Türkiye’de Sendikaların Siyasal Katılım Üzerine Etkisine Dair Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 141 - 160, 31.03.2023

Kenan Çalışkan Nazlı Yücel Batmaz

https://doi.org/10.33712/mana.1134519

Öz

Bu çalışmada sendikaların siyasal katılım üzerine etkisi incelenmiş ve bu ilişki örnek olaylar üzerinden değerlendirilmiştir. Ayrıca bir baskı grubu olan sendikaların sivil toplum kuruluşları içindeki yeri ve siyaset ilişkileri değerlendirilerek bu ilişkilerin katılımcı sivil demokrasiye nasıl istikrar kazandırarak geliştireceği hakkında bilgi verilmiştir. Günümüz gelişmiş toplumlarında yönetime katılmanın oy kullanmaktan ibaret olmadığı ve sürekli devam etmesi gerektiği bir gerçektir. Bunun sağlanması için de kolektif ve örgütlü bir çabaya ihtiyaç vardır ki bu çabayı gösterecek, devleti sınırlayarak sivil alanı genişletecek olan kurumlar ise şüphesiz sivil toplum örgütleri ve sendikalardır. Çalışmada sendika siyaset ilişkileri de incelenmiş ve sendikaların çalışanların mali, sosyal haklarının yanında, geniş halk kesimlerini ilgilendiren toplumsal siyasal konularda da önemli çalışmalar yürüttüğü ve bu çalışmalar sayesinde; Türkiye’de sadece ücretli kesimin değil toplumun genelinin siyasi katılımına katkı sağladığı örnek olaylar çerçevesinde tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sendika, Siyaset, Sivil Toplum, Siyasal Katılım

An Evaluation of the Impact of the Unions on Political Participation in Turkey

Öz

In this study, the effect of trade unions on political participation was examined and this relationship was evaluated through case studies. In addition, the place of trade unions, which is a pressure group, in non-governmental organizations and their political relations were evaluated, and information was given about how these relations would stabilize and develop participatory civil democracy. It is a fact that in today's developed societies, participation in the administration does not only consist of voting, but is also a continuing process. In order to achieve this, a collective and organized effort is needed, and the institutions that will make this effort and expand the civil space by limiting the state are undoubtedly non-governmental organizations and especially the trade unions. In the study, union-political relations were also investigated, and it was declared that the unions carried out important studies on social and political issues that concern large sections of the public, as well as the financial and social rights of the employees. According to these studies; it has been determined, within the framework of case studies that it contributes to the political participation of not only the salaried workers, but also the general society in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Trade Union, Politics, Civil Society, Political Participation

