Yeni Dünya Düzeninin Bir Habercisi Olarak Azerbaycan-Ermenistan Çatışmasının Soyo-Politik Analizi

Yıl 2020, , 509 - 521, 01.01.2021

Hüsamettin İnaç

https://doi.org/10.33712/mana.829489

Cited By: 3

Öz

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan iki kutuplu dünya düzeni pek çok bakımdan yıkılmaya yüz tutmuş durumdadır. Bu düzenin oluşturduğu kurumlar itibarını yitirmekte, güç odağı gittikçe doğuya doğru kaymakta, düzenin hegemon gücü olan ABD gittikçe zayıflamaktadır. Bu durum uluslararası arenada çok önceden çıkmış olup henüz çözümlenemeyen ve literatürde “dondurulmuş ihtilaflar” olarak bilinen sorunları yeniden gündeme taşımaktadır. Azerbaycan-Ermenistan çatışması da bu kabil sorunlardan olup yaklaşık yüz yıllık bir maziye sahiptir. Özellikle 1988-1992 arasında Ermenilerin Azerbaycan topraklarını işgali neticesinde sayısı bir milyonu bulan Azerbaycanlı kaçkın, kendi ülkesinde mülteci durumuna düşürülmüştür. 27 Eylül 2020’de Ermenistan’ın sivil Azerbaycan bölgelerine yaptığı saldırılar 44 günlük bir savaşa dönüşmüş, neticede Rusya’nın hakemliğiyle bir ateşkes anlaşması ortaya çıkmıştır. Türkiye’nin de yoğun destek verdiği Azerbaycan, özellikle Karabağ’da istediğini tam olarak alamamış gibi görünmekle beraber, Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliği’nin (UNHCR) gözetiminde Ermeni ve Azerbaycan vatandaşlarının 1992 öncesi yerleşim yerlerine dönmesi sağlanarak soruna önemli ölçüde çözüm bulunabilecektir. Bu çalışma, söz konusu savaşın Güney Kafkasya başta olmak üzere bölgede ve dünyada jeopolitik yapıyı nasıl değiştirdiğini ve yeni oluşmakta olan düzenin şekillenişine hangi yönde katkı sağlayacağını irdelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karabağ Sorunu, Azerbaycan-Ermenistan Çatışması, Yeni Dünya Düzeni, Kolektif Güvenlik, İki Kutuplu Dünya Düzeni

The Sociopolitical Analysis of Azerbaijan and Armenian Conflict As An Harbinger of A New World Order

Öz

The bipolar world order which has been established after the-WWII has been collapsing in many respects. Institutions formed by this order lose their reputation, the focus of power has shifted towards the East and the USA as the hegemonic power is gradually weakening. This situation brings back to the agenda that have emerged long ago international arena but have not yet been resolved and known as “frozen conflicts” in the literature. to come to the agenda Azerbaijan and Armenia is one of hese conflicts and has a history about a century. Especially, as a result of 1988-1992 Armenian occupation of Azerbaijani lands, more than one million Azerbaijani citizens turned into figutives within their homelands. The Armenian assaults and aggressions on Azerbaijani settlements and civil citizens which initiated in September 27, 2020 has been transformed into a war that lasted 44-days war and at the end of the day, a ceasefire agreement has been emerged with the Russian arbitration. Azerbaijan supported by Turkey extensively as well, even though it seems she couldn’t obtain what she desired compeletely in Karabakh, it is possible to find a solution to the question by enabling the return of Armenian and Azerbaijani citizens on the place which they were in pre-1992 under the auspices and observance of the UNHCR. Despite the fact that this agreement was not satisfactory for the sake of Azerbaijani political targets and ideals, the resettlement of Azerbaijani and Armenian people which were forced to replace during the war and the return of displaced people and refugees to previous places before 1992 will contribute to the final solution with large extent. This study aims to elaborate how this war in question has changed the existing geopolitical structure in the region and the World, especially in the South Caucaus and in what direction it will contribute to the reshaping of the world order.

Anahtar Kelimeler

Karabakh Question, Azerbaijani-Armenian Conflict, New World Order, Collective Security, Bipolar World Order

