Kastamonu’da bulunan tarihi ahşap yapıların çatı sistemlerinin incelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 55 - 69, 30.06.2023

İsmail Derda Güler , Önder Tor

https://doi.org/10.33725/mamad.1289742

Öz

Bu çalışmanın amacı, Kastamonu ilinde varlığını koruyan tarihi ahşap yapıların özellikle çatılarının görünüş, tasarım ve karakteristik özellikleri hakkında bilgi verilerek çatı formu çizimleri ile şehrin mimari kimliğinin oluşmasındaki etkisini incelemektir. Bu kapsamda, Kastamonu ilinin merkezinde bulunan mimari nitelikteki 26 adet tarihi konağın ahşap çatı kısımları incelenmiştir. Yapıların çatıları incelendiğinde; iki, üç ve dört yüzeye sahip kırma, haçvari sekiz yüzeye sahip kırma, fenerli kırma çatıların bulunduğu ve tamamının geometrik formuna göre oturtma çatı özelliğinde olup aşık, mertek, payanda, göğüsleme, dikme gibi çatı elemanlarında düz ve lambalı birleştirme uygulandığı tespit edilmiştir. Çıkma, saçak süslemeleri, cihannüma gibi karakteristik özelliklerin ön plana çıktığı gözlemlenmiştir. Şehirde mevcut bulunan tarihi yapılardan ayrıcalıklı niteliğe sahip bir adet haçvari çatı tipinde konak, bir adet kule çatı tipinde konak da çalışmada yer almıştır. Sonuç olarak Kastamonu mimari kimliği oluşumunda büyük öneme sahip tarihî konakların ahşap çatıları teknik, görsel ve işlev yönünden incelenmiş ve tespitler ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ahşap konak, Taşıyıcı eleman, Eğim, Cihannüma

Teşekkür

Bu çalışma 6–9 Aralık 2021 tarihleri arasında IV. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi’nde sözlü bildiri olarak sunulmuş ve özeti yayınlanmıştır.

Roof systems in historical wooden buildings in Kastamonu

Öz

This study aims to provide details about the appearance, style, and distinguishing characteristics of the old wooden homes still standing in Kastamonu today and to investigate the role played by roof form drawings in creating the city's distinctive architectural style. The roof components of 26 historically significant, high-quality timber mansions in Kastamonu province's center were evaluated in this regard. When the roofs of the mansions are inspected, there are hipped roofs with two, three, and four surfaces, hipped roofs with eight cruciform surfaces, and hipped roofs with lanterns, and all of them have the characteristic of snap roofs according to their geometric form. It has been established that roof components, including rafters, purlins, pillars, buttresses, and breasting, use flat and lap jointing. Additionally, it has been noted that distinctive elements like overhanging, fringe embellishments, and cihannüma have become increasingly prominent. As a result, the roofs of old wooden mansions were analyzed in terms of technique, visual appeal, and utility. These roofs are crucial in defining Kastamonu's architectural identity.

Anahtar Kelimeler

Bearing element, Pinnacle, Slope, Wooden mansion

Kaynakça

• Akyol, S., (2008), Ahşap asma çatıların geometrik olanaklar ve malzeme kullanımı açısından sınıflandırılması, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Aras, R., Budakçı, M., Erbüyür, M., (2005), Kütahya merkez ve Emet ilçesi geleneksel Türk evi tavanları, Journal of Polytechnic, 8(1), 81-86.
• Asar, H., (2011), Tarihi Türk ticaret yapıları kapsamında Kastamonu hanları, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Başak, O., (2021), Muğla evlerindeki (merkez menteşe ilçesi) el biçimli kapı tokmakları, Sanat Tarihi Dergisi, 30(1), 175-203.
• Binan, C.Ş., (2010), Ahşap çatılar, Birsen Yayınevi, İstanbul.
• Binan, M., (2010), Örtüler ve taşıyıcı sistemler, Birsen Yayınevi, İstanbul.
• Bozkurt, S.G. (2013), 19.yy da Osmanlı konut mimarisinde iç mekan kurgusunun Safranbolu evleri örneğinde irdelenmesi, Journal of the Faculty of Forestry, 62(2), 37-70.
• Esen, O. (2010), Türkiye’de uygulanan ahşap çatı sistemlerinin Avrupa’da uygulanan ahşap çatı sistemleriyle karşılaştırılması, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Gezer, E.D., Demirkır, C., Özdemir, T., (2021), Türk ahşap konut örneği Nemlioğlu Konağı’nın mekanik direnç özelliklerinin tahribatsız test teknikleriyle incelenmesi, Mobilya ve Ahşap Malzeme Araştırmaları Dergisi, 4(2):138-144.
• İşler, E., (2010), Kastamonu merkez, Daday ve Safranbolu geleneksel Türk evi tavanları, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Koca, G., As, N. (2016), Çatıda ahşap kullanımı, Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, 2-7, İstanbul.
• Özcan, E. (2005), Kastamonu’daki tarihi ahşap yapılarda zarar yapan böcekler, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Söğütlü, C., Kılıç, E. (2010), Geleneksel Mardin evlerine ait ahşap kapıların incelenmesi, Politeknik Dergisi, 13(4), 255-261.
• Sözlü, H. (2021), Ceyhan’da Çavuşoğlu Konağı, Sanat Tarihi Dergisi, 30(2), 787-807.
• URL,1., (2023), Kastamonu Toprakçılar Konağı restorasyon projesi, https://www.academia. edu/32854726/Kastamonu_Toprak%C3%A7%C4%B1lar_Kona%C4%9F%C4%B1 (Erişim: 20 Nisan 2023)
• URL, 2.(2023), Çatı çeşitleri ve çatıyı oluşturan elemanlar, https://lnyapi.com/cati-cesitleri-cati-modelleri-cati-elemanlari/ (Erişim: 20 Nisan 2023)
• URL, 3., (2023), Soğuk çatı örneği https://cdna.artstation.com/p/media_assets/images/images/000/536/378/large/latest_8Feb.jpg?1581526307 Erişim: 16 Haziran 2023)
• URL, 4., (2023), Sıcak çatı örneği, http://olbiamimarlik.com/hizmetlerimiz/proje (Erişim: 20 Nisan 2023)
• URL, 5., (2023), Kastamonu şehir merkezi fotoğrafı, http://wowturkey.com/forum/ viewtopic.php?t=8305&start=30 (Erişim: 20 Nisan 2023)
• URL, 6.,(2023) https://www.kastamonu.bel.tr/v2/portfolio/seyh-saban-i-veli-hz-hazreti-pir-kulliyesi/ (Erişim: 16 Haziran 2023)
• Yaman, F.Z., (2007), Geleneksel ahşap yapılarda kullanılan ahşap yapı elemanlarının uzun dönem performansı – Giresun Zeytinlik mahallesinde örnek yapı incelemesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.