TÜRKİYE'NİN TEK ERMENİ KÖYÜ VAKIFLI KÖYDE DİNSEL MÜZİK UYGULAMALARI

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 47, 1392 - 1412, 23.09.2024

Mustafa Dağdeviren

https://doi.org/10.12981/mahder.1501700

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’nin tek Ermeni köyü olan Vakıflı köyü Surp Asdvadzadzin Kilisesindeki dinsel müzik uygulamaları, kültürel ve yapısal olarak incelenmiştir. Vakıflı Köyünde yapılan inanç müziklerine ait yapıların kültürel ve biçimsel açıdan incelenerek, analiz edilerek, bilimsel literatür oluşturması ve Vakıflı Ermeni Köyü inanç müziklerindeki vizyonun toplumsal ve kültürel bağlamlarının ortaya koyulması hedeflenmiştir. Hatay ilinin farklı etnisitelere sahip Samandağ ilçesinin Vakıflı Köyünde bulunan Ermeni halkı Rum Ortodoks Patrikliği’ne bağlıdır. Köyde bulunan Ermeni kilisesindeki ayinler esnasında icra edilen inanç müziği repertuvarı çeşitli formlarda seslendirilmektedir. Vakıflı köyü inanç müziği etnolojisini oluşturan, İncil metinleriyle birlikte başka dua ve ilahi (Badarak, Şaragan ve Şaragnoz) metinlerinin müzikal icrası; solo, soloya eşlik eden koro, sadece koro ve pederle koro arasında çağrı yanıt şeklinde seslendirilmektedir. Beş temel yortu ve bazı azizlerle ilgili anma günleri ile yapılan ayinlerde yörenin geleneksel ritüelleri kullanılmaktadır. Bu özel günler “Gağund”, “Bızdağ Zadag”, “Surp Sarkis”, “Dardanas”, “Vartanants”, “Pargındınk”, “Dzarzartur”, “Mindz Zadag”, “Hampartsum”, “Vartivur”, Khağiği Zadag”, “Khiçen Zadagı” “Sırpagip” şeklindedir. Bu özel günlerin dışında inanç müziğinin kullanıldığı bir başka alan ise doğum, düğün ve ölüm merasimleridir.
Çalışmada, inanç müziği etnolojisi perspektifinde etnomüzikolojik yaklaşımlar doğrultusunda incelenmiş doğal olarak etnomüzikoloji araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Alan araştırması içerisinde köyde bulunan kilisedeki ayinlere gözlemci olarak katılarak başta kilisenin pederi olmak üzere mugannilerle ve yerel halkla görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Musa dağı bölgesinde bulunan Vakıflı köyünün tarihi, demografik yapısının anlaşılması ve Ermeni Ortodoksların inanç müzikleri, çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır.
In this study, religious music practices in Surp Asdvadzadzin Church in Vakıflı village, which is the only Armenian village in Turkey, were examined culturally and structurally. It is aimed to create scientific literature by examining and analyzing the structures of faith music made in Vakıflı Village from a cultural and formal point of view, and to reveal the social and cultural contexts of the vision of Vakıflı Armenian Village faith music. The Armenian people in the Vakıflı Village of the Samandağ district of Hatay province, which has different ethnicities, are affiliated with the Greek Orthodox Patriarchate. The repertoire of faith music performed during the services in the Armenian church in the village is performed in various forms. The musical performance of other prayer and hymn texts (Badarak, Sharagan and Sharagnos), which constitute the ethnology of faith music in the village of Vakifli, is sung solo, the choir accompanying the solo, only the choir and the call and response between the father and the choir. The traditional rituals of the region are used in the rituals held with the five basic feasts and the commemoration days of some saints. These special days are "Gaghund", "Bızdağ Zadag", "Surp Sarkis", "Dardanas", "Vartanants", "Pargindınk", "Dzarzartur", "Mindz Zadag", "Hampartsum", "Vartivur", "Khaghigi Zadag", "Khiçen Zadag" "Serpagip". Apart from these special days, another area where faith music is used is birth, wedding and death ceremonies.
In this study, ethnomusicology research methods were used to examine ethnomusicological approaches in the perspective of ethnology of belief music. Within the scope of the field research, he participated in the services in the church in the village as an observer and interviewed the mugannis, especially the father of the church, and the local people. The focus of the study is the understanding of the history and demographic structure of the village of Vakıflı in the Musa Mountain region and the religious music of the Armenian Orthodox