Kaynakça

• AKYEŞİLMEN, Nezir (2013), “Dağlık Karabağ Sorunu: Çözüm Arayışında Minsk Grubu ve Bölgesel Aktörlerin Rolü”, Barışı Konuşmak: Teori ve Pratikte Çatışma Yönetimi (Ed. Mehmet Fatih Öztarsu), ODTÜ Yayıncılık, Ankara, ss.239-260.
• ARAS, İlhan (2017), “Avrupa Birliği’nin Dağlık Karabağ Sorunundaki Rolü”, Avrasya Etüdleri Dergisi, S.51(1), ss.95-122.
• ARI, Tayyar (2013), Uluslararası İlişkilere Giriş, Marmara Kitap Merkezi (MKM) Yayınları, Bursa.
• ASKEROĞLU, Sabir (2020), “Ermenistan’ın Yeni Saldırı Stratejisi”, İran Araştırmaları Merkezi (İRAM), 16.07.2020, https://iramcenter.org/ermenistanin-yeni-saldiri-stratejisi/ (Erişim Tarihi: 11.11.2020).
• BBC NEWS (2020), “Dağlık Karabağ: Times'a göre Ermenistan, Rusya'dan Müdahele Etmesini İsteyebilir”, BBC News, 01.10.2020, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-54368058 (Erişim Tarihi: 02.11.2020).
• BUDAK, Ali (2019), Osmanlı Modernleşmesi, Gazetecilik ve Edebiyat, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2. Baskı.
• CAMPBELL, David (1992), Writing Security: United States Foreign Policy and the Politics of Identity, University of Minnesota Press, Minneapolis - USA.
• CAMPBELL, David (1998), Writing Security: United States Foreign Policy and the Politics of Identity, University of Minnesota Press, Minneapolis – USA.
• COX, Robert (1987), Production, Power and World Order - Social Forces in the Making of History, Columbia University Press, New York.
• CURA, Ali ve REHİMOV, Ruslan (2020), “Ermenistan’da Rus Askeri Helikopteri Düşürüldü: 2 Ölü”, Anadolu Ajansı, 09.11.2020, https://www.aa.com.tr/tr/azerbaycan-cephe-hatti/ermenistan-da-rus-askeri-helikopteri-dusuruldu-2-olu/2037638 (Erişim Tarihi: 13.11.2020).
• DEDEOĞLU, Beril (2008), Uluslararası Güvenlik ve Strateji, Yeniyüzyıl Yayınları, İstanbul, 2. Baskı.
• DEDEOĞLU, Beril (2018), Uluslararası Strateji ve Güvenlik, Yeniyüzyıl Yayınları, İstanbul, 4. Baskı.
• EURONEWS (2020), “Dağlık Karabağ'da Çatışmaları Sonlandıran Anlaşmanın Maddeleri Neler?”, Euro News, 10.11.2020, https://tr.euronews.com/2020/11/10/ermenistan-ile-azerbaycan-n-anlast-g-dagl-k-karabag-anlasmas-n-n-maddeleri-neler (Erişim Tarihi: 11.11.2020).
• FIERKE, Karin M. (2007), Critical Approaches to International Security, Polity Press, Cambridge.
• HETTNE, Björn (2007), “Global Governance and World Order: Pax Americana or Pax European Ur”, European Union and New Regionalism (Ed. Mario Telshgate), Ashgate Publisher, Farnham – UK.
• NESİBLİ, Nesip (2000), “Azerbaycan ve Moskova-Erivan-Tahran İttifakının Jeopolitik Kuşatması”, Stratejik Analiz, S.1(4), ss.61-72.
• PALABIYIK, Mustafa Sencer ve DEVECİ BOZKUŞ, Yıldız (2009), “Turkish – Armenian Relations (1918-2009)”, The Armenian Question, Basic Knowledge and Documentation (Der. Ömer Engin Lütem), Terazi Publishing, Ankara, ss.255-299.
• SARIAHMETOĞLU, Nesrin (2016), “Karabağ Sorununun Çözüm Sürecinde Türkiye ve Rusya”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.3(2), ss.93-119.
• TRTHABER (2020), “Aliyev'den Karabağ'da Uzun Süreli Ateşkes İçin Taahhüt Şartı”, TRT Haber, 22.10.2020, https://www.trthaber.com/haber/dunya/aliyevden-karabagda-uzun-sureli-ateskes-icin-taahhut-sarti-525219.html (Erişim Tarihi: 04.11.2020).
• URAS, Esat (1987), Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yayınları, İstanbul.
• ZORLU, Kürşat (2020), “Türkiye AGİT Minsk Grubu Eşbaşkanlığını İşte Böyle Elinden Kaçırmış!”, Habertürk, 11.10.2020, https://www.haberturk.com/yazarlar/prof-dr-kursad-zorlu/2831555-turkiye-agit-minsk-grubu-esbaskanligini-iste-boyle-elinden-kacirmis (Erişim Tarihi: 06.11.2020).
• 822 sayılı Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Kararı (Karar Tarihi: 29.04.1993).
• 853 sayılı Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Kararı (Karar Tarihi: 30.07.1993).
• 874 sayılı Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Kararı (Karar Tarihi: 14.10.1993).
• 884 sayılı Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Kararı (Karar Tarihi: 12.11.1993).
• http://www.un.org/Docs/scres/1993/scres93.htm (Erişim Tarihi: 19.11.2020).