Ortaokul Öğrencilerine Yönelik P4C (Çocuklar İçin Felsefe) Farkındalık Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2023, , 29 - 61, 15.07.2023

Gürcü Ebru Özkılıç , Oktay Bektas

https://doi.org/10.46762/mamulebd.1265257

Öz

Bu çalışmada Ortaokul Öğrencilerine Yönelik P4C (Çocuklar İçin Felsefe) Farkındalığını belirleyebilmek amacıyla geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmek istenmiştir. Çalışma kapsamında nicel araştırma yöntemlerinden Tarama (Survey) deseni tercih edilmiştir. Çalışmanın örneklemini 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Şanlıurfa Siverek İlçesinde merkez ortaokulda öğrenim gören 176 ortaokul öğrencileri oluşturmaktadır. Veri toplama aracı 54 maddeden oluşan taslak bir farkındalık belirleme ölçeğidir. Ölçekte geçerlik sağlamak amacıyla kapsam ve yapı geçerliği incelenmiştir. Güvenirlik için ise Cronbach Alpha katsayısına bakılmıştır. Kapsam geçerliği bazında uzman görüşü dikkatle alınmıştır. Yapı geçerliği kapsamında açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi hesaplanmıştır. Açımlayıcı faktör analizi (AFA) sonucunda 18 madde ölçekten çıkarılarak iki faktörden oluşan ölçek doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile doğrulanmıştır. Doğrulayıcı faktör analiz sonucu ölçeğin RMSEA değeri 0,078, NFI değeri, 0,96, CFI değeri 0,98 IFI değeri 0,98 olarak Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı ise 0,949 olarak hesaplanmıştır. Sonuç olarak Ortaokul Öğrencilerine Yönelik P4C (Çocuklar İçin Felsefe) Farkındalık belirlemeye yönelik 36 maddeden oluşan geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirilmiştir. Değişen Dünyanın gerektirdikleri ile beraber günümüzde popülerlik kazanan P4C yalnızca ortaokul düzeyiyle sınırlı kalmayıp; lise öğrencilerine, öğretmenlere ve hatta yetişkinlere yönelik ölçeklerle içerik ve uygulamalar daha da geliştirilebilir. Geliştirilen ölçeğin öğrencilerin P4C (Çocuklar İçin Felsefe) farkındalığını belirlemek amacıyla öğretmenler tarafından kullanılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

P4C, Farkındalık, Ortaokul Öğrencileri, Ölçek Geliştirme

Philosophy for Children (P4C) Awareness Scale for Secondary School Students: Validity and Reliability Study

Öz

This study aimed to develop a valid and reliable scale to determine Philosophy for Children (P4C) awareness for middle school students. Within the scope of the study, survey, one of the quantitative research designs, was preferred. The sample of the study consisted of 176 middle school students studying in the central middle school in Siverek district of Şanlıurfa in the 2021-2022 academic year. To develop the scale, a draft awareness scale consisting of 54 items was used. Content and construct validity were examined to ensure validity in the scale. For reliability, Cronbach's alpha coefficient was analyzed. Expert opinion was taken into consideration on the basis of content validity. Exploratory and confirmatory factor analysis were conducted for construct validity. As a result of the exploratory factor analysis, 18 items were removed from the scale and the scale consisting of two factors was confirmed by confirmatory factor analysis. As a result of the confirmatory factor analysis, the scale's RMSEA value was .07, NFI value was .96, CFI value was .98 and IFI value was .98. Cronbach's alpha reliability coefficient was calculated as .94. In conclusion, a valid and reliable scale consisting of 36 items was developed to determine P4C awareness of middle school students. The study recommends that the developed scale can be used by teachers to determine students' P4C awareness.

Anahtar Kelimeler

Philosophy for children (P4C), awareness, middle school students, scale development, validity, reliability.