Anahtar Kelimeler

Etnomüzikoloji, Vakıflı Köyü, Ermeni Ortodoks Müziği, İnanç Müziği, Şaragan

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Teşekkür

Vakıflı köyü inanç müziği kültürü ile ilgili olarak bütün bilgi birikimi, deneyimleri ve müzik arşivlerini benimle paylaşan Peder Avadis Tabaşyan'a Teşekkürlerimle…

RELIGIOUS MUSIC PRACTICES IN TURKEY'S ONLY ARMENIAN VILLAGE VAKIFLI

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’nin tek Ermeni köyü olan Vakıflı köyü Surp Asdvadzadzin Kilisesindeki dinsel müzik uygulamaları, kültürel ve yapısal olarak incelenmiştir. Vakıflı Köyünde yapılan inanç müziklerine ait yapıların kültürel ve biçimsel açıdan incelenerek, analiz edilerek, bilimsel literatür oluşturması ve Vakıflı Ermeni Köyü inanç müziklerindeki vizyonun toplumsal ve kültürel bağlamlarının ortaya koyulması hedeflenmiştir. Hatay ilinin farklı etnisitelere sahip Samandağ ilçesinin Vakıflı Köyünde bulunan Ermeni halkı Rum Ortodoks Patrikliği’ne bağlıdır. Köyde bulunan Ermeni kilisesindeki ayinler esnasında icra edilen inanç müziği repertuvarı çeşitli formlarda seslendirilmektedir. Vakıflı köyü inanç müziği etnolojisini oluşturan, İncil metinleriyle birlikte başka dua ve ilahi (Badarak, Şaragan ve Şaragnoz) metinlerinin müzikal icrası; solo, soloya eşlik eden koro, sadece koro ve pederle koro arasında çağrı yanıt şeklinde seslendirilmektedir. Beş temel yortu ve bazı azizlerle ilgili anma günleri ile yapılan ayinlerde yörenin geleneksel ritüelleri kullanılmaktadır. Bu özel günler “Gağund”, “Bızdağ Zadag”, “Surp Sarkis”, “Dardanas”, “Vartanants”, “Pargındınk”, “Dzarzartur”, “Mindz Zadag”, “Hampartsum”, “Vartivur”, Khağiği Zadag”, “Khiçen Zadagı” “Sırpagip” şeklindedir. Bu özel günlerin dışında inanç müziğinin kullanıldığı bir başka alan ise doğum, düğün ve ölüm merasimleridir.
Çalışmada, inanç müziği etnolojisi perspektifinde etnomüzikolojik yaklaşımlar doğrultusunda incelenmiş doğal olarak etnomüzikoloji araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Alan araştırması içerisinde köyde bulunan kilisedeki ayinlere gözlemci olarak katılarak başta kilisenin pederi olmak üzere mugannilerle ve yerel halkla görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Musa dağı bölgesinde bulunan Vakıflı köyünün tarihi, demografik yapısının anlaşılması ve Ermeni Ortodoksların inanç müzikleri, çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır.

In this study, religious music practices in Surp Asdvadzadzin Church in Vakıflı village, which is the only Armenian village in Turkey, were examined culturally and structurally. It is aimed to create scientific literature by examining and analyzing the structures of faith music made in Vakıflı Village from a cultural and formal point of view, and to reveal the social and cultural contexts of the vision of Vakıflı Armenian Village faith music. The Armenian people in the Vakıflı Village of the Samandağ district of Hatay province, which has different ethnicities, are affiliated with the Greek Orthodox Patriarchate. The repertoire of faith music performed during the services in the Armenian church in the village is performed in various forms. The musical performance of other prayer and hymn texts (Badarak, Sharagan and Sharagnos), which constitute the ethnology of faith music in the village of Vakifli, is sung solo, the choir accompanying the solo, only the choir and the call and response between the father and the choir. The traditional rituals of the region are used in the rituals held with the five basic feasts and the commemoration days of some saints. These special days are "Gaghund", "Bızdağ Zadag", "Surp Sarkis", "Dardanas", "Vartanants", "Pargindınk", "Dzarzartur", "Mindz Zadag", "Hampartsum", "Vartivur", "Khaghigi Zadag", "Khiçen Zadag" "Serpagip". Apart from these special days, another area where faith music is used is birth, wedding and death ceremonies.
In this study, ethnomusicology research methods were used to examine ethnomusicological approaches in the perspective of ethnology of belief music. Within the scope of the field research, he participated in the services in the church in the village as an observer and interviewed the mugannis, especially the father of the church, and the local people. The focus of the study is the understanding of the history and demographic structure of the village of Vakıflı in the Musa Mountain region and the religious music of the Armenian Orthodox

