Yalvaç Müzesi’nden Montanist Olarak Yorumlanan Bir Mezar Stelinin Yeniden Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Sayı: 39, 1 - 13, 31.05.2024

Mehmet Özhanlı , Fatma Kahraman

https://doi.org/10.20875/makusobed.1419005

Öz

Çalışmaya konu olan mezar steli, Yalvaç Müzesi’nin bahçesinde sergilenmektedir. Stel, D. M. Robinson tarafından, 1924 yılında Yalvaç’ta bir evin merdiveni altında bulunmuş ve yayımlanmıştır. Alınlıklı, naiskos tipli mezar stelinin üzerinde, alınlıkta Medusa başı ve naiskosun içerisinde altıgen bir altlık üzerinde mezar sahibi olan kadının büstü betimlenmiştir. Yerel ustalar tarafından yapılmış olan steldeki kabartmalar, Antoninler Dönemi’nin sonlarına doğru ortaya çıkan saç modeli ve üslubuyla işlenmiştir. Yerel işçilik dikkate alınarak eser, Antoninler Hanedanlığı’nın Son Evresi’ne tarihlenmiştir. Stelin üzerindeki yazıtı yorumlayan D. M. Robinson, yazıtın son satırından yola çıkarak mezar sahibinin Montanist olduğunu iddia etmiştir. Montanizmle ilgili görüşler aktarıldıktan sonra çalışmaya konu olan eserin üzerindeki yazıtın Montanist bir ifade olup olmadığı tartışılmıştır. Yazıtta ve kabartmalarda Hristiyanlığı açıklayıcı ifadelerin bulunmamasından dolayı eserin pagan kültüre ait olduğu sonucuna varılmıştır. Antiokheia’nın Phrygia sınırında bulunması ve Phryg kültürü ile yoğrulmuş olmasından dolayı kent ve çevresinde Montanizmle ilgili verilerin ortaya çıkma ihtimali üzerine durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mezar Steli, Phrygia, Montanizm, Pagan

Re-Evaluation of a Grave Stele from Yalvaç Museum Interpreted as Montanist

Öz

The grave stele, which is the subject of the study, is exhibited in the garden of Yalvaç Museum. The stele was found under the steps of a house in Yalvaç and published by D. M. Robinson in 1924. On the grave stele of the naiscos type with pediment, Medusa's head on the pediment and the bust of the woman who owns the grave on a hexagonal base in the naiscos are depicted. The reliefs on the stele, made by local craftsmen, are carved with the hairstyle and manner that emerged towards the end of the Antonine Period. Taking into account the local craftsmanship, the work was dated to the last phase of the Antonine Dynasty. D. M. Robinson, who interpreted the inscription on the stele, claimed that the owner of the grave was a Montanist based on the last line of the inscription. After discussing the views on Montanism, it was discussed whether the inscription on the artifact that is the subject of the study is a Montanist expression or not. Since there are no expressions explaining Christianity in the inscription and reliefs, it is concluded that the artifact belongs to the pagan culture. Since Antioch is located on the border of Phrygian and is mixed with Phrygian culture, the possibility of Montanism-related data emerging in and around the city is emphasized.

Anahtar Kelimeler

Tomb Stele, Montasizm, Paganist, Phrygia

Kaynakça

• Acuce, İ. (2018). Pisidia Bölgesi ostothekleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Bağlıbel, S. (2018). Burdur Arkeoloji Müzesi’nden bir grup adak ve mezar steli [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Calder, W. M. (1923). Philadelphia and Montanism. Bulletin of the John Rylands Library, 7(3), 309-354.
• Çelik, Ç. (2017). Kuzey Batı Pisidia Bölgesi (Seleukeia, Apollonia, Tymandos, Konana) alınlıklı mezar stelleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Kahraman, F. (2019). Pisidia Antiokheiası Bizans nekropolleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Erhat, A. (2006). Mitoloji sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Eusebius. (1932). The Ecclesiastica history.
• Gündüz, Ş. (2000). Paulus teolojisinde gnostik unsurlar. Dini Araştırmalar Dergisi, (2), 52-74.
• Iversen, P. A. (2012). Inscriptions from Pisidian Konane (Conana) and the surrounding area. Epigraphica Anatolica, (45), 104-152.
• İznik, E. (2009). Pagan bir imparatorluğun Hıristiyan imparatorluğa dönüşümü Geç Antik Çağda Roma İmparatorluğu. Doğu-Batı Düşünce Dergisi, (49), 41-77.
• Kaçar, T. (2002). Erken Kilise'de çatışan gelenekler. Tarih Araştırmaları Dergisi, XVII(1), 39-59.
• Koçak, S. (2021). Pisidia Antiokheiası Roma İmparatorluk Dönemi kadın heykelleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Lane, E. (1976). Corpus monumentorum religionis dei Menis (CMRDM): Interpretations and testimonia. Brill press.
• Özcan, F. (2014). Isparta Müzesi’ndeki yerel stilde bazı Roma Dönemi mezar stelleri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (32), 143-154.
• Özgan, R. (2013). Roma portre sanatı II. Ege Yayınları.
• Özgan, R. (2015). Roma portre sanatı III. Ege Yayınları.
• Özhanlı, M. (2002). Pisidia Antiokheiası Men Kutsal alanı hazine binaları (thesauroi). Höyük, (9), 113-135.
• Özhanlı, M. (2015). Pisidia Antiokheiası nekropol alanları. A. P Becks, H. Metin, M. Fırat, R. Becks (Eds.), içinde, Pisidia Yazıları Hacı Ali Ekinci Armağan Kitabı (ss. 93- 98). Ege Yayınları.
• Özhanlı, M. (2017). Antik kent Psidia Antiokheia tarihçesi ve tarihi ile ilgili sorular. E. D. Güney (Eds.) içinde, Bir Mimari Çalıştay Deneyimi: Psidia Antiokheia'dan Geçerken İçinde (ss. 21-28). Beykent Üniversitesi Yayını.
• Parman, E. (2002). Ortaçağda Bizans Döneminde Phrygia ve Bölge müzelerindeki Bizans taş eserleri. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Prokopius. (2001). Bizans’ın gizli tarihi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ramsay, W. M. (1897). The cities and bishoprics of Phrygia. Oxford University Press
• Robinson, D. M. (1926). Greek and latin inscriptions from Asia Minor. American Philological Association, (57), 195-237.
• Scarborough, Y. E. (1991). The Funerary monuments of Cilicia Tracheia. Cornell University Press.
• Scarborough, Y. E. (1998). Dağlık Kilikia ve Lamotis mezarları. Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi Yayınları-I , 77-85.
• Sokolicek, A. (2011). Die stadtmauer von Antiochia ad Pisidiam die arbeiten im sommer 2010. Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen İnstitutes in Wiens, 269-291.
• Soyres, J. d. (1878). Montanism and primitive church. Cambridge University Press.
• Strabon. (2012). Geographika-Antik Anadolu coğrafyası. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Tabbernee, W. (1997). Montanist inscriptions and testimonia . Mercer University Press.
• Tabbernee, W. (2013). Material evidence for early Christian groups during the first two centuries C.E. Annali di Storia dell’Esegesis, 30, 2, 287-301.
• Toprak, B. (2013). Montanizmin ortaya çıkışı. Ü. Güneş (Eds.) içinde. II. Türkiye Lisanüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiriler Kitabı I. Bursa Büyükşehir Belediyesi.
• Yıldız, M. E. (2014). Kelainai/Apameia Kibotos’tan dört yeni mezar yazıtı. Olba XXII, 291-307.