GEÇ ANTİK DÖNEM’DE ADADA KONUTLARI: SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞİMLERİN MİMARİ TEMSİLLERİ

Yıl 2025, Sayı: 41, 279 - 299, 30.05.2025

Fatih Altınışık , Ahmet Mörel

https://doi.org/10.20875/makusobed.1670178

Öz

Adada Antik Kenti, Isparta'nın Sütçüler ilçesine bağlı Sağrak Köyü sınırlarında yer alır ve Pisidia ile Pamphylia bölgeleri arasındaki önemli bir geçiş noktası olarak bilinmektedir. Adada örnekleriyle benzerlik gösteren diğer bölgelerdeki konutlar, özellikle Geç Antik Dönem konutları açısından değerlendirilmiş ve belirli tipolojiler altında gruplandırılmıştır. Aristokratlar, özellikle ekonomik, politik ve sosyal olarak kendilerine bağlı olan alt sınıfa zenginliklerini sergilemek amacıyla kentsel konutlarını kullanmışlardır. Aristokrat konutları mimarisi ve dekorasyonuyla sahibinin sosyal statüsünü ve zenginliğini sergileyen bir güç aracı işlevi görmektedir. Adada Antik Kentindeki konutlarında da benzer bir statüyü vurguladığı düşünülmektedir. Adada’da konut alanı, agoranın güneybatısında, vadinin güneye bakan yamacında yer alan teraslar üzerine inşa edilmiştir. Teraslar, destek amacıyla inşa edilen istinat duvarlarıyla şekillendirilmiş, konutlar ise bu teraslar üzerinde çok katlı bir düzenle tasarlanmıştır. Konut düzeninde mekânların hem ardışık hem de yan yana sıralanması dikkat çekici bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Konut yerleşimleri, Hellenistik Dönem’den, Geç Antik Dönem’e kadar kesintisiz bir iskâna sahip olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Pisidia , Geç Antik Dönem , Konutlar , Yerleşim , Aristokratlar.

Etik Beyan

Etik kurul belgesi gerektiren bir çalışma olduğunu beyan ederiz.

Destekleyen Kurum

Bu araştırmanın gerçekleştirilebilmesi amacı ile Süleyman Demirel Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Biriminden destek alınmıştır.

Proje Numarası

9160 (Bu çalışma Süleyman Demirel Üniversitesi, Bap. Koordinasyon Birimi (Proje No: 9160) tarafından desteklenmektedir.

Teşekkür

Süleyman Demirel Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimine destekleri için teşekkür ederiz.

ADADA HOUSES IN THE LATE ANTIQUE PERIOD: ARCHITECTURAL REPRESENTATIONS OF SOCIO-ECONOMIC CHANGES

Öz

The ancient city of Adada is situated within the borders of Sağrak Village in the Sütçüler District of Isparta Province and served as a key transit point between the regions of Pisidia and Pamphylia. Residential structures in other regions that bear similarities to those in Adada have been analyzed within the framework of Late Antique period housing and categorized into specific typologies. Aristocratic urban residences functioned as symbols of power, designed to showcase the wealth and social status of their owners. These dwellings not only reflected economic prosperity but also reinforced hierarchical structures by visibly distinguishing the elite from lower social classes, who were economically, politically, and socially dependent on them.The residential architecture of Adada appears to follow a similar pattern, emphasizing status and affluence. The city's residential quarter was strategically positioned on terraces located southwest of the agora, along the south-facing slope of the valley. These terraces were reinforced with retaining walls, providing structural support for the multi-story dwellings built upon them. The arrangement of these residences, both in sequential rows and adjacent groupings, is particularly noteworthy, indicating a well-planned urban layout. The architectural features and construction techniques observed in Adada’s residential area provide clear evidence of continuous habitation from the Hellenistic period through the Late Antique period, reflecting the city's long-term occupation and adaptation to changing socio-economic conditions.

Anahtar Kelimeler

Pisidia , Late Antiquity Period , Housing , Settlement , Aristocracy.

Proje Numarası

9160 (Bu çalışma Süleyman Demirel Üniversitesi, Bap. Koordinasyon Birimi (Proje No: 9160) tarafından desteklenmektedir.

Kaynakça

• Brandes, W. (1989). Die Städte Kleinasiens im 7. und 8. Jahrhundert. Berlin, Boston: De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783112587300
• Borchhardt, J. (1978). Forschungen in Limyra. In E. Akurgal (Ed.), The proceedings of the X. International Congress of Classical Archaeology (pp. 811–817). Ars Libri Ltd.
• Bowes, K. (2010). Houses and society in the later Roman Empire. Duckworth.
• Ceylan, B. (2007). Episkopeia in Asia Minor. In L. Lavan, L. Özgenel ve A. Sarantis (Eds.), Housing in late antiquity: From palaces to shops (pp. 169–194). Brill. https://doi.org/10.1163/ej.9789004162280.i-539.58.
• Claude, D. (1996). Die byzantinische Stadt im 6. Jahrhundert. Beck.
• Durliat, J. (1989). La peste du VIe siècle. In Hommes et richesses dans l’empire byzantin, IVe–VIIe siècles (pp. 107–125).
• Düzenli, Ö. (2013). Kırsal yerleşim düzenlemesi açısından Dağlık Kilikia/Isauria bölgesinde Işıkkale Antik Yerleşimi [Master’s thesis]. Mersin Üniversitesi.
• Eichner, I. (2005). Frühbyzantinische Wohnhäuser in Kilikien: Arbeitsbericht über die Kampagne 2003 und einige Ergebnisse des Projektes. Archäologischer Anzeiger, 22, 201–212.
• Ellis, S. P. (1988). The end of the Roman house. American Journal of Archaeology, 92(4), 565–576. https://doi.org/10.2307/505218
• Ellis, S. P. (2000). Roman housing. Duckworth.
• Ellis, S. P. (2006). Middle class houses in late antiquity. In C. Machado, A. Gutteridge, & W. Bowden (Eds.), Social and political life in late antiquity (pp. 413–437). Brill. https://doi.org/10.1163/22134522-90000050
• Eyice, S. (1996). Türkiye’de Bizans yerleşimi hakkında notlar. In Y. Sey (Ed.), Tarihten günümüze Anadolu’da konut ve yerleşme (pp. 206–220).
• Foss, C. (1975). The Persians in Asia Minor and the end of antiquity. The English Historical Review, 90, 721–747. https://doi.org/10.4324/9781315262284
• Foss, C. (1979). Ephesus after antiquity: A late antique, Byzantine, and Turkish city. Cambridge University Press. http://doi:10.2307/631213
• Galor, K. (2003). Domestic architecture in Roman and Byzantine Galilee and Golan. Near Eastern Archaeology, 66, 44–57.
• Grant, M. (2000). Roma’dan Bizans’a: İ.S. Beşinci yüzyıl (Z. Z. İlkgen, Trans.), Homer Kitabevi.
• Gürler, B. (1987). Anadolu’da Roma dönemi evleri [Master’s thesis]. Ege Üniversitesi.
• Gürgezoğlu, A. (2005). Arykanda antik kentindeki konutlar. In L. Özgenel (Ed.), Eskiçağ’ın mekanları, zamanları, insanları (pp. 97–109).
• Haldon, J. (1990). The Byzantine Empire: A history. Oxford University Press.
• Haldon, J. (2007). Bizans tarih atlası (Çev. Ali Özdamar). Kitap Yayınevi.
• Hirschfeld, Y. (1999). Habitat. In G. W. Bowersock, P. Brown ve O. Grabar (Eds.), Late antiquity: A guide to the postclassical world (pp. 258–272). Harvard University Press.
• Jones, A. H. M. (1964). The later Roman Empire, 284–602. Oxford University Press.
• Kirilov, C. (2007). The reduction of the fortified city area in late antiquity: Some reflections on the end of the “antique city” in the lands of the Eastern Roman Empire. In J. Henning (Ed.), Post-Roman towns, trade, and settlement in Europe and Byzantium, Vol. 2 (pp. 1–24).
• Ladstätter, S. (2011). Bizans döneminde Ephesos: Büyük bir antik kentin tarihinde son sayfa. In F. Daim & S. Ladstätter (Eds.), Bizans döneminde Ephesos (pp. 3–28). Ege Yayınları.
• Liebeschuetz, J. H. W. G. (1992). The end of the ancient city. In J. Rich (Ed.), The city in late antiquity (pp. 1–49). Routledge.
• Lippolis, B. (2001). La Domus Tardoantica: Forme e rappresentazioni dello spazio domestico nelle città del Mediterraneo. CLUEB.
• Lippolis, B. (2007). Private space in the late antique cities: Laws and building procedures. In L. Lavan, L. Özgenel ve A. Sarantis (Eds.), Housing in late antiquity: From palaces to shops (pp. 197–237). Brill.
• Mango, C. ve Vickers, M. (1992). The palace of Lausus at Constantinople. Journal of the History of Collections, 4(1), 67–95.
• Mango, C. (2008). Yeni Roma İmparatorluğu (G. Ç. Güven, Trans.). Yapı Kredi Yayınları.
• Mansel, A. M. (1978). Side: 1947–1966 yılları kazıları ve araştırmalarının sonuçları. Türk Tarih Kurumu.
• Mitchell, S. (1988). Cremna and Sagalassus 1987. Anatolian Studies. 38, 53–65.
• Mitchell, S. (1991). Ariassos 1990. Anatolian Studies. 41, 159–172.
• Mitchell, S. (1993). Anatolia: Land, men, and gods in Asia Minor, Vol. 1: The Celts in Anatolia and the impact of Roman rule. Clarendon Press.
• Mitchell, S. (1995). Cremna in Pisidia: An ancient city in peace and in war. Classical Press of Wales.
• Mitchell, S. (1996). Geç Roma Anadolu’sunda klasik dönem kent ve yerleşmelerinin gelişimi. In Y. Sey (Ed.), Tarihten günümüze Anadolu’da konut ve yerleşme (pp. 193–205). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Mörel, A. ve Özdemir, O. (2022). Tapureli konutları: Doğu Dağlık Kilikia bölgesinden yeni örnekler. Arkeoloji Dergisi, 29, 69–116. https://doi.org/10.51493/egearkeoloji.1161596
• Neumann, R. (1985). Ausgrabungen in Aizanoi 1984. In Kazı ve Araştırma Sonuçları Toplantısı, 6, 379–390.
• Özgenel, L. (2007). Public use and privacy in late antique houses in Asia Minor: The architecture of spatial control. In L. Lavan, L. Özgenel, ve A. Sarantis (Eds.), Housing in late antiquity: From palaces to shops (pp. 239– 282). Brill. https://doi.org/10.1163/22134522-90000066
• Russell, J. (2004). Transformations in early Byzantine urban life: The contribution and limitations of archaeological evidence. In Byzantine Congress, 17, 137–154.