedik), 274-292, İstanbul: Epsilon.
• Dökmen, Z. Y. (2015). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. 6.b., İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Emre, O. (2016). Toplumsal cinsiyet bağlamında iktidar ve ötekinin yakın dönem Türkiye tiyatrosunda yansıması, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Erkek. (2005). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Erkeklik. (2005). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Goldstein, M.- Feldberg, M. (1982). The vasectomy book: a complete guide to decision making. Los Angeles: Houghton Mifflin Company.
• Rice F. P. (1996). Intimate relationships mariages and families, 3rd edition, California: Mayfield Publishing.
• Topçu, Ş. (2012). 1980 sonrası Türk öyküsünde erkek ve erkeklik olgusu. Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Türk, H. B. (2008). Eril tahakkümü yeniden düşünmek: Erkeklik çalışmaları için bir imkân olarak Pierre Bourdieu. Toplum ve Bilim, 112, 119- 146.
• Vital and health statics (2010). US Department of Health and Human Services Center for Diseases Control and Prevention National Center for Health Statics, Series 23, Number 29, 7.
• Yaraman, A. (2002). Toplumsal değişme ve kadında erkeksilik. Psikanaliz Yazıları 5, (ed. Talat Parman - Elda Abrevaya), İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Zeybekoğlu, Ö. (2009). Toplumsal cinsiyet bağlamında erkeklik olgusu. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.