Anahtar Kelimeler

Ethnomusicology, Vakıflı Village, Armenian Orthodox Music, Music of Faith., Sharagan

Kaynakça

• At’ayan, R. (1999). The Armenian neume system of notation. (Translated from the 1959 edition and edited by Vrej Nersessian), Richmond, England: Curzon, [1959].
• Atkinson, P. and Hammersley, M. (1994). Ethnography and participant observation. Handbook of Qualitative Research, (eds.: N. K. Denzin - Y. S. Lincoln), 248-261, London: Sage.
• Bergson, H. (2013). Ahlâkın ve dinin iki kaynağı. (çev.: M. Mukadder Yakupoğlu), 2. Baskı, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bohlman, P. V. (2015). Dünya müziği. (çev.: Hakan Gür), Ankara: Dost Yayınları.
• Dağdeviren, M. (2021). İnanç müziği etnolojisi perspektifinde Arguvan yöresi “içeri makamı” üzerine yapısal ve kültürel analiz. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Dağdeviren, M. (2022). Sivas ili İlbeyli Türkmen avazları üzerine yapısal ve kültürel analiz. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15 (40), 1343-1355.
• DTA (1999), Dinler tarihi ansiklopedisi. İstanbul: Medya Ofset.
• Edwards, R. - Holland, J. (2013). What is qualitative interviewing? New York: Bloomsbury Publishing.
• Engelhardt, J. (2012). Music, sound and religon. The Cultural Study of Music: A Critical Introduction, 299-307, UK: Routledge.
• Evans-Pritchard, E. E. (1999). İlkellerde din. (çev.: Hüsen Portakal), 2. Basım, Ankara: Öteki Yayınevi.
• Hergel, M. (2018). Musadağ müzesi. İstanbul: Samandağ Vakıflıköy Ermeni Ortodoks Kilisesi Vakfı Yayınları.
• Karaburun Doğan, D. - Mustan Dönmez, B. (2016), Antakya Arap Ortodokslarında dinsel müzik uygulamaları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(58), 998-1017.
• Kerovpyan A. (2014). Ermeni dini müziğinde hafıza ve yazı: Sözlü ve yazılı aktarımda şaragan’lar. Toplumsal Tarih Dergisi, Dosya: Osmanlı Müziği, 242, 22-26.
• Kerovpyan, A. - Yılmaz, A. (2010). Klasik Osmanlı müziği ve Ermeniler. İstanbul: Surp Pırgiç Kültür Yayınları.
• Mustan Dönmez, B. - Yarar, B. (2014), İstanbul Ermeni Ortodoks cemaati'nin dinsel müzik uygulamaları üzerine etnografik bir çalışma. Akademik Araştırmalar Dergisi, 16 (61), 157-182.
• Mustan Dönmez, B. (2019). Etnomüzikolojinin temel kavramları, kavramlar terimler isimler. İstanbul: Bağlam.
• Nersessian, V. N. (2007). Armenian christianity. The Blackwell Companion to Eastern Christianity, (ed.: Ken Parry), 23-46, Oxford: Blackwell.
• Şen, M. E. (2022). Dinsel ritüellerin müzik ögesine fenomenolojik bir yaklaşım. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 447-455.
• Yarar, B. (2016), Etnomüzikolojik çerçevede İstanbul Ermeni Apostolik kilisesi müzik kültürü. Ankara: Gece Kitaplığı.