Fen Öğretiminde Okul Dışı Öğrenme Faaliyetlerine Yönelik Öğretmen Öz Yeterlik İnançları Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 28, 15.07.2023

Hanife Çetingüney , Uğur Büyük

https://doi.org/10.46762/mamulebd.1263862

Öz

Öğrencilerin öğrenme deneyimlerini geliştirmek için yapılan etkinlikler olarak tanımlanan okul dışı öğrenme faaliyetleri; bilimsel araştırmalar, sanat aktiviteleri, çevresel etkinlikler, mesleki eğitim, sosyal etkinlikler ve sportif faaliyetler olmak üzere çok çeşitlilik göstermektedir. Okul dışı öğrenme faaliyetleri, öğrencilerin kendilerini ifade etme, özgüven kazanma, çalışma alışkanlıklarını geliştirme, başarılı olmak için çabalama ve diğer becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Bu faaliyetler ayrıca öğrencilerin diğer insanlarla iletişim kurabilme, grup çalışmasında liderlik etme, çatışmaları çözme ve diğer sosyal becerileri öğrenme fırsatı da verir. Okul dışı öğrenme faaliyetlerinin başarısına etki eden faktörler arasında, öğrencilerin motivasyonu, öğrencinin okul dışı öğrenme faaliyetlerinden elde edecekleri kazanımların farkına varması ile öğretmen desteği ve öğretmen öz yeterlik inancı sayılabilir. Bu bağlamda araştırmanın amacı fen öğretiminde okul dışı öğrenme faaliyetlerinin başarısına önemli oranda etki eden faktörlerden biri olan öğretmen öz yeterlik inancını tespit edecek geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmektir. Araştırma 2021-2022 eğitim öğretim yılı Kayseri ilindeki farklı eğitim kurumlarında görev yapan 312 Fen Bilimleri öğretmeni ile yürütülmüştür. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmada geçerlik kapsamında görünüş geçerliği, ölçüt geçerliği, yapı geçerliği ve kapsam geçerliği çalışmaları yürütülmüştür. Güvenirlik kapsamında ise madde ayırt edicilik indeksi, alfa iç tutarlık katsayısı hesaplanmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen veriler SPSS 25.0 paket programı ile açımlayıcı faktör analizi (AFA) ile çözümlenmiştir. Aynı zamanda LISREL 8.7 paket programı ile de doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmıştır. Ayrıca yapılan çalışmada örneklem sayısının yeterli olduğu, KMO değeri ve Bartlett testi sonuçlarının yüksek çıktığı tespit edilen sonuçlar arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Fen öğretimi, okul dışı öğrenme faaliyetleri, ölçek geliştirme

Teacher Self-Efficacy Beliefs Scale for Out-of-School Learning Activities in Science Teaching: A Study of Validity and Reliability

Öz

Out-of-school learning activities, defined as activities to improve students' learning experiences, scientific research, art activities, environmental activities, vocational training, social activities, and sports activities. Out-of-school learning activities help students develop self-expression, self-confidence, work habits, striving for success, and other skills. These activities also provide give students the opportunity to communicate with other people, lead in group work, resolve conflicts and learn other social skills. Among the factors that affect the success of out-of-school learning activities are the motivation of the students, the awareness of the gains that they will gain from the out-of-school learning activities and the teacher support and the teacher's self-efficacy belief. In this context, the aim of the research is to develop a valid and reliable scale that will determine the teacher's self-efficacy belief, which is one of the factors that significantly affects the success of out-of-school learning activities in science teaching. The research was carried out with 312 Science teachers working in different educational institutions in Kayseri province in the 2021-2022 academic year. Survey model, one of the quantitative research methods, was used in the research. Within the scope of validity, face validity, criterion validity, construct validity and content validity studies were carried out in the study. Within the scope of reliability, item discrimination index and alpha internal consistency coefficient were calculated. The data obtained because of the study were analyzed by exploratory factor analysis (EFA) with the SPSS 25.0 package program. At the same time, confirmatory factor analysis (CFA) was performed with the LISREL 8.7 package program. In addition, the results obtained from the study include that the sample size is sufficient, KMO value and Bartlett test results are high.