Kaynakça

• Akkocaoğlu Çayır, N. (2015). Çocuklar için felsefe. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama, 27,17-28. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/171950/cocuklar-icin-felsefe
• Aksu, Z., Metin, M., & Konyalioğlu, A.C. (2014). Development of the pedagogical content knowledge scale for pre-service teachers: The validity and reliability study. Mediterranean Journal of Social Sciences, 5(20), 1365–1377. 10.5901/mjss.2014.v5n20p1365
• Anastasi, A. (1982). Psychological testing. Mcmillan Publishing Co.
• Balcı A. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem teknik ve ilkeler. PegemA Yayıncılık
• Başerer, D. ,& Duman, E.Z. (2019). Felsefi süreç içinde düşünme olgusu. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(2), 379-395. https://dergipark.org.tr/tr/pub/nevsosbilen/issue/51363/589438
• Baykul, Y. (2000). Eğitimde ve psikolojide ölçme. ÖSYM Yayınları.
• Biggeri, M. ,& Santi, M. (2012). Eğitim sistemlerinde çocukların esenliği ve esenliğinin eksik boyutları: Çocuklar için yetenekler ve felsefe. Journal of Human Development and Capabilities,13(3), 373-395. https://doi.org/10.1080/19452829.2012.694858
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ,& Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri (19. Baskı). Pegem Akademi.
• Carpenter, S. (2018). Ten steps in scale development and reporting: A Guide For Researchers. Communication Methodsand Measures, 12(1), 25-44. https://doi.org/10.1080/19312458.2017.1396583
• Cattell, R. (1978). The scientific use of factor analysis. Plenum.
• Cresswell, J.W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş (1. Basım). (Çev. ed. M. Sözbilir). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cronbach, L.J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika, 16(3), 297-334. https://link.springer.com/article/10.1007/bf02310555
• Çakır, A. (2014). Faktör analizi (Yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul. https://docplayer.biz.tr/38884504-T-c-istanbul-ticaret-universitesi-sosyal-bilimler-enstitusu-isletme-anabilim-dali-isletme-doktora-programi-faktor-analizi-ayhan-cakir-1250d91213.html
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. Pegema Akademi.
• Dewey, J. (2010). Okul ve toplum (H. A. Başaran, Çev.). Pegem Akademi.
• Direk, N.(2011). Neden çocuklar için felsefe?. Özne, 14, 231-237.
• Dirican, R. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarına uygulanan felsefe eğitimi etkinliklerinin çocukların felsefi tutum ve davranışlarına etkisinin incelenmesi. (Doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erdoğan, P. (2018). Çocuklarla felsefe yaklaşımının düşünsel, tarihi ve sosyal temelleri üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Estarellas, F. (2017). 701 Leipzig: Universidad de Leipzig en la extinta RDA. Entrelineas Editores, 2007. ISBN 8498024900, 9788498024906
• Everitt, BS. (1975). Multivariate analysis: The need for data, and other problems. British Journal of Psychiatry, 126, 237-240. https://doi.org/10.1192/bjp.126.3.237
• Farmahini Farahani, M. (2014). The study on challenges of teaching philosophy for children. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 116, 2141-2145. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.01.534
• Fathi L, Ahghar, Ph. D.G, Naaderi, Ph. DE (2020). Çocuklara felsefe öğretimi (P4C) bir araştırma topluluğu yöntemi kullanmak ve öğrencilerin kişilerarası ilişkileri üzerindeki etkisi. QJOE. 35(4), 51-64. http://qjoe.ir/article-1-2088-en.html
• Ferreira, L.B.M. (2004). The role of a science story, activities, and dialogue modeled on philosophy for children in teaching basic science process skills to fifth graders (Doktora tezi). Montclair State University, Upper Montclair.
• Field, A. (2005). Discovering statistics Using SPSS (2. Edition). Sage Publications.
• Funston, J. (2017). Toward a critical philosophy for children. Portland State University McNair Scholars Online Journal, 11, 1-17. https://doi.org/10.15760/mcnair.2017.05
• Glasser, W. (1999). Başarısızlığın olmadığı okul (K. Teksöz, Çev.). Beyaz.
