Medya Okuryazarlığı ve Eleştirel Düşünme Arasındaki İlişki: Kavramsal Bir Bakış

Yıl 2010, Sayı: 2, 20 - 34, 29.06.2010

Adile Kurt , Dilruba Kürüm

Öz

Gelişim ve değişimin yoğun olarak yaşanmaya başladığı 20. yüzyıldan günümüze kadar, gelişmelerin yansıdığı tüm sistemler, ortaya çıkan ürünler aracılığıyla kendi fikirlerini de yansıtacak çeşitli girişimlerde bulunmaktadır. Bu girişimlerden biri, televizyon, gazete, internet vb. medyadaki mesajları alma, bu mesajları değerlendirme biçiminde tanımlanan medya okuryazarlığıdır. Medyanın farklı araçlar ve kanallar aracılığıyla toplumlar üzerindeki yoğun ve hızlı etkileri, bilinçli medya okuryazarı bireylerin yetiştirilmesini gerektirmektedir. Yapılan çalışmalara göre, medya okuryazarlığı ile bireyin medya mesajlarını doğru anlayabilmesine olanak sağlayacak bir medya bilincinin oluşturulması ve eleştirel bir bakışla medya kültürünü çözümleyen bireylerin yetiştirilmesi amaçlanmaktadır. Medya okuryazarlığının amacı dikkate alındığında, bireylerin medya kullanımında bilinçli olabilmelerinin eleştirel bir takım becerilere sahip olmaları gerektiği görüşüne dayanmaktadır. Eleştirel düşünme, temelde sorgulama yapmayı gerektiren becerileri içeren bir düşünme biçimidir. Alanyazın incelendiğinde iki kavram arasında birçok ortak özelliğin olduğu görülmektedir. Bu bağlamda bu çalışmada, medya okuryazarlığı ile eleştirel düşünme arasındaki ilişki alanyazına dayanarak irdelenmiş ve konuya genel bir bakış açısı kazandırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okuryazarlık, Medya Okuryazarlığı, Eleştirel Düşünme

Kaynakça

• Abu Fadil, M. (2004). Media literacy: Awareness vs. ignorance. Paper Presented at Seminar Young People & the Media. Egypt.
• Algan, E. (2005). Medya okuryazarlığı alanında teorik ve pratik yaklaşımlar. N. Türkoğlu ve M.Cilman Şimşek, (Eds.), Medya okuryazarlığı içinde (68-78), İstanbul: Kalemus Yayıncılık.
• Arke, E.T. (2005). Media literacy and critical thinking: Is there a connection? Unpublished doctoral dissertation, Duquesne University, Pittsburg.
• Avrupa Bilgi Topluluğu- Europe’s Information Society (2007). “Media literacy: Do people really understand how to make the most of blogs, search engines or interactive TV?”, http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/07/1970&format=HTML&aged=0 &language=EN&guiLanguage=en adresinden 10 Mart 2008 tarihinde indirilmiştir.
• Bağlı, M.T. (2004). Medya okuryazarlığı hareketinde yedi büyük tartışma, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 122-140.
• Beyer, B. K. (1987). Practical strategies for the teaching of thinking. Boston, MA : Allyn & Bacon.
• Binark, M. ve Bek, M.G. (2007). Eleştirel medya okuryazarlığı: Kuramsal yaklaşımlar ve uygulamalar. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Bodrum’u Afganistan yaptılar (2009, 26 Ağustos). http://www.sonhaberler.com/ haber.php?haber_id=27916 adresinden 05 Ekim 2009 tarihinde indirilmiştir.
• Brookfield, S. D. (1987). Developing critical thinkers. Buckhingam: Open University Pres.
• Brown, J.A. (1998). Media literacy perspectives, Journal of Communication, 48(1), 44-57.
• Dişi pokemon’da yumuşak indi. (2000, 25 Kasım). Milliyet Gazetesi. Enis, R. H. (2002). “A super-streamlined conception of critical thinking”. http://www.criticalthinking.com /articles.html adresinden 16 Ocak 2004 tarihinde indirilmiştir.
• EXPO 2015’i Milano aldı (2008, 31 Mart). CNNTURK.com Feuerstein, M. (1999). Media literacy in support of critical thinking, Journal of Educational Media, 24(1), 43-54.
• Fisher, R. (2003). Teaching thinking. (2nd ed.). London: Continuum.
• Flemming, L. E. & Leet, J. (1994). Becoming a successful student (2nd ed.). New York: Harper Collins College Publishers.
• Gee, J.P. (2000) . The new litercay studies, form socially situated to the work of the social.In D.Barton,
• Gilster, P. (1997). Digital literacy. New York: John Wiley & Sons.
• Halpern, D. F. (1996). Thought and knowledge. An introduction to critical thinking (3rd ed.). New Jersey: Lawrence Erlbaum.
• Heinle, J. (1999). Media literacy: Soft focus on the intellectual opportunities afforded students. Unpublished doctoral dissertation, University of Wisconsin.
• İnceoğlu, Y.(2005). Medya okuryazarlığı: Neden gerekli? N. Türkoğlu ve M.Cilman Şimşek, (Eds.), Medya okuryazarlığı içinde (27-39), İstanbul: Kalemus Yayıncılık.
• İpşiroğlu, Z. (1997). Eğitimde yeni arayışlar. İstanbul: Adam Yayınları.
• Kurfiss, J. G. (1988). Critical Thinking: Theory, Research, Practice, and Possibilities. ASHE-ERIC Higher Education Report No. 2. Washington, D.C.: Association for the Study of Higher Education.
• Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çözme. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Kürüm, D. (2002). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Messaris, P. (1998). Visual aspects of media literacy. Journal of Communication, 48, 70-80.
• Milli Eğitim Bakanlığı-MEB (2007). İlköğretim medya okuryazarlığı dersi: Öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• M. Hamilton, R. Ivanic, (Eds.). Situated literacies: Reading and writing in context (180-196). London: Routledge.
• Organisation for Economic Cooperation and Development-OECD (1995). Literacy, economy and society: Results of the first internetional literacy survey. Paris: OECD
• Paul, R. ve Elder, L. (2006). Minik eleştirel düşünme kılavuzu: Kavramlar ve araçlar (M. Bektaş, Çev). http://www.criticalthinking.org/ adresinden 10 Şubat 2008 tarihinde indirilmiştir.
• Pekman, C. (2007). Avrupa Birliğinde medya okuryazarlığı. N. Türkoğlu ve M.Cinman Şimşek, (Eds.), Medya okuryazarlığı içinde (40-49), İstanbul: Kalemus Yayıncılık.
• Potter, W.J. (2001). Media literacy (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Saban, A. (2000). Öğrenme öğretme süreci. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Snavely, L. ve Cooper, N. (1997). The information literacy debate. The Journal of Academic Librarianship, 23(1), 9–13.
• Torres, R. M. ve Cano J. (1995). Learning style: A factor to critical thinking? Journal of Agricultural Education, 36(4), 55–62.
• Torres, M. ve Mercado, M. (2006). The need for critical media literacy in teacher education core curricula. Educational Studies, 39(3), 260 – 282.