Anahtar Kelimeler

Science teaching, out-of-school learning activities, scale development, self-efficacy

Kaynakça

• Altuntaş, A.M. (2021). Bilim merkezlerini ziyaret eden öğretmenlerin bilimin doğası inanışlarının incelenmesi (Tez No. 662575). [Yüksek Lisans tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü/Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Ayyıldız, H., Cengiz, E., & Ustasüleyman, T. (2006). Üretim ve pazarlama bölüm çalışanları arası davranışsal değişkenlerin firma performansı üzerine etkisine ilişkin yapısal bir model önerisi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 21-38.
• Bakioğlu, B., & Karamustafaoğlu, O. (2020). Okul dışı öğrenme ortamlarının öğretim sürecinde kullanımına yönelik öğrenci görüşleri. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 5(1), 80-94.
• Balkan-Kıyıcı, F., & Yavuz-Topaloğlu, M. (2016). A scale development study for the teachers on out of school learning environments. Malaysian Online Journal of Educationa lSciences (MOJES), 4(4), 1-13.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy. In V.S. Ramachaudran (Eds.), Encyclopedia of human 175 behaviour (pp.71–81). AcademicPress.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. PrenticeHall.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191–215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191
• Baykul, Y. (2000). Eğitimde ve psikolojide ölçme: Klasik test teorisi ve uygulaması. ÖSYM yayınları.
• Bektaş, H. (2017). Açıklayıcı faktör analizi. Beta Yayıncılık.
• Bolat, Y., & Köroğlu, M. (2020). Okul dışı öğrenme ve okul dışı öğrenmeyi düzenleme ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Eğitim Teknolojisi ve Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 5 (13), 1630-1663. http://dx.doi.org/10.35826/ijetsar.258
• Bolat, A., Karamustafaoğlu, S., & Karamustafaoğlu, O. (2020). Okul dışı öğrenme ortamının 5. sınıf “Canlılar Dünyası” ünitesinde öğrenci başarısına etkisi: Biyoçeşitlilik müzesi örneği. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(1), 42-54.
• Bozdoğan, A.E. (2016). Okul dışı çevrelere eğitim amaçlı gezi düzenleyebilme öz yeterlik inancı ölçeğinin geliştirilmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi [Journal of Theoretical Educational Science], 9(1), 111-129. http://dx.doi.org/10.5578/keg.9475
• Bozdogan, A.E. (2015). Determination of biology department students' past field trip experiences and examination of their self-efficacy beliefs in planning and organising educational field trips. Online Submission, 22(7), 31-44.
• Bryman, A., & Cramer, D. (2002). Quantitative data analysis with SPSS release 10 for Windows: A guide for social scientists. Routledge.https://doi.org/10.4324/9780203471548
• Buldu, D. (2021). Fen bilgisi öğretmen adaylarının şeker fabrikasına düzenlenen planlı gezi hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi (Tez No. 664850). [Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü/Erciyes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Çetingüney, H., & Büyük, U. (2022). Fen eğitimine yönelik okul dışı öğrenme çalışmaları: bir meta sentez araştırması. PearsonJournal Of SocialSciencesAndHumanities, 7(19), 93-121. https://doi.org/10.46872/pj.539
• Çiçek, E.U. (2010). SPSS Uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi.
• Demiralp, D. (2016). Öğretmen yetiştirme programlarının yaşam boyu öğrenme yetkinliğini kazandırmadaki etkililiğinin değerlendirilmesi (Tez No. 423418) [Doktora, Eğitim Bilimleri Enstitüsü/Fırat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• DeVellis, F.R. (2014). Ölçek geliştirme kuram ve uygulamalar. (Çev. Ed. Tarık Totan) (3. Baskı). Nobel Yayıncılık.
• Ede, D. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının okul dışı öğrenme deneyimlerinin farklı değişkenler açısından araştırılması (Tez No. 645245) [Yüksek Lisans, Eğitim Bilimleri Enstitüsü/Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Edmondson, D.R. (2005). Likertscales: A history. In L.C. Neilson (Ed.), Proce edings of the 12th conference on historical analysis and research in marketing (pp.127–133). http://faculty.quinnipiac.edu/charm
• Eshach, H. (2007). Bridging in-school and out-of-school learning: Formal, non-formal, and informal education. Journal of Science Education and Technology, 16(2), 171–190. https://doi.org/10.1007/s10956-006-9027-1
• Evci, N., & Aylar, F. (2017). Derleme: Ölçek geliştirme çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(10), 389-412. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.3386