Kaynakça

• ACAR, Eray (2019), “Katılımcı Demokrasilerde Baskı Gruplarının İşlev ve Yöntemleri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.61, ss.235-249.
• AKŞAM GAZETESİ (2013), “İşte Akil İnsanlar Listesi”, Akşam Gazetesi, https://www.aksam.com.tr/siyaset/iste-akil-insanlar-listesi/haber-183297 (Erişim Tarihi: 26.01.2022).
• ANADOLU AJANSI - AA (2013), “DİSK ve KESK'ten İş Bırakma Kararı”, E-Haber, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/Disk-ve-Keskten-is-birakma-karari/238170 (Erişim Tarihi: 11.12.2021).
• ARAZ, Cemil (2019), “Şehir Hakkı Kavramı Çerçevesinde Wall Street İşgali ve Gezi Parkı Eylemleri, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• AYDOĞANOĞLU, Erkan (2011), Dünyada ve Türkiye’de Sendika - Siyaset İlişkisi, Kültür Sanat-Sen Yayınları, Ankara, 2. Baskı.
• BBC (2013), “KESK ve DİSK'ten Direnişe Destek Eylemi”, BBC Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.bbc.com/turkce/haberler/2013/06/130604_sendikalar_grev (Erişim Tarihi: 01.12.2021).
• BİANET (2021), “DİSK’ten İstanbul Sözleşmesi Açıklaması”, BiaNet Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://m.bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/243856-Disk-ten-istanbul-sozlesmesi-aciklamasi (Erişim Tarihi: 11.12.2021).
• CUMHURİYET GAZETESİ (2020), “Kadınlar İzmir'den Seslendi: AKP MYK'SI İstanbul Sözleşmesini Tartışmaya Yetkili Değildir!”, Cumhuriyet Gazetesi (E-Haber), https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kadinlar-izmirden-seslendi-akp-myksi-istanbul-sozlesmesini-tartismaya-yetkili-degildir-1759422 (Erişim Tarihi: 09.02.2022).
• ÇSGB – ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI (2022), Kamu Görevlileri Sendika Üye Sayıları Hakkında Tebliğler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Kurumsal Web Sayfası, https://www.csgb.gov.tr/istatistikler/calisma-hayati-istatistikleri/sendikal-istatistikler/kamu-gorevlileri-sendika-uye-sayilari-hakkinda-tebligler/ (Erişim Tarihi: 01.09.2022).
• DANIŞTAY (2021), “Danıştay MEB’in Andımız Kararına İtirazını Karar Bağladı”, Danıştay Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://danistay.gov.tr/assets/pdf/guncelKararlar/2021-06-11-11-14-4839093.pdf (Erişim Tarihi: 11.12.2021).
• DEMİR, Ömer ve ACAR, Mustafa (1997), Sosyal Bilimler Sözlüğü, Vadi Yayınları, Ankara.
• DİSK (t.y.), DİSK 5. Genel Kurul Çalışma Raporu, Disk Yayını, Ankara, http://arastirma.disk.org.tr/ (Erişim Tarihi: 10.08.2021).
• DİSK (t.y.), DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu, Disk Yayını, Ankara, http://arastirma.disk.org.tr/ (Erişim Tarihi: 10.08.2021).
• DİSK (2010), “DİSK Anayasa Referandumunda Neden "Hayır" Diyor?”, DİSK Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), http://Disk.org.tr/2010/08/Disk-anayasa-referandumunda-neden-hayir-diyor/ (Erişim Tarihi: 09.08.2021).
• DİSK (2015), “DİSK – KESK – TMMOB - TTB: Darbeciler Yenilecek, Halklarımız Kazanacak”, DİSK Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://disk.org.tr/2015/09/disk-Kesk-tmmob-ttb-darbeciler-yenilecek-halklarimiz-kazanacak/ (Erişim Tarihi: 10.8.2022).
• DİSK (2017), “Memleketin ve İşçilerin Geleceği için Hayır!”, DİSK Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), http://Disk.org.tr/2017/02/memleketin-ve-iscilerin-gelecegi-icin-hayir/ (Erişim Tarihi: 30.03.2022).
• EĞİTİM-SEN (2014), “Eğitim-Sen Tüzüğü”, Eğitim-Sen Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), http://egitimsen.org.tr/wp-content/uploads/2015/07/51040a5e4881afc_ek-2.pdf (Erişim Tarihi: 30.03.2022).
• EROĞUL, Cem (1991), Devlet Yönetimine Katılma Hakkı¸ İmge Kitabevi Yayını, Ankara.
• EVRENSEL GAZETESİ (2010), “Erdoğan, Referandum Mitinglerine Bingöl’den Başladı”, Evrensel Gazetesi (E-Haber), https://www.evrensel.net/haber/184582/erdogan-referandum-mitinglerine-bingol-den-basladi (Erişim Tarihi: 15.03.2022).
• EVRENSEL GAZETESİ (2012), “Demokrasiye Balans Ayarı Yaptık”, Evrensel Gazetesi (E-Haber), https://www.evrensel.net/haber/24118/demokrasiye-balans-ayari-yaptik (Erişim Tarihi: 01.03.2022).
• EVRENSEL GAZETESİ (2017), “TÜRK-İŞ Başkanı Atalay'dan 2023'lü Referandum Açıklaması”, Evrensel Gazetesi (E-Haber), https://www.evrensel.net/haber/316193/turk-is-baskani-atalaydan-2023lu-referandum-aciklamasi (Erişim Tarihi: 01.03.2022).
• GEÇER, Ekmel ve KIYMAZ, Esra (2019), “Kadın Hakları ve Algısının İdeolojik Örüntüsü: KADEM Örneği”, İnsan ve İnsan Dergisi, S.6(20), ss.185-204.
• GÖKÇE, Kemal (1993), Sendikal Bürokrasi ve Çözüm Önerileri, Başak Yayınevi, Ankara.
• HABERTÜRK GAZETESİ (2013), “Ankara'da 'Milli İradeye Saygı' Mitingi”, Habertürk Gazetesi (E-Haber), https://www.haberturk.com/gundem/haber/852655-ankarada-milli-iradeye-saygi-mitingi (Erişim Tarihi: 11.12.2021).
• HABERTÜRK GAZETESİ (2017), “A'dan Z'ye 16 Nisan Referandumu: Madde Madde Yeni Anayasa”, Habertürk Gazetesi (E-Haber), https://www.haberturk.com/gundem/haber/1427214-adan-zye-16-nisan-referandumu-madde-madde-yeni-anayasa (Erişim Tarihi: 29.03.2022).
• HAK-İŞ (1995), 8. Olağan Genel Kurul Çalışma Raporu, Hak-İş Yayınları, Ankara.
• HAK-İŞ (2017), “Arslan, Anayasa Değişikliği Bizi İlgilendirmez Diyemeyiz”, Hak-İş Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.hakis.org.tr/haberler.php?action=haber_detay&id=1616 (Erişim Tarihi: 01.08.2021).
• HAN, Ercan (2012), Damladan Deryaya Türkiye KAMU-SEN Tarihi I, Kamu-Sen Yayınları, Ankara.
• IŞIKLI, Alpaslan (1974), Sendikacılık ve Siyaset, Odak Yayınları, Ankara.
• KAMU-SEN (2013), “Çözülme Sürecinde Yer Alanlar Milletimiz Tarafından Sorgulanacak”, Kamu-Sen Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.kamusen.org.tr/arsiv/cozulme-surecinde-yer-alanlar-miletimiz-tarafindan-sorgulanacak/2109/ (Erişim Tarihi: 20.12.2021).
• KAMU-SEN (2013), “Kesk ve Memur-Sen Akil Koalisyonunda Buluştu”, Kamu-Sen Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.kamusen.org.tr/arsiv/Kesk-ve-memur-sen-akil-koalisyonunda-bulustu/2108/ (Erişim Tarihi: 25.12.2021).
• KANAL B (2013), “Kızılay'da ‘Andımız’ Protestosu”, Kanal B Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), http://www.kanalb.com.tr/haber.php?HaberNo=52238 (Erişim Tarihi: 25.12.2021).
• KAOSGL (2014), “LGBT Hakları Sendikal Haklardır Sempozyumu”, KAOSGL Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://kaosgl.org/haber/lgbt-haklari-sendikal-haklardir-sempozyumu (Erişim Tarihi: 20.04.2022).
• KARATAŞ, Uğur (2010), “Türkiye’de Memur Sendikacılığı: KESK Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• KEMAHLI GARİPOĞLU, Funda ve SEZER ŞANLI, Ayşem (2021), “Muhafazakâr ve Feminist İdeolojiler Bağlamında İstanbul Sözleşmesi Tartışmalarına Yönelik Bir Eleştirel Söylem Analizi”, Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, S.16(35), ss.125-188.
• KESK (2010), “Barışa Dayalı, Eşitlikçi, Özgürlükçü, Halkçı ve Demokratik Yeni Bir Anayasa Talebimiz Gerçekleşinceye Kadar Mücadeleye Devam Edeceğiz”, KESK Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://kesk.org.tr/2010/07/23/barisa-dayali-esitlikci-ozgurlukcu-halkci-ve-demokratik-yeni-bir-anayasa-talebimiz-gerceklesinceye-kadar-mucadeleye-devam-edecegiz/ (Erişim Tarihi: 24.03.2022).
• KOÇ, Yıldırım (1997), Sendikalar, Siyaset, Siyasal Parti, Türkiye Yol-İş Sendikası Eğitim Yayınları, Ankara.
• KOÇ, Yıldırım (1998), 100 Soruda Türkiye İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• KORAY, Meryem (1992), Endüstri İlişkileri, Basisen Eğitim ve Kültür Yayınları, İstanbul.
• KÖSE, Talha (2017), “Çözüm Sürecinin Yükseliş ve Düşüşü”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, S.4(1), ss.13-40.
• MAHİROĞULLARI, Adnan (2016), Osmanlıdan Günümüze Türk Sendikacılık Tarihi, Özlem Kitabevi Yayınları, Sivas.
• MEMUR-SEN (2007), “MEMUR-SEN 3. Olağan Genel Kurul Faaliyet Raporu”, Memur-Sen Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.memursen.org.tr/documents/faaliyetraporu3.pdf (Erişim Tarihi: 29.09.2022).
• MEMUR-SEN (2009), “Her Eylem Yeniden Diriltir Beni”, Memur-Sen Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.memursen.org.tr/her-eylem-yeniden-diriltir-beni- (Erişim Tarihi: 26.12.2021).
• MEMUR-SEN (2010), “Demokratikleşmeye ve Referanduma ‘Evet’, Şiddete ve Teröre ‘Hayır’”, Memur-Sen Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.memursen.org.tr/demokratiklesmeye-ve-referanduma-evet-siddete-ve-terore-hayir (Erişim Tarihi: 19.03.2022).
• MEMUR-SEN (2013), “MEMUR-SEN Sadece Bir Konfederasyon Değil, Demokrasiden ve Özgürlüklerden Yana Bir Sivil Toplum Kuruluşudur”, Memur-Sen Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.memursen.org.tr/MEMUR-SEN-sadece-bir-konfederasyon-degil-demokrasiden-ve-ozgurluklerden-yana-bir-sivil-toplum-kurulusudur-1 (Erişim Tarihi: 26.12.2021).
• MEMUR-SEN (2017), “MEMUR-SEN 81 İlde “EVET” Tercihiyle Alanlara İniyor”, Memur-Sen Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.memursen.org.tr/MEMUR-SEN -81-ilde-evet-tercihiyle-alanlara-iniyor (Erişim Tarihi: 26.12.2021).
• MEMUR-SEN (2019), “MEMUR-SEN Kadınlar Komisyonu’ndan İstanbul Sözleşmesi Çağrısı”, Memur-Sen Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.memursen.org.tr/MEMUR-SEN-kadinlar-komisyonundan-istanbul-sozlesmesi-cagrisi (Erişim Tarihi: 07.02.2022).
• MEMURLAR.NET (2018), “MEMUR-SEN'den 81 ilde, 'Andımız Kararı’na Tepki”, Memurlar.Net Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.memurlar.net/haber/783577/MEMUR-SEN -den-81-ilde-andimiz-karari-na-tepki.html (Erişim Tarihi: 26.12.2021).
• MİLLİYET GAZETESİ (2013), “Çözüm Sürecinin Sonunda Terör Daha Da Güçlenecek”, Milliyet Gazetesi (E-Haber), https://www.milliyet.com.tr/gundem/cozum-surecinin-sonunda-teror-daha-da-guclenecek-1702213 (Erişim Tarihi: 11.10.2021).
• MOROĞLU, Nazan (2012), “Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi 6284 Sayılı Yasa ve İstanbul Sözleşmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.99, ss.357-380.
• ÖZ, Üsame (2010), “Bir Siyasal Katılma Aracı Olarak Memur Sendikaları: Isparta Örnek Olayı”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• ÖZ ORMAN İŞ SENDİKASI (2010), “Uslu: Temiz Bir Vicdanla ‘Evet’ Diyoruz”, Öz Orman-İş Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.ozorman-is.org.tr/tr/haber/105/uslu-temiz-bir-vicdanla-evet-diyoruz (Erişim Tