ÖFKE VE YAŞAM DOYUMU ARASINDAKİ İLİŞKİDE AFFETMENİN DÜZENLEYİCİ ROLÜ - THE MODERATING ROLE OF FORGIVENESS IN THE RELATIONSHIP BETWEEN ANGER AND LIFE SATISFACTION

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 18, 308 - 327, 31.03.2017

Turnel Topbaşoğlu Altan Asım Çivitci

https://doi.org/10.20875/makusobed.302756

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmanın amacı,
sürekli öfke ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide kendini affetme, başkasını affetme,
durumu affetme ve affetmenin toplam puanının düzenleyici (moderating) rolünü
incelemektir. Araştırmanın katılımcıları, bir devlet üniversitesinin eğitim
fakültesinde öğrenim gören 1083 üniversite öğrencisinden (773 kız, 310 erkek)
oluşmaktadır. Araştırma verileri; Heartland Affetme Ölçeği, Sürekli Öfke-Öfke
Tarzı Ölçeği, Yaşam Doyumu Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu ile elde edilmiştir.
Araştırmada düzenleyici etkileri test etmek için Baron ve Kenny’nin
basamaklarına dayalı hiyerarşik regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma
sonuçları, sürekli öfke ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide toplam affetme ve başkasını
affetmenin düzenleyici bir rolünün olduğunu göstermektedir. Sürekli öfke ve
yaşam doyumu arasındaki ilişkide kendini affetme ve durumu affetmenin ise
düzenleyici bir rolü gözlenmemiştir. Bulgular ilgili alanyazın ışığında
tartışılmış; uygulayıcılara ve araştırmacılara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Affetme, Kendini Affetme, Başkasını Affetme, Durumu Affetme, Yaşam Doyumu, Sürekli Öfke, Üniversite Öğrenciler

