SABAHATTİN ALİ’NİN KUYUCAKLI YUSUF ROMANINDA KAHRAMANIN YOLCULUĞU: ARKETİPİK VE TEMATİK BİR ÇÖZÜMLEME

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 50, 975 - 998, 28.06.2025

Engin Keflioğlu

https://doi.org/10.12981/mahder.1566786

Öz

Bu çalışma, Sabahattin Ali'nin Kuyucaklı Yusuf romanındaki Yusuf karakterini Joseph Campbell’ın “Kahramanın Sonsuz Yolculuğu” teorisi bağlamında inceleyerek, Yusuf’un epik ve trajik bir kahraman arketipi olarak konumlandırılabileceğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Campbell’ın monomiti, kahramanın dönüşüm yolculuğunu 17 temel aşamada tanımlar ve bu yapının evrenselliğini vurgular. Yusuf'un hikâyesi, bu aşamaların birçoğunu belirgin bir şekilde yansıtmaktadır: Ailesinin öldürülmesiyle başlayan “Maceraya Çağrı”, Edremit'in toplumsal normlarına uyum sağlamayı reddetmesiyle “Çağrının Reddedilmesi” aşamaları belirginleşir. Salâhattin Bey'in himayesi ve doğayla kurduğu derin bağ üzerinden “Doğaüstü Yardım”ı alması, yozlaşmış güçlerle yüzleşmesiyle “İlk Eşiğin Geçilmesi” ve “Balinanın Karnı” aşamalarını temsil eder. Şakir ve Hilmi Bey gibi karakterlerle karşılaştığı zorluklar “Sınavlar Yolu”nu oluştururken, Muazzez ile ilişkisi “Tanrıça ile Karşılaşma” ve “Baştan Çıkarıcı Olarak Kadın” aşamalarını somutlaştırır. Otorite figürleriyle çatışması “Baba ile Uzlaşma”, içsel dönüşümü “Tanrılaştırma” ve nihayetinde toplumdan kopuşuyla “Nihai Ödül” aşamalarını içerir. Ancak roman, monomitin “Dönüş” aşamasındaki bazı adımlarını tamamlamaz; Yusuf'un topluma yeniden entegrasyonu yerine, toplumdan nihai kopuşuyla son bulur. Bu durum, realist edebiyatın mitolojik yapılarla bütünleşirken karşılaştığı sınırlılıkları gösterir. Çalışma, Yusuf'un karakterini monomit çerçevesinde analiz ederek eserin tematik derinliğine katkı sağlamakta ve arketipik anlatıların realist edebiyatta uygulanabilirliğine dair yeni bir perspektif sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Monomit , Kahraman Arketipi , Üstmimetik Kip , Kahramanın Yolculuğu , Kuyucaklı Yusuf

THE HERO'S JOURNEY IN SABAHATTİN ALİ'S KUYUCAKLI YUSUF: AN ARCHETYPAL AND THEMATIC ANALYSIS

Öz

This study aims to analyze the character of Yusuf in Sabahattin Ali's novel Kuyucaklı Yusuf in the context of Joseph Campbell's theory of monomyth and reveal Yusuf as an epic and tragic hero archetype. Campbell's monomyth defines the hero's journey in 17 stages and emphasizes the universality of this structure. Yusuf's story reflects many of these stages: “The Call to Adventure”, which begins with the murder of his family, and “Refusal of the Call”, when he refuses to adapt to the social norms of Edremit. Receiving “Supernatural Aid” through Salâhattin Bey's patronage and deep connection with nature, and his confrontation with corrupt forces represent the stages of “The Crossing of the First Threshold” and “The Belly of the Whale”. The difficulties he encounters with characters such as Şakir and Hilmi Bey constitute the “The Road of Trials”, while his relationship with Muazzez embodies the “The Meeting with the Goddess” and “Woman as Temptress” stages. His conflict with authority figures constitutes the stages of “Atonement with the Father”, his inner transformation constitutes “Apotheosis”, and finally his detachment from society constitutes “The Ultimate Boon”. However, the novel does not complete some of the steps of the “Return” stage of the monomyth; instead of Yusuf's reintegration into society, it ends with his final break with it. This shows the limitations of realist literature when integrating mythological structures. By analyzing Yusuf's character within the framework of the monomyth, the study contributes to the thematic depth of the work and offers a new perspective on the applicability of archetypal narratives in realist literature.

Anahtar Kelimeler

Monomyth , Hero Archetype , High Mimetic Mode , Hero , Kuyucaklı Yusuf

Kaynakça

• Ali, S. (2018). Kuyucaklı Yusuf. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Boratav, P. N. (1982). Folklor ve edebiyat-1. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Campbell, J. (1949). The hero with a thousand faces. London: Sphere Books Ltd.
• Campbell, J.- Moyers, B. (1988). The power of myth. New York: Doubleday.
• Campbell, J. (2004). The hero with a thousand faces. New Jersey: Princeton University Press. Frye, N. (1990). Anatomy of criticism. New Jersey: Princeton University Press.
• Jung, C. G. (2005). Dört arketip. (çev.: Z. A. Yılmazer). İstanbul: Metis Yayınları.
• Karaca, A. (2001). Kuyucaklı Yusuf. Türkoloji Dergisi, 14(1), 93-119.
• Moran, B. (2001). Türk romanına eleştirel bir bakış 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özdemir Riganelis, G. (2020). Doğa karşısında Gılgamış destanı ve Kuyucaklı Yusuf: Vahşi adam/doğa adamı arketipi olarak Enkidu ve Yusuf. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(29), 134-154.
• Rousseau, J. J. (1990). İnsanlar arasındaki eşitsizliğin kaynağı. (çev.: R. Nuri İleri), İstanbul: Say Yayınları.
• White, H. (1972). The forms of wildness: Archaeology of an idea. The Wild Man Within: An Image in Western Thought from the Renaissance to Romanticism, (ed.: E. Dudley - M. E. Novak), 3–38, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.