• Gorard, S. Siddiqui, N. & See, B.H. (2015). Philosophy for Children evaluation report and executive summary. The Education Endowment Foundation (EEF). (Durham University). https://eric.ed.gov/?id=ED581147
• Gruioniu, O. (2013). Çocuklar için felsefe, düşünme becerilerini harekete geçirmek için ideal bir araçtır. Procedia-Sosyal ve Davranış Bilimleri Dergisi, 76, 378 – 382. http://dx.doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.04.131
• Hair, J.F., Black, W.C.; Tatham, R.L. & Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis. Prentice Hall.
• Honer, S.M., Hunt, T.C., & Okholm, D.L. (2003). Felsefeye çağrı sorunlar ve seçenekler (H. Ünder, Çev.). İmge.
• Hu, L.T., & Bentler, P.M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. http://dx.doi.org/10.1080/10705519909540118
• Işıklar, S. (2019). Çocuklar için felsefe eğitim programının 5-6 yaş çocuklarda felsefi sorgulama yoluyla eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerine etkisi (Yüksek lisans tezi). Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Jahani, R.; Nodehi, H., & Akrabi, A. (2016). Effect Of The P4C (Philosophy for Children as a content approach) on moral gudgment of sixth grade students. Scinzer Journal of Humanities, 2(1), 19 23. https://doi.org/10.21634/sjh.2.1.1923
• Jöreskog, K. G., & Sörbom, D. (1993). LİSREL 8: Structural equation modeling with the simplis command language. Hillsdale: Erlbaum Associates Publishers.
• Kafadar, O. (1997). Türk eğitim düşüncesinde batılılaşma. Feryal Matb.
• Kaplan, E. , Bektas, O., & Karaca, M. (2021). Fen bilimleri motivasyon ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2) , 60-81. https://doi.org/10.22466/acusbd.1021163
• Karadağ, F., & Yıldız Demirtaş, V. (2018). Çocuklarla felsefe öğretim programının okul öncesi dönemdeki çocukların eleştirel düşünme becerileri üzerindeki etkililiği. Eğitim ve Bilim, 43(195), 19-40. http://doi.org/10.15390/EB.2018.7268
• Karadağ, F., Yıldız Demirtaş, V., & Yıldız, T. (2017). 5-6 yaş çocuklar için felsefi sorgulama yoluyla eleştirel düşünmenin değerlendirilmesi ölçeğinin geliştirilmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 9(4), 1025-1037. http://dx.doi.org/10.15345/iojes.2017.04.010
• Karakaya, Z. (2006). Çocuk felsefesi ve çocuk eğitimi. Dinbilimleri Akademik Arastırma Dergisi, 6(1), 23-37. https://dergipark.org.tr/en/pub/daad/issue/4512/62112
• Kefeli, İ., & Kara, U. (2008). Çocukta felsefi ve eleştirel düşüncenin gelişimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 339-357. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000193
• Kline, R.B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling. The Guilford Press.
• Labbe, B. (2017). https://ogrenmeyoldasi.com/yomde-felsefe-cocuk-isi-neden-cocuklar-icin-felsefe/
• Lam, C. (2012). Lipman ,& Sharp'ın çocuklar için felsefe üzerine öncü çalışmalarını sürdürmek: Hong Kong öğrencilerinde eleştirel düşünmeyi teşvik etmek için Harry'yi kullanmak. Eğitim Araştırma ve Değerlendirme, 18(2), 187-20. https://doi.org/10.1080/13803611.2012.658669
• Lipman, M. (1971). Teachıng students to thınk reasonably: some fındıngs of the phılosophy for chıldren program. The Clearing House, 71 (1), 277-280. https://www.jstor.org/stable/30189373
• Lipman, M. (2003). Eğitimde düşünmek. Cambridge Üniversitesi Yayınları.
• Lipman, M.M. (1980). Philosophy ın the classroom. Temple University Press.
• Lone, J.M. (2018). Filozof çocuk (G. Arıkan, Çev.). Sola.
• Marashi, S.M. (2008). Teaching philosophy to children: A New Experience in Iran. Analytic Teaching, 27(1), 12-15. https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=b7e83aa26a2bcdc4b9c078ec8c225789c419830c
• Matthews, G. (2000). Çocukluk felsefesi (E. Çakmak, Çev.). Gendaş Kültür.
• Mayers, A (2013). Psikolojide istatistik ve SPSS'ye Giriş, Paperback. Pearson Education Limited (1 Ocak 1609)
• Mazı, A. (2008). Hikâyeler yoluyla düşünmenin ilköğretim beşinci sınıf Türkçe dersinde okuduğunu ve dinlediğini anlamaya etkisi. (Yüksek lisans tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• MEB (2005). Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu. MEB Yayınları.