Kaynakça

• Armsden, Gay & Greenberg, Mark (1987), “The inventory of parent and peer attachment: Individual differences and their relationship to psychological well-being in adolescence”, Journal of Youth and Adolescence, Vol.16, No.5, (427-454).
• Arslan, Coşkun (2010), “Öfke ve öfkeyi ifade etme biçimlerinin stresle başa çıkma ve kişiler arası problem çözme açısından incelenmesi”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt.10, Sayı.1, (7-43).
• Avery, Christi Marie (2008), “The relationship between self-forgiveness and health: Mediating variables and implications for well-being”, The Sciences and Engineering, Vol.69, No.3, (19-39).
• Aydıner, Berent Burcu (2011), Üniversite öğrencilerinin yaşam amaçlarının alt boyutlarının genel öz-yeterlik yaşam doyumu ve çeşitli değişkenlere göre incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Bailey, Roger & Miller, Christy (1998), “Life satisfaction and life demands in college students”, Social Behavior and Personality, Vol.26, No.1, (51-56).
• Baron, Reuben & Kenny, David (1986), “The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations”, Journal of Personality and Social Psychology, Vol.51, No.6, (1173-1182).
• Budak, Selçuk (2001), Psikoloji sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Bugay, Aslı & Demir, Ayhan (2010), “A Turkish version of Heartland Forgiveness Scale”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, Vol.5, (1927-1931).
• Bugay, Aslı, Demir, Ayhan & Delevi, Requel (2012), “Assessment of reliability and validity of the Turkish version of Heartland Forgiveness Scale”, Psychological Reports, Cilt.111, Sayı.2, (575-584).
• Chaplin, Tara (2006), “Anger, happiness, and sadness: Associations with depressive symptoms in late adolescence”, Journal of Youth and Adolescence, Vol. 35, No.6, (977–986).
• Christopher, John Chambers (1999), “Situating psychological well-being: Exploring the cultural roots of its theory and research”, Journal of Counseling and Development, Cilt.77, Sayı. 2, (141-153).
• Cohen, Jacob, et al. (1983), “Applied multiple regression/correlation analysis for the behavioral sciences” (2nd ed.). Hillsdale, NJ, Erlbaum.
• Cömert, Ece Havva (2004), Depresif bozukluklarda anksiyete şiddetine göre sürekli öfkenin ve öfke ifade tarzlarının incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çeçen Eroğul, Ayşe Rezan ve Bilge Türk, Salibe (2013), “Ergenlerde çocukluk örselenme yaşantıları ve öfke ifade tarzları ile benlik saygısı ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt.10, Sayı.1, (1421-1439).
• Çivan, İclal (2013), Üniversite öğrencilerinin kişilerarası ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaları ve başkalarını bağışlama davranışlarının incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çivitci, Asım (2012), “Üniversite öğrencilerinde genel yaşam doyumu ve psikolojik ihtiyaçlar arasındaki ilişkiler” , Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt. 21, Sayı. 2, (321-336).
• Çivitci, Asım (2015a), “Perceived stress and life satisfaction in college students: Belonging and extracurricular participation as moderators”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, Cilt.205, (271-281).
• Çivitci, Asım (2015b), “Sürekli öfkenin yordayıcıları olarak benlik saygısı ve sosyal destek: Sosyal desteğin aracı ve düzenleyici rolü”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt.15, Sayı.1, (66-81).
• D'Agostino, Rahlp, Belanger, Albert, & D'Agostino Jr, Rahlp (1990), “A suggestion for using powerful and informative tests of normality”, The American Statistician, Vol.44, No.4, (316-321).
• Deffenbacher, Jerry, Oetting, Eugene, Thwaites, Gregory, Lynch, Rebekah, Baker, Deborah, Stark, Robert & Eiswerth-Cox, Lora (1996), “State–trait anger theory and the utility of the trait anger scale”, Journal of Counseling Psychology, Vol.43, No.2, (131-148).
• Diener, Ed. (1984), “Subjective well-being”, Psychological Bulletin, Vol.95, (542-575).
• Diener, Ed, Emmons, Robert, Larsen, Randy J & Griffin, Sharon (1985), “The satisfaction with life scale”, Journal of Personality Assessment, Vol.49, No.1, (71-75).
• Diener, Ed, Kesebir, Pelin & Lucas, Richard (2008), “Benefits of accounts of well‐being for societies and for psychological science”, Applied Psychology, Vol.57, No. 1, (37-53).
• Dikmen, Ahmet Alpay (1995), Kamu çalışanlarında iş doyumu ve yaşam doyumu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Durak, Mithat, Şenol Durak, Emre & Gençöz, Tülin (2010), “Psychometric properties of the satisfaction with life scale among Turkish university students, correctional officers, and elderly adults”, Social Indicators Research, Cilt.99, Sayı.3, (413-429).
• Eckhardt, Christopher , Norlander, Bradley & Deffenbacher, Jerry (2004), “The assessment of anger and hostility: A critical review”, Aggression and Violent Behavior, Vol.9, No.1, (17-43).
• Eldeleklioğlu, Jale (2015), “Predictive effects of subjective happiness, forgiveness, and rumination on life satisfaction”, Social Behavior and Personality: An International Journal, Vol.43, No.9, (1563-1574).
• Enright, Robert (1996), “Counseling within the forgiveness triad: On forgiving, receiving forgiveness, and self forgiveness”, Counseling and Values, Vol.40, No.2, (107-126).
• Eryılmaz, Sevgi (2012), Üniversite öğrencilerinde psikolojik sağlamlığı yordamada yaşam doyumu, benlik saygısı, iyimserlik ve kontrol odağının incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Fisher, Mickie & Exline, Julie Juola (2006), “Self-forgiveness versus excusing: The roles of remorse, effort, and acceptance of responsibility”, Self and Identity, Vol.5, No.2, (127-146).
• Frazier, Patricia, Tix, Andrew & Barron, Kenneth (2004), “Testing moderator and mediator effects in counseling psychology research”, Journal of Counseling Psychology, Vol.51, No.1, (115–134).
• Gassin, Elizabeth, Enright, Robert & Knutson, Jeanette (2005), “Bringing peace to the central city: Forgiveness education in Milwaukee”, Theory Into Practice, Vol.44, No.4, (319-328).
• Gençay, Selçuk (2009), “Beden eğitimi öğretmeni adaylarının umutsuzluk ve yaşam doyumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt. 8, Sayı.27, (380-388).
• Gezgin Gürbüz, Arzu (2008), Öfke denetimi eğitiminin lise son sınıf öğrencilerinin öfkeyle başa çıkmaları, yaşam doyumları ve depresyon düzeylerine etkisinin incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Gull, Marium & Rana, Shabbir (2013), “Manifestation of forgiveness, subjective well being and quality of life”, Journal of Behavioral Sciences, Cilt. 23, Sayı.2, (17-36).
• Gündoğar, Duru, Gül, Songül Sallan, Uskun, Ersin, Demirci, Serpil ve Keçeci, Diljin (2007), “Üniversite öğrencilerinde yaşam doyumunu yordayan etkenlerin incelenmesi”, Klinik Psikiyatri, Cilt.10, Sayı.1, (14-27).
• Güngör, Tuğba (2011), Selçuk Üniversitesi resim-iş eğitimi anabilim dalı öğrencilerinin kaygı ve yaşam doyumu düzeyleri, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Halisdemir, Derya (2013), Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluşları, kendini affetme düzeyleri ve geçmişe yönelik anne kabul red algıları arasındaki ilişkiler, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hall, Julie & Fincham, Frank (2005), “Self–forgiveness: The stepchild of forgiveness research”, Journal of Social and Clinical Psychology, Vol.24, No.5, (621-637).
• Hefferon, Kate & Boniwell, Ilona (2014), Pozitif psikoloji kuram, araştırma ve uygulamalar, Çev: Tayfun Doğan, Nobel Akademi Yayınevi, Ankara.
• Hirsch, Jameson K., Webb, Jon R. & Jeglic, Elizabeth L. (2012), “Forgiveness as a moderator of the association between anger expression and suicidal behaviour”, Mental Health, Religion-Culture, Vol.15, No.3, (279-300).
• Hook, Joshua N., Worthington, Everett L. & Utsey, Shawn O. (2008), “Collectivism, forgiveness, and social harmony”, The Counseling Psychologist, Vol.10, (1-27).
• Karasar, Niyazi (2013), Bilimsel araştırma yöntemi, Nobel Akademi Yayınevi, Ankara.
• Kılıç, Merve (2012), Üniversite öğrencilerinin algıladıkları ebeveyn kabul-reddinin öfke ifade tarzı ve depresif belirtiler ile ilişkisinin ebeveyn kabul ve reddi kuramı çerçevesinde incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kısaç, İbrahim (1997), Üniversite öğrencilerinin bazı değişkenlere göre sürekli öfke ifade düzeyleri, Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koçak, Erhan (2008), Ergenlerde yalnızlığın yordayıcısı olarak benlik saygısı ve sürekli öfke ve öfke ifade tarzlarının incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Korkut, Şalibe (2012), Lise öğrencilerinde çocukluk örselenme yaşantıları ve öfke ifade biçimleri ile benlik saygısı ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Köker, Süreyya (1991), Normal ve sorunlu ergenlerin yaşam doyumu düzeyinin karşılaştırılması, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Lawler-Row, Kathleen A. & Piferi, Rachel L. (2006), “The forgiving personality: Describing a life well lived?”, Personality and Individual Differences, Vol.41, No.6, (1009-1020).
• Lench, Heather C. (2004), “Anger management: Diagnostic differences and treatment implications”, Journal of Social and Clinical Psychology, Vol. 23, No.4, (512-531).
• Mauger, Paul A., Perry, Jacqueline E., Freeman, Tom & Grove, Dianne C. (1992), “The measurement of forgiveness: Preliminary research”, Journal of Psychology and Christianity, Vol.11, No.2, (170-180).
• North, Joanna (1987), “Wrongdoing and forgiveness”, Philosophy, Vol. 62, No.242,( 499-508).
• Özer, A. Kadir (1994), “Sürekli öfke (SL-Öfke) ve öfke ifade tarzı (Öfke-tarz) ölçekleri ön çalışması”, Türk Psikoloji Dergisi, Cilt.9, Sayı.31, (26-35).
• Özer, Melek ve Karabulut, Özlem Özsoy (2003), “Yaşlılarda yaşam doyumu”, Geriatri, Cilt.6, Sayı.2, (72-74).
• Özgür, Gönül, Gümüş, Aysun B. ve Durdu, Banu (2010), “Evde ve yurtta kalan üniversite öğrencilerinde yaşam doyumu”, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, Cilt.1, Sayı.1, (25-32).
• Özmen Süataç, Arzu (2010), Evlilik uyumunun kişilerarası tarz ve öfke açısından araştırılması, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Özmen, Ahmet (2004), Seçim kuramına ve gerçeklik terapisine dayalı öfkeyle başa çıkma eğitim programının ve etkileşim grubu uygulamasının üniversite öğrencilerinin öfkeyle başa çıkma becerileri üzerindeki etkisi, Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sandage, Stephen & Wiens, Tina Watson (2001), “Contextualizing models of humility and forgiveness: A reply to gassin”, Journal of Psychology and Theology, Vol.29, No.3, (201-211).
• Sandage, Steven J. & Williamson, Ian (2005), “Forgiveness in cultural context”, (Ed) E.L. Worthington, Jr. , In Handbook of forgiveness, New York, Routledge, (41-56).
• Soylu, Bilge (2010), Psikolojik ve sosyal dışlanma ile sosyal reddedilme kavramları arasındaki farklılıkların saldırganlık temelinde incelenmesi: Cinsiyet, bağışlayıcı kişilik ve negatif duygulanımın rolü, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tezer, Esin (1996), “Evlilik ilişkisinden sağlanan doyum: Evlilik yaşam ölçeği”, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, Cilt.2, Sayı.7, (1-7).
• Thompson, Laura Yamhure , Snyder, Hoffman, Lesa, Michael, Scott, Rasmussen, Heather N., Billings, Laura S., ... & Roberts, Danae (2005), “Dispositional forgiveness of self, others, and situations”, Journal of Personality, Vol.73, ( 313-359).
• Tuzgöl Dost, Meliha (2007), “Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumunun bazı değişkenlere göre incelenmesi”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt.22, Sayı.2, (132-143).
• Uzun, Cemal (2008), Kişilerarası ilişkiler, öfke, benlik algısı ve anksiyete, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Ankara.
• Wade, Nathaniel, Post, Brian & Cornish, Marilyn (2011), “Forgiveness therapy to treat embitterment: A review of relevant research”, (Ed) M. Linden & A. Maercker, In Embitterment: Societal, psychological and clinical perspectives, Wien, Springer-Verlag, (197-207).
• Worthington Jr, Everett & Wade, Nathaniel (1999), “The psychology of unforgiveness and forgiveness and implications for clinical practice”, Journal of Social and Clinical Psychology, Cilt.18, Sayı.4, (385).
• Zhu, Haidong (2015), “Social support and affect balance mediate the association between forgiveness and life satisfaction”, Social Indicators Research, Vol.124, No.2, (671-681).