• Fallik, O., Rosenfeld, S., & Eylon, B. S. (2013). School and out-of-schoolscience: a model for bridging the gap. Studies in Science Education, 49(1), 69-91. https://doi.org/10.1080/03057267.2013.822166
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. SAGE
• Fraenkel J.,Wallen N., & Hyun, H. (2012). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. (2006). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill.
• Fűz, N. (2018). Out-of-school learning in Hungarian primary education: Practice and barriers. Journal of Experiential Education, 41(3), 277–294. https://doi.org/10.1177/1053825918758342
• Gerber, B.L., Marek, E.A., & Cavallo, A.M.L. (2001). Development of an informal learning opportunities assay. International Journal of Science Education 23(6), 569-583. https://doi.org/10.1080/09500690116959
• Göloğlu-Demir, C., & Çetin, F. (2021). Okul dışı öğrenme (ODÖ) faaliyetlerine yönelik öğretmen özyeterlik inançları ölçeğinin geliştirilmesi. TEBD, 19(1), 613-634. https://doi.org/10.37217/tebd.901426
• Gül, Ş., & Sözbilir, M. (2015). Fen ve matematik eğitimi alanında gerçekleştirilen ölçek geliştirme araştırmalarına yönelik tematik içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40, 85-102. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.4070
• Gürsoy, G. (2018). Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları. Electronic TurkishStudies, 13(11).https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.13225
• House, T. J. (2019). Essential characteristics, learning, and knowledge sharing in K-12 environmental education partnerships: An Exploratory Study (Thesis No. 13897450) (Published Doctoral dissertation, Pepperdine University]. Proquest.
• Kansu, I., & Kansu, M.A. (2011). Cumhuriyet eğitim devriminin mülkiyeli mimarı NafiAtuf Kansu (1890-1949) yaşamı ve yazıları. Mülkiyeliler Birliği Vakfı. https://docplayer.biz.tr/4483407-Nafi-atuf-kansu-cimhiin-p-r-mm-vtvrmnlft-miillyydi-mimn-1890-1949-yasami-ve-yazilari-yayina-hazirlayanlar-metin-atuf-kansu-k.html
• Karakılçık, N. (2020). Okul dışı öğrenme ortamında öğrencilerin girişimcilik becerilerinin gelişiminin betimlenmesi (Tez No. 632898) [Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü/Çukurova Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kılıç, H. (2020). Okul dışı öğrenme ortamlarının 5. Sınıf öğrencilerinin Güneş, Dünya ve Ay ünitesine yönelik başarı ve tutumlarına etkisi (Tez No. 626913) [Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü/Kocaeli Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Lee, S.N. (2019). An outdoor Professional development model in theera of then extgeneration science standards. (Thesis No. 27545561) [Doctoral, Mississippi State University]. Proquest.
• McMillan, J.H., & Schumacher, S. (2006). Research in education: Evidence-basedinquiry. Pearson.
• Merz, C.J. (2021). A journey into socio-ecological just ice learning (SEJL) Professional development (PD) with secondary science educators (Tez No. 28869978) (Doctoral dissertation, Prescott College). Proquest.
• Metin, M., & Bozdoğan, A. E. (2020). Fen bilimleri dersi kapsamında planetaryuma düzenlenen bir gezinin 7. sınıf öğrencilerinin akademik başarı, ilgi ve motivasyonuna etkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 240-260. https://doi.org/10.30855/gjes.2020.06.02.004
• Nunnally, J.C. (1975). Psychometric Theory 25 years ago and now. Educational Researcher, 4(10), 7-21. https://doi.org/10.3102/0013189X004010007
• Ok, Z. (2018). Konya bilim merkezlerinde gerçekleştirilen atölye çalışmalarının ilkokul ve ortaokul öğrencileri tarafından değerlendirilmesi (Tez No. 506455) [Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü/Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Okur-Berberoğlu, E.O.B., & Uygun, S. (2013). Sınıfdışı eğitimin dünyadaki ve Türkiye’deki gelişim durumunun örgün ve yaygın eğitim kapsamında incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 32-42.
• Onwuegbuzie, A. J., & Collins, K. M. (2007). A Typology of mixed methods sampling designs in social science research. The Qualitative Report, 12(2), 281-316. https://doi.org/10.2167/eri421.0
• Özdamar, K. (2016). Eğitim, sağlık ve davranış bilimlerinde ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi: IBM, SPSS; IBM SPSS ve MINITAB uygulamalı. Nisan Kitapevi.
• Öztürk, Ç. (2008). Coğrafya öğretiminde gezi-gözlem tekniğini kullanabilme öz yeterlilik inanç ölçeğinin geliştirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2008 (25), 13-23.
• Öztürk, M.A. (2010). An exploratory study on measuring educators’ attitudes toward educational research. Educational Research and Reviews, 5(12), 758-769.
