ÇAĞDAŞ TÜRK SERAMİK SANATINDA İNSAN YÜZÜ VE İFADE BİÇİMLERİ

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 48, 2358 - 2378, 26.12.2024

Huri Ulker , Mine Poyraz

https://doi.org/10.12981/mahder.1502937

Öz

Anadolu, pek çok medeniyete ve uygarlığa ev sahipliği yapmış, dünya coğrafyasının zengin kültürel mirasa sahip topraklarında bulunmaktadır. Anadolu topraklarında seramik üretimi, Neolitik Dönem’den günümüze kap kacak, idoller vb. pek çok örneklerle varlığını sürdürmüştür. Selçuklu ve Osmanlı Dönemi sonrası İznik, Kütahya ve Çanakkale gibi merkezlerde geleneksel olarak devam eden seramik üretimi Cumhuriyetin ilanı ve sonrasında çağdaş seramik sanatı olarak gelişimine devam etmiştir.
“Yüz”ümüz, kimliğimiz olarak düşündüğümüzde, iç dünyamızın dışavurumudur. Türkçe Sözlük’e göre “Başımızda yer alan alın, göz, burun, ağız, yanak ve çenenin üstünde bulunduğu yer; çehre, beniz, sima, surat, suret.” şeklinde tanımlanmaktadır. İnsanın geçmişten günümüze kadar en önemli konusu olan yüz, sanatın içinde pek çok esere konu olmuş, insan figürü ve yüzü tarihsel süreçte üretilen seramiklerde, çeşitli form ve yüzeylerde sıklıkla kullanılmıştır.
Cumhuriyet’in ilanı, çağdaş Türk seramik sanatının oluşup gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bu dönem ve sonrasında, eserlerinde insan yüzü ve mimiklerini konu olarak ele almış seramik sanatçılarımız araştırılmıştır. Araştırma sonucunda, 1970’li yıllarda Füreya Koral, Nasip İyem, Sadi Diren, Ayfer Karamani, Erdinç Bakla, İlgi Adalan; sonrasındaki dönemde Tüzüm Kızılcan ve Güngör Güner; 1980’den günümüze kadarki zaman diliminde ise Sibel Sevim, Armağan Ulusoy, Deniz Onur Erman, Arzu Türk, Tevfik Karagözoğlu ve Orçun İlter’in, eserlerinde insan yüzü ve ifadelerini konu olarak ele aldıkları görülmüştür.
Yapılan araştırmada, konu olarak insan yüz ve mimiklerini kullanan çağdaş Türk seramik sanatçılarının eserleri üzerinden, seramik sanatında yüz ve mimiklerin kullanımı ve ifade olanakları incelenmiştir. Bu sanatçıların eserlerindeki duygu durum ve temalarını ifade etme şekillerinde, insan yüzü ve mimiklerinin kullanım şekilleri üzerinde durulmuş, bu alanda çalışmak isteyen araştırmacılara kaynak oluşturmak hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Seramik, İnsan Figürü, Büst, Yüz, Mimik

HUMAN FACE AND FORMS OF EXPRESSION IN CONTEMPORARY TURKISH CERAMIC ART

Öz

Anatolia has been a cradle for diverse civilizations, endowed with a profound cultural heritage. Since the Neolithic era, it has seen an unbroken tradition of ceramic production, featuring items such as pots and idols. This tradition flourished particularly during the Seljuk and Ottoman periods, with significant centers like Iznik, Kütahya, and Çanakkale contributing to the evolution of ceramics into Contemporary Ceramic Art following the establishment of the Turkish Republic.
The human face, representing personal identity and the expression of inner thoughts and feelings, has been a central subject in art throughout history. It remains a prevalent theme in ceramics, reflecting the human condition on various forms and surfaces.
This paper examines the role of prominent ceramic artists in shaping Contemporary Turkish Ceramic Art. It explores the works of artists from the 1970s like Füreya Koral, Nasip İyem, Sadi Diren, Ayfer Karamani, Erdinç Bakla, İlgi Adalan, to more recent artists such as Tüzüm Kızılcan, Güngör Güner, Sibel Sevim, Armağan Ulusoy, Deniz Onur Erman, Arzu Türk, Tevfik Karagözoğlu, and Orçun İlter. These artists are noted for their focus on human faces and expressions in their works.
The research investigates how these artists use faces and expressions in ceramics to articulate emotions, moods, and thematic narratives, highlighting the expressive possibilities in ceramic art. The study aims to provide a comprehensive resource for researchers interested in the intersection of human expression and ceramic artistry.

Anahtar Kelimeler

Ceramics, Human Figure, Bust, Face, Gesture

Kaynakça

• Acartürk, B. (2012). Toprağın binlerce yıllık macerası. ACTA TURCICA Çevrimiçi Te-matik Türkoloji Dergisi, 1, 1-17.
• Ağatekin, M. (1993). Cumhuriyet sonrası çağdaş Türk seramik sanatının gelişimi ve anlatım dili yönünden değerlendirilmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Alotti K. vd. (2017). Fureya. İstanbul: Masa.
• Atabey, S. (2023). Cumhuriyet döneminin ilk seramik sanatçıları. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (52), 202-217.
• Ayfer Karamani’nin Yeni Seramik İnsanları 2011-2012 Sergi Kataloğu, 4, İstanbul: Almelek Sanat Galerisi.
• Bayrakdar, S. vd. (2016). Yüz ifadelerinin otomatik analizi üzerine bir literatür çalışması. SAÜ Fen Bilimleri Dergisi, 20(2), 383-398.
• Canbolat, A. (2016). Çağdaş seramik sanatında simgesel anlatımlar. Eskişehir: Anado-lu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi.
• Dişbudak, H. (2018), Seramik heykel uygulamaları kapsamında büst. Gazi Üniversi-tesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Anasanat Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Erman, D. O. (2008). Türk seramik sanatında ı̇nsan figürü kullanımının gelişim sü-reci. Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü, Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(1), 48-63
• Erman, D. O. (2012). Türk seramik sanatının gelişimi: Toprağın ateşle dansı. Acta Turcıca Thematic Journal of Turkic Studies, 1, 18-33.
• Gürkan, Ş. (2006). Cumhuriyet sonrası Türk seramik sanatı’nda kabartma yüzey üzerindeki gelişen dekoratif betimlemeler ve kişisel uygulamalar. Edirme: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Gürses, R. (1988). Gelenekselden evrensele ulaşmada Türk seramik sanatçısının kültür zenginliğinin çağdaş yorumlara yansıması. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi.
• Karaman, G. (2015). Cumhuriyet Dönemi Türk seramik sanatçıları ve eserlerinden örnekler. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Özsezgin, K. (2000). Erdinç Bakla. İstanbul: Bilim Sanat Galerisi
• Uzunköprü, Ş. G. (2006). Cumhuriyet sonrası Türk seramik sanatında kabartma yüzey üzerindeki gelişen dekoratif betimlemeler ve kişisel uygulamalar. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yetilmezsoy D. B. (2006). Tarih öncesi figürinlerin yorumlanmasında düşünsel ve kuramsal yaklaşımlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler En-stitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Uludağ, K. (1998). Seramik sanatının kimlik sorunu. Türkiye’de Sanat Dergisi, 33, 36-38.
• Uçankuş, H. T. (2002), Ana Tanrıça Kibele’nin ve Kral Midas’ın ülkesi Phrygia. Akara: Bakanlığı Yayınları.
• Yılmabaşar, J. (1980). Jale Yılmabaşar seramikleri, yöntemleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.