• MEB (2006). İlköğretim türkçe dersi (6-8. sınıflar) öğretim programı. MEB Yayınevi.
• MEB (2018). Ortaöğretim kurumları haftalık ders çizelgesi. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_02/21173451_ort_ogrtm_hdc_2018.pdf
• Mehdizadeh, A., Araghieh, A., & Heydarieh, H. (2019). The effect of teaching Philosophy for Children (P4C) on the creativity development of 5th primary school boy students in the district of a baharestan education. Innovation & Creativity In Human Science, 8(3), 193-215.
• Millet, S., & Tapper, A. (2012). Okullarda işbirlikçi felsefi araştırmanın faydaları. Eğitim Felsefesi ve Teorisi, 44(5), 546-567 https://doi.org/10.1111/j.1469-5812.2010.00727.x
• Mutlu Özdamar, E. (2017). Çocuklar için felsefe eğitim programı (P4C). E. Aktan Acar (Ed.), Erken Çocukluk eğitimi Mozaiği: Büyük düşünceler/Fikirler, Modeller ve Yaklaşımlar (ss. 51-64) içinde. Nobel Akademi.
• Naraghi, M.S., Ghobadiyan, M., Naderi, E.A., & Shariatmadari, A. (2013). Philosophy for children (P4C) program and social growth. Journal of Basic and Applied Scientific Research, 3(5), 398- 406.
• Nunnally, J. (1978). Psychometric theory (2. Edition). McGraw-Hill.
• O‘Riordan, N.J. (2015). Swimming against the tide: Philosophy For Children as counter-cultural practice. Education, 44(6), 648-660. http://dx.doi.org/10.1080/03004279.2014.991415
• Oğuz, V., & Köksal Akyol, A. (2015). Problem çözme becerisi ölçeği (PÇBÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(1), 105-122. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cuefd/issue/4139/54362
• Öncü H. (1994). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Matser Basım San. ve Tic. Ltd. Şti.
• Özdamar, K. (2013). Eğitim, sağlık ve davranış bilimlerinde ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi. Nisan Kitapevi.
• Özkan, B. (2020). Çocuklar için felsefe neden önemlidir? Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi. (UEAD), 4(1), 49-61. http://dx.doi.org/10.32960/uead.696440
• Paine, M.R. (2012). The pedagogy of Philosophy for Children/Philosophical enquiry (Doktora Tezi). University of York, Department of Education.
• Pallant, J. (2007). SPSS hayatta kalma kılavuzu—Windows için SPSS kullanarak veri analizi için adım adım kılavuz (3. baskı). Maidenhead: Açık Üniversite Yayınları.
• Pallant, J. (2016). SPSS Survival Manual: A Step By Step Guide to Data Analysis Using SPSS Program (6th ed.). McGraw-Hill Education.
• Pallant, J. (2020a). SPSS kullanma kılavuzu: SPSS ile adım adım veri analizi. Anı Yayıncılık.
• Pallant, J. (2020b). Spss Survival Manual: A step by step guide to data analysis using ıbm Spss. Routledge.
• Pearson, R.H., & Mundform, D.J. (2010). Recommended sample size for conducting exploratory factor analysis on dichotomous data. Journal of Modern Applied Statistical Methods, 9(2), 358-368. http://dx.doi.org/10.22237/jmasm/1288584240
• Petek Boyacı, N. , Karadağ, F., & Gülenç, K. (2018). Çocuklar İçin Felsefe / Çocuklarla Felsefe: Felsefi metotlar, uygulamalar ve amaçlar. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 31 , 145-173. https://doi.org/10.20981/kaygi.474657
• Rahdar, A., Pourghaz, A., & Marziyeh, A. (2018). The ımpact of teaching Philosophy for Children on critical openness and reflective skepticism in developing critical thinking and self-efficacy. International Journal of Instruction, 11(3), 539-556. http://dx.doi.org/10.12973/iji.2018.11337a
• Russell, B. (2005). Sorgulayan denemeler. N. Arık (Çev.). Tübitak Yayınları.
• Scherer, R.F., Wiebe, F.A., Luther, D.C., & Adams, J. S. (1988). Dimensionality of coping: Factor stability using the ways of coping questionnaire. Psychological Reports, 62(3), 763– 770. https://doi.org/10.2466/pr0.1988.62.3.763
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Anı Yayıncılık.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi (Genişletilmiş 2. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Seçer, İ. (2017). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci: SPSS ve LISREL uygulamaları. Anı Yayıncılık.
• Siddiqui, N., Gorard, S., & See, B.H. (2019) 'Can programmes like Philosophy for Children help schools to look beyond academic attainment?', Educational review, 71(2), 146-165. https://doi.org/10.1080/00131911.2017.1400948
• Sontay, G., Yetim, H., Karamustafaoğlu, S., & Karamustafaoğlu, O. (2019). Developing an entrepreneurship scale for 5th grade students. International Journal of Educational Methodology, 5(2), 203-220. https://doi.org/10.12973/ijem.5.2.203
• Sprod, T. (1994). "Nobody really knows": the Structure and analysis of social constructivist whole class discussions. (Yüksek lisans tezi). School of Philosophy, University of Tasmania.
• Starks, H., & Brown Trinidad, S. (2007). Choose your method: A comparison of phenomenology, discourse analysis, and grounded theory. Qualitative Health Research, 17(10), 1372-1380. https://doi.org/10.1177/1049732307307031
• Sutcliffe, R. (2020). Çeviren: Sabiha Gürdemir. https://www.p4c.com.tr/p4c-turkiyeden-sizlere/felsefe-yoksa-insalikta-yok/
• Suvaroğlu, S. (2020). https://www.p4c.com.tr/p4c-turkiyeden-sizlere/felsefe-dersinde-p4c-egitimi-uzerine-kisa-bir-degerlendirme/ Şimşek, Ö.F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: temel ilkeler ve LİSREL uygulamaları. Ekinoks Yayınları.
• Tabachnick, B., & Fidell, L. (2007) Using multivariate statistics. Allyn ve Bacon.
• Taş, I. (2017). Çocuklar için felsefe eğitim programının 48-72 aylık çocukların zihin kuramı ve yaratıcılıklarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tabachnick, G., & Fidell, S. (2013). Using multivariate statistics (Sixth edition). Pearson Prentice Hall.
• Tavşancıl, E.(2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel Yayınevi.
• Tezbaşaran, A. (2002). A., Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu, Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Trickey, S., & Topping, K. J. (2004) ‘Philosophy for Children’: A Systematic review. Research Papers in Education. (19)3, 363-378. https://discovery.dundee.ac.uk/en/publications/philosophy-for-children-a-systematic-review
• Tunç, A.İ. (2017). Çocuklarla felsefe. Çocuk ve Medeniyet, 2(4), 71-89. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cm/issue/57210/807867
• Türksoy, N. (2020). Çocuklar için Felsefe (P4C) eğitiminin ortaokul öğrencilerinin bilimsel sorgulamaya yönelik görüşlerine ve eleştirel düşünme becerilerinin gelişimine katkısı: bir karma yöntem araştırması. (Yüksek lisans tezi). Alaaddin Keykubat Üniversitesi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• UNESCO (2007). Felsefe, felsefe öğretmek ve felsefe yapmayı öğrenmek, felsefe öğretmek ve felsefe yapmayı öğrenmek için bir özgürlük okulu: Statü ve beklentiler. http://unesdoc.unesco.org/images/0015/001541/154173e.pdf
• UNICEF Türkiye. Çocuk haklarına dair sözleşme. 13. madde. https://www.unicef.org/turkey/%C3%A7ocuk-haklar%C4%B1na-dair-s%C3%B6zle%C5%9Fme#:~:text=Madde%2013,edilmesi%20ve%20verilmesi%20%C3%B6zg%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BCn%C3%BC%20i%C3%A7erir
• Ventista, O.M. (2019). An evaluation of the `Philosophy for Children' programme: The impact on Cognitive and Non-Cognitive Skills. (Doktora tezi). Durham University.
• Wu, C. (2021). Training teachers in China to use the philosophy for children approach and ıts ımpact on critical thinking skills: A pilot study. Educ. Sci. 11(5), 206. https://doi.org/10.3390/educsci11050206
• Yaslıoğlu, M.M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuisletme/issue/32177/357061
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, K., & Altınkurt, Y. (2011). Öğretmen adaylarının Türk eğitim sisteminin sorunlarına ilişkin görüşleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 942-973. http://www.insanbilimleri.com/
• Zhou, Y. (2019). A mixed methods model of scale development and validation analysis. Measurement: Interdisciplinary Research and Perspectives, 17(1), 38-47. https://doi.org/10.1080/15366367.2018.1479088
• Zulkifli, H., & Hashim, R. (2020). Philosophy for Children (P4C) in ımproving critical thinking in a secondary moral education class. International Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 19(2), 29-45. https://doi.org/10.26803/ijlter.19.2.3