• Pajares, F. ( 1996). Self-efficacy beliefs in academic settings. Review of Educational Research, 66(4), 543–578.https://doi.org/10.3102/00346543066004543
• Pallant, J. (2017). SPSS kullanma kılavuzu SPSS ile adım adım veri analizi. (S. Balcı ve B. Ahi, Çev.). Anı Yayıncılık.
• Pekin, M. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin okul dışı çevrelere gezi düzenlemeye ilişkin öz-yeterliklerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi: Tokat ili örneği (Tez No. 673828) [Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü/Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Porter, K.A. (2018). Developing EcologicalI dentities in High School Students through a Place-Based Science Elective (Thesis No. 10839975) [Master of Thesis, Department of Science Education/California State University]. Proquest.
• Reise, S.P., Ainsworth, A.T., & Haviland, M.G. (2005). Item Response theory. Fundamentals, applications, and promise in psychological research. Current Directions in Psychological Science, 14, 2, 95-101.https://doi.org/10.1111/j.0963-7214.2005.00342.x
• Salmi, H. (1993). Science center education: Motivation and learning in informal education. (Thesis No. 9417665) [Doctoral Thesis, Department of Teacher Education/University of Heksinki]. Proquest.
• Seçer, Z. (2017). Sosyal olarak yetkin okul öncesi değerlemelerinin duygu sosyalleştirmeleri ile ilgili destekleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1435-1452.
• Sontay, G., & Karamustafaoğlu, O. (2017). Fen bilimleri öğretmenlerinin gezi düzenlemeye ilişkin öz-yeterlilik inançlarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(4), 863-879.https://doi.org/10.16986/HUJE.2017027586
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74. https://doi.org/10.1027/1016-9040/a000066
• Şeker, H., & Gençdoğan, B. (2014). Psikolojide ve eğitimde ölçme aracı geliştirme Nobel Yayıncılık.
• Şencan H. (2005). Faktör analizi ve geçerlik. Geçerlik ve güvenilirlik. Seçkin Yayıncılık.
• Şimşek, D. (2006). Kümeleme analizi, çok boyutlu ölçekleme, doğrulayıcı ve açıklayıcı faktör analizi ile elde edilen yapı geçerliği kanıtlarının karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Şimşek, A., & Kaymakçı, S. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi. Pegem Akademi.
• Tabachnick, G., & Fidell, S. (2013). Using multi variate statistics (Sixth edition). Pearson PrenticeHall.
• Tabachnick, B.G., & Fidell, L.S. (2007). Using multi variate statistics. Allyn and Bacon.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel.
• Tezbaşaran, A.A. (2008). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu (e-kitap). http://www.academia.edu/1288035/Likert_Tipi_Ölçek_Hazırlama_Kılavuzu
• Topaloğlu, M.Y. (2016). Sosyobilimsel konulara dayalı okul dışı öğrenme ortamlarının öğrencilerin kavramsal anlamalarına ve karar verme becerilerine etkisi (Tez No. 436905) [Doktora Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü/Sakarya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Turan, E.Z. (2013). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmen yetiştirme programlarına ilişkin kalite standartlarının belirlenmesi (Tez No. 350802) [Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü/Necmettin Erbakan Üniversitesi].Ulusal Tez Merkezi.
• Üner, S. (2019). Fen grubu öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarına yönelik kaygı düzeyi değerlendirme ölçeği çalışması (Tez No. 584118) [Yükseklisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü/Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Vick, M., & Garvey, M.P. (2011). Levels of cognitive processes in a non-formal science education program: Scouting's science meritbadges and there vised Bloom's taxonomy. International Journal of Environmental and Science Education, 6(2), 173-190.
• Yaşar Ç, B. (2021). Okul yöneticilerinin, öğretmenlerin, öğrencilerin ve velilerin okul dışı öğrenmeye ilişkin görüşleri (Tez No. 685728) [Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü/Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, A. (2018). Fen bilgisi öğretmen yetiştirme programlarında kalite standartlarının belirlenmesi: Ölçek geliştirme ve uygulama çalışması (Tez No. 496273) [Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü/Kastamonu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Zimmerman, B. J., & Bandura, A. (1992). Self-motivation for academic at tainment: The role of self-efficacy beliefs and personal goal setting. American Educational Research Journal, 29(3), 663–676.https://doi.org/10.3102/00028312029003663