Masal Çevirisi ve Eşdeğerlik; Grimm Kardeşler'in Külkedisi Masalı ile Türkçe Çevirilerinin Karşılaştırmalı İncelemesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 24, 05.07.2022

Uğur Cansız Aylin Seymen

https://doi.org/10.47155/mamusbbd.1103601

Öz

Çeviri çocuk edebiyatı söz konusu olduğunda ilk olarak masal, hikâye gibi yazınsal metinlerin çevirileri akla gelmektedir. Bu çalışmada da Grimm Kardeşler’in kaleme almış olduğu Külkedisi isimli masalın farklı iki çevirmen tarafından gerçekleştirilen çevirileri üzerine bir eşdeğerlik analizi yapılmıştır. Karşılaştırmalı çeviri analizine geçmeden önce çalışmada masal edebi türüne, masal çevirisinde karşılaşılan güçlüklere ve çeviride eşdeğerlik kuramına yönelik bilgiler üzerinde durulmuştur. Çalışmaya dahil edilen çeviriler Werner Koller’in “düz anlamsal”, “yan anlamsal”, “metin türüne özgü”, “edimsel” ve “biçimsel – biçemsel” eşdeğerlik yaklaşımları açısından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışmada Külkedisi masalının kaynak dil okuruna aktardığı mesajın çeviriler aracılığıyla erek dil okuruna da aktarılıp aktarılmadığı kaynak metinden seçilen cümleler ve bu cümlelerin çevirilerinin eşdeğerlik bağlamında karşılaştırılmasıyla tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu inceleme sürecinde de Werner Koller’in kuramında ele aldığı ilgili eşdeğerlik yaklaşımlarının kaynak metin ile erek metin çerçevesinde ne ölçüde çevirilere yansıtılabildiği tartışılmış ve gerekli görülen noktalarda da olası çeviri önerileri sunulmuştur. Sonuç olarak kimi zaman kaynak metni – kültürü erek okura noksansız ulaştırma kaygısıyla çevirmenlerin erek okurun dil dünyasını göz ardı etmesinden ya da erek metni daha anlaşılır kılmak için kaynak metinden uzaklaşmasından kaynaklı, kimi zaman da sözcüğü sözcüğüne çeviri, uyarlama, ekleme, eksiltme gibi çeviri tutumları dolayısıyla çevirilerinde eşdeğerlik tutarsızlıkları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Masal, Grimm Kardeşler, Külkedisi, Masal Çevirisi, Eşdeğerlik Kuramı.

Fairy Tale Translation and Equivalence; Comparative Analysis of Cinderella Tale of Grimm Brothers and its Turkish Translations

Öz

When it comes into question translated children's literature, firstly the translations of literary texts such as fairy tales and stories come to mind. In this study, an equivalence analysis was carried out on the translations of the fairy tale named Cinderella, written by the Grimm Brothers, by two different translators. Before moving on to the comparative translation analysis, information about the literary genre of fairy tales, the difficulties encountered in the translation of fairy tales and the theory of equivalence in translation are emphasized in this study. The translations included in the study were analyzed comparatively in terms of Werner Koller's " denotative", "connotative", "text–normative", "pragmatic" and "formal–stylistic" equivalence approaches. In the study, it has been tried to determine whether the message conveyed by the Cinderella tale to the source language reader is also transferred to the target language reader through translations, by comparing the sentences selected from the source text and the translations of these sentences in the context of equivalence. In this analysing process, it has been discussed to what extent Werner Koller's theory of equivalence can be reflected in translations in the context of the source text and the target text, and also plausible translation suggestions are presented if it is necessary. As a result, it is sometimes caused by translators' ignorance of the target reader's language world with the concern of transferring the source text-culture to the target reader without any defects or due to the fact that they move away from the source text to make the target text more understandable or also sometimes due to translation attitudes such as word-for-word translation, adaptation, addition, subtraction equivalence inconsistencies have been observed in their translations.

Anahtar Kelimeler

Fairy Tale, Grimm Brothers, Cinderella, Fairy Tale Translation, Equivalence Theory.

Kaynakça

• Referans1: Asutay, H. (2013). Çocuk Yazınının Fantastik Dünyası: Masallar. Journal of Turkish Studies. Volume 8 Issue 13. 265–278. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5790.
• Referans2: Biyografya. (t. y.). Kemal Kaya, Eğitimci – Yazar. Erişim Adresi: https://www.biyografya.com/biyografi/6430. Erişim Tarihi: 09 Aralık 2021.
• Referans3: Demirel, A. (t. y.). Saffet Günersel. Erişim Adresi: https://translex.ege.edu.tr/tr-7320/saffet_gunersel_.html. Erişim Tarihi: 09 Aralık 2021.
• Referans4: Ekin–Danacı, F. (2010). Kültürlerarası Etkileşimdeki Rolü Açısından Kırmızı Başlıklı Kız Masallarının Çevirileri. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Dilleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı, Fransızca Mütercim Tercümanlık Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
• Referans5: Genç, A. ve Yalçın P. (2021). Kültür İncelemeleri Odağında Cezayir Masalları. Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, cilt.15, sa.6, ss.41-53. https://doi.org/10.46872/pj.319.
• Referans6: Göktürk, A. (1994). Çeviri: Dillerin Dili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Referans7: Günersel, S. (2011). Grimm Masalları, Cilt 1, Grimm Kardeşler. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Referans8: Karavin, H. (2016). Çeviri Kuramları Bağlamında Eşdeğerlik Kavramının İzini Sürmek. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 12, Temmuz 2016, s. 125‐144.
• Referans9: Kaya, K. (1999). Jakob ve Wilhelm Grimm, Dünya Klasikleri Dizisi: 31, Masallar I. İstanbul: Cumhuriyet – Çağdaş Matbaacılık Yayıncılık.
• Referans10: Koller, W. (2004). Einführung in die Übersetzungswissenschaft. Wiebelsheim: Quelle & Meyer Verlag GmbH & Co.
• Referans11: Kuş, G. ve Uslu, Z. (2013). Masal Çevirisinde Eşdeğerlik Sorunu: Grimm Kardeşler’in Altı Kuğu Masalı Örneğinde Bir İnceleme. The Journal of Academic Social Science Studies, Volume 6 Issue 5(6), 433–453. https://doi.org/10.9761/JASSS1576.
• Referans12: Seymen, A. (2015). Yazınsal Metinlerde Çeviri Kuramları. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Referans13: Steuerwald, K. (1998). Deutsch – Türkisches Wörterbuch, Almanca -Türkçe Sözlük. İstanbul: ABC Kitabevi.
• Referans14: Türk Dil Kurumu. (1998). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Referans15: Türk Dil Kurumu. (t. y.). Güncel Türkçe Sözlük. Erişim Adresi: https://sozluk.gov.tr/. Erişim Tarihi: 10 Aralık 2021.
• Referans16: Önen, Y., Şanbey, C. Z. ve Ülkü, V. (Yay. haz.) (1993). Almanca – Türkçe Sözlük 1, A – N. Ankara: TDK Yayınları.
• Referans17: Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Referans18: Yazıcı, M. (2005). Çeviribilim Temel Kavram ve Kuramları. İstanbul: Multilingual.
• Referans19: Zengin, D. (2004). Tekerlemelerin Çevirisi. Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Dergisi, (125), ss. 44-54.