Elit Teoriler Kapsamında Belediye Başkanlarının Demografik Analizleri: 1980 Sonrası Elazığ İli Örneği

Yıl 2024, , 711 - 738, 31.10.2024

Göktuğ Şeker , Senem Orhan

https://doi.org/10.33712/mana.1545099

Öz

Çalışmanın konusu Elazığ merkez ilçe belediye başkanlarının sosyolojik profilinin analizidir. Çalışmanın amacınu ise Elazığ seçmeninin yerel seçimlerde, hangi aktörlere temsil yetkisi verdiğini ele almak ile seçilen belediye başkanlarının sosyolojik açıdan değerlendirilmesi oluşturmaktadır. Siyaset kurumu içinde yerel düzeyde önemli bir konuma sahip olan belediye başkanları, bulundukları ilin etkili idari aktörlerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Bu kapsamda 1980 Darbesi'nden 2024'e kadar toplamda dokuz yerel seçimde Elazığ mekez ilçe belediye başkanı seçilen kişilerin sosyolojik incelemesi yapılmıştır. Bu çalışma Elazığ'da yerel siyasetin oluşum ve dönüşüm dinamiklerinin açıklanmasına katkıda bulunmak amacıyla yapılmıştır. Bir diğer amaç ise yerel politika ile toplumsal yapı arasındaki ilişkinin ortaya konması açısından önemli bulgular sunmaktır. Daha önce bu konuyla ilgili olarak yapılmış araştırmaların eksikliğinin giderilmesi ve siyaset bilimi literatürüne katkı sağlaması açısından çalışma önem arz etmektedir. Çalışmada cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi, meslek, doğum bölgesi, medeni hal ve önceki dönemlerde belediye başkanlarının kaç kez seçildiği gibi çeşitli faktörler dikkate alınarak değerlendirme yapılmıştır. Araştırmanın ana veri kaynağı Yüksek Seçim Kurulu verileri olup, bu alanda yayınlanan kitap, makale ve internet verileri de kullanılmıştır. Araştırma çeşitli araştırma sorularına dayanmaktadır. Çalışmada öncelikle siyaset kurumu, yerel siyaset konusu açıklanmış ardından elit teorileri açıklanmış bir sonraki bölümde ise Elazığ ili ile ilgili genel bilgiler verilerek çalışmanın ana konusu olan Elazığ Merkez İlçe belediye başkanlarının sosyolojik analizleri yapılmıştır ayrıca Elazığ'daki belediye başkanlarının sosyolojik profilleri üzerinden yerel siyasetin dinamiklerini ve seçmen tercihlerinin toplumsal yapıya nasıl yansıdığı belirli açılardan analiz edilmiştir. Sonuç olarak da Elazığ ili merkez ilçe’de ki başkan profilinin daha çok Demokratik Elit Teorisi’nin ana etmenleriyle uyuşduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Elazığ, Yerel Seçim, Sosyolojik Analiz, Belediye Başkanı

Demographic Analysis of Mayors within the Scope of Elite Theories: The Case of Elazığ Province After 1980

Öz

The subject of the study is the analysis of the sociological profile of the mayors of the central district of Elazığ. The aim of the study is to address which actors the Elazığ voters give representation authority to in the local elections and to evaluate the elected mayors from a sociological perspective. Mayors, who have an important position at the local level within the political institution, stand out as one of the effective administrative actors of the province they are located in. In this context, a sociological examination of the persons elected as the mayors of the central district of Elazığ in a total of nine local elections from the 1980 Coup to 2024 was conducted. This study was conducted to contribute to the explanation of the formation and transformation dynamics of local politics in Elazığ. Another aim is to present important findings in terms of revealing the relationship between local politics and social structure. The study is important in terms of eliminating the lack of research conducted on this subject before and contributing to the political science literature. In the study, various factors such as gender, age, education level, occupation, region of birth, marital status and the number of times the mayors were elected in the previous periods were taken into consideration and evaluated. The main data source of the study is the Supreme Election Board data, and books, articles and internet data published in this field have also been used. The study is based on various research questions. In the study, firstly the political institution and local politics are explained, then the elite theories are explained, and in the next section, general information about Elazığ province is given and the sociological analysis of the mayors of Elazığ Central District, which is the main subject of the study, is made. In addition, the dynamics of local politics and how voter preferences are reflected in the social structure are analyzed from certain perspectives through the sociological profiles of the mayors in Elazığ. As a result, it has been seen that the mayor profile in the central district of Elazığ province mostly matches the main factors of the Democratic Elite Theory.

Anahtar Kelimeler

Elazığ, Local Election, Sociological Analysis, Mayor

Kaynakça

• AKDEMİR, İlhan Oğuz, ÇAĞLIYAN, Ayşe ve DAĞLI, Dündar (2015), “Kentsel Planlamada Coğrafi Bilgi: Elazığ Uygulaması”, Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, S.2(1), ss.53-76.
• AKDOĞAN, Yalçın (2008), Yerel Siyaset, Okutan Yayıncılık, İstanbul.
• ARDIÇOĞLU, Nureddin (1964), Harput Tarihi, Harput Turizm Derneği Yayınları, İstanbul.
• ARSLAN, Ali (2005), “Tek Partili Dönem ve Çok Partili Dönem Türk Siyasi Elitlerinin Toplumsal Profillerinin Karşılaştırmalı İncelemesi”, İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, S.7(1), ss.160-178.
• ARSLAN, Ali (2006), “Sınıf Teorisinin Açmazları ve İktidar Analizinde Bir Alternatif Olarak Elit Teorisi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.16(1), ss.364-381.
• ARSLAN, Ali Durmuş (2003), “Eşitsizliğin Teorik Temelleri: Elit Teorisi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.2(6) ss.115-135.
• ARSLAN, Ali Durmuş (2007), Elit Sosyolojisi, Phoenix Yayınevi, Ankara.
• ATEŞ, Yasemin (2010), “Sosyal Tabakalaşma ve Siyaset İlişkisi: Türkiye Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• AYDIN, Ahmet Hamdi (2008), Toplumsal Güvenlik ve Yerel Siyaset, Okutan Yayıncılık, İstanbul.
• BACHRACH, Peter ve BARATZ, Morton S. (1962), "Two Faces of Power", The American Political Science Review, S.56(4), ss.947-952.
• BURAN, Hasan (2009), “Siyasal Rejim Sınıflamalarının Yeniden Gözden Geçirilmesi Üzerine”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.1(14), ss.69-97.
• CERİT MAZLUM, Semra (2008), Önce Yerel Siyaset, KA-DER Yayınları, İstanbul.
• ÇAĞRICI, Ahmet (2017), “Elit Teorisi Perspektifinden Demokrat Parti Milletvekillerinin Sosyolojik Analizi”, Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• ÇİÇEK, Ali (2023), “Demokrasi, Yerel Yönetimler ve Siyasal Katılma”, Türk Yerel Yönetimleri: Yönetişim, Siyaset ve Kurumlar (Ed. Konur Alp Demir, Ali Çiçek), Detay Yayınları, Ankara, ss.27-45.
• ÇİÇEK, Ali ve ARSLAN, Ebuzer (2023), “Cumhurbaşkanı’nda Bulunması Gereken Özelliklere Dair Bir Araştırma”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.34, ss.575-591.
• DAHL, Robert (2010), Demokrasi Üzerine, Phoenix Yayınevi, Ankara.
• DOĞAN, Kadir Caner ve KALKIŞIM, Hasan Mahmut (2015), “Türkiye'de Yerel Siyasete Katılım Açısından Kent Konseyleri: Gümüşhane Kent Konseyi Örneği”, Paradoks Ekonomi Sosyoloji Politika Dergisi, S.11(2), ss.118-136.
• ELAZIĞ İL TARIM VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ (2024), “Faaliyetlerimiz”, Elazığ İl Tarım ve Orman Müdürlüğü Kurumsal Web Sayfası (E-Döküman), (tarihsiz), https://elazig.tarimorman.gov.tr/Menu/71/Faaliyetlerimiz (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• ERDER, Sema ve İNCİOĞLU, Nihal (2008), Türkiye’de Yerel Politika’nın Yükselişi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• ERİNÇ, Sırrı (1953), Doğu Anadolu Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• EROL, Şevval (2023), “Yerel Yönetimlerin Elitist Yaklaşım Kapsamında Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• ETZIONI-HALEVY, Eva (1993), The Elite Connection, Polity Press, Cambridge (UK).
• FARABİ (2011), İdeal Devlet: EL-Medinetü’l Fazıla, Divan Kitap, Ankara.
• FIRAT KALKINMA AJANSI (2024), “Dünyaca Ünlü Elazığ Vişne Mermeri Tescillendi”, Fırat Kalkınma Ajansı Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), (tarihsiz), https://fka.gov.tr/dunyaca-unlu-elazig-visne-mermeri-tescillendi-detayi-17054750661419 (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• GÖNÜLTAŞ, Yasin Can ve YAYLI, Hasan (2023), “Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine Yönelik Türk Dış Politikasının Paradiplomatik Etkileri”, BAUNSOBED, S.27(51), ss.89-108.
• GÖYMEN, Korel (2007), Korel Göymen ile Yerel Siyaset Kavramı Üzerine: Yerel Siyaset Üzerine Röportajlar-1, Plato Danışmanlık Yayıncılık, İstanbul.
• GÜLER, Fatih (2023), “Büyükşehir Belediye Meclisi Üyeliği Seçim Sisteminin Sebep Olduğu Sorunlar”, Akademik İzdüşüm Dergisi, S.8(1), ss.155-184.
• GÜNGÖR, Süleyman (1995), “Türkiye Cumhuriyeti’nin Kurulması ve Kurumsallaşması Sürecinde Siyasal Elit-Aydın Elit İlişkisi: Ahmet Ağaoğlu Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• HEYWOOD, Andrew (2018), Siyaset, BB101 Yayınları, Ankara.
• İÇİŞLERİ BAKANLIĞI (2024), “Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri”, İçişleri Bakanlığı Kurumsal Web Sayfası (E-Doküman), (tarihsiz), https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• KAPANİ, Münci (2001), Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• KAPANİ, Münci (2015), Politika Bilimine Giriş, BB101 Yayınları, Ankara.
• KARADAĞ, Mustafa (2018), “Türk Siyasi Hayatında Milliyetçi Hareket Partisi Milletvekillerinin Sosyolojik Analizi”, Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• KARADAŞ, Cemre (2018), “Siyasal Elitizm Teorileri ve Güçlü Demokratik Elitizm Modeli Üzerine Bir İnceleme”, Yüksek Lisans Tezi, Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ardahan.
• KARAKAŞ, Erdal (1999), “Elazığ Şehrinin Gelişmesi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.9(1), ss.129-154.
• KELEŞ, Ruşen (2016), Yerinden Yönetim ve Siyaset, Cem Yayınevi, İstanbul.
• KIŞLALI, Ahmet Taner (1994), Siyaset Bilimi, İmge Yayınları, Ankara.
• KOROM, Philipp (2015), “Elites: History of the Concept”, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, S.61(7), ss.390-395.
• KÜÇÜKTIĞLI, Mücahit Sami (2010), "Siyasal Elitler ve Yerel Siyasal Hayat: Konya'da 1980 Sonrası Yerel Siyasal Elitler Üzerine Bir İnceleme", Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• MECEK, Mehmet ve ATMACA, Yıldız (2020), “Yerel Yönetimlerin İdari Yapısına İlişkin Mevzuat Analizi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, S.19(76), ss.2068-2087.
• MECEK, Mehmet ve ATMACA, Yıldız (2023), “Yerel Yönetimlerin Devlet Tüzel Kişiliğindeki Temsilinin Cumhuriyet Dönemi İçerisindeki Genel Görünümü”, Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, S.6(5), ss.1254-1275.
• MILLS, Wright (1956), The Power Elite, Oxford University Press, New York (US).
• MILLS, Wright (1974), İktidar Seçkinleri (Çev. Ünsal Oskay), Bilgi Yayınevi, Ankara.
• OYEN, Else (1990), Comparative Methodology: Theory and Practice in International Social Research, Sage Publication, London (UK).
• ÖZDEMİR, Abdulkadir ve CAN, Sibel (2024), "Yeni Araştırmalar Işığında Elazığ Arkeolojisi ve Eski Çağ Tarihi", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.34(1), ss.1-15.
• ÖZKUL, Metin ve TATAR, Taner (1997), Kurumlar Sosyolojisi, Ders Notları, Malatya.
• ÖZTÜRK, Armağan (2012), “Schumpeter, Sartori ve Dahl Özelinde Demokratik Elit Teorileri Perspektifi Üzerine Düşünceler”, Düşünen Siyaset Düşünce Dergisi, S.28, ss.135-158.
• ÖZYÜREK, Alperen (2018), “Klasik Elitist Teorinin Demokrasi Eleştirisi”, Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• PARRY, Geraint (1993), "Elite Theory and Democracy", Introducing Goverment: A Reader (Ed. Ralph Young, Chris Binns), Manchester University Publisher, New York (US).
• PINARCIOĞLU, Nihal Şirin (2013), “Yerel Siyaset ve Yerel Yönetimlerde Cinsiyetçi Örüntüler: İstanbul Örneği”, Sosyal Bilimler Dergisi, S.8, ss.64-80.
• PLATON (2001), Timaios, Sosyal Yayınları, İstanbul.
• SARTORI, Giovvanni (1977), Demokrasi Kuramı (Çev. Deniz Baykal), Siyasi İlimler Türk Derneği Yayını, Ankara.
• SAVAŞKAN, Osman (2020), “Türkiye'de Belediye Başkanı Olmak: Sınırlar, Stratejiler ve Meşruiyet”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, S.29(2), ss.57-83.
• ŞEKER, Göktuğ (2022), “TBMM 27. Dönem Kadın Milletvekillerinin Sosyolojik Analizi”, International Journal of Arts and Social Studies, S.5(9), ss.128-148.
• ŞENGÜL, Taner (2009), Kentsel Çelişki ve Siyaset, İmge Yayınları, Ankara.
• ŞENTÜRK, Hulisi (2008), Toplumsal Bariş İçin Yerel Siyaset, Okutan Yayıncılık, İstanbul.
• TANÖR, Bülent (2000), “Siyasal Tarih (1980-1995)”, Türkiye Tarihi 5: Bugünkü Türkiye Tarihi 1980-1995 (Ed. Sina Akşin), Cem Yayınevi, İstanbul.
• TOLAN, Barlas (1983), Toplum Bilimlerine Giriş, Savaş Yayınları, Ankara.
• TURAN, Abdullah (2023), “Üniversite Öğrencilerinin Siyasete Olan İlgi ve Yaklaşımlarını Ölçmeye Yönelik Bir Araştırma”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, S.6(3), ss.880-909.
• TURHAN, Mehmet (1991), Siyasi Elitler, Gündoğan Yayınları, Ankara.
• TÜİK – TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU (2024), “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları”, TÜİK Kurumsal Web Sayfası (E-İstatistik), (tarihsiz), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2022-49685 (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• ÜNAL, Mehmet Ali (1989), "XVI. Yüzyılda Palu Hükümeti", Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S.7(1), ss.246-270.
• ÜNSALDI, Mehmet (2005), “Elazığ’da Ekonomik Faaliyetler ve Sonuçları”, Fırat Üniversitesi Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, S.3(2), ss.88-91.
• YAYLA, Atilla (2004), Siyaset Teorisine Giriş, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• YAYLI, Hasan ve GÖNÜLTAŞ, Yasin Can (2018), “Uluslararasılaşan Yerel Yönetimler: Yerel Dış Politika (Paradiplomasi) Kavramına Teorik Bir Bakış”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.20(2), ss.271-288.
• YILMAZ, Vedat ve TELSAÇ, Cüneyt (2021), “Yerel Yönetimler ve Katılım”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.40, ss.235-254.
• YSK – YÜKSEK SEÇİM KURULU (2024), “Mahalli İdareler Genel Seçimleri Arşivi”, YSK Kurumsal Web Sayfası (E-Dökümanlar), (muhtelif tarihli), https://www.ysk.gov.tr/tr/mahalli-idareler-genel-secimleri-arsivi/2650 (Erişim Tarihi: 03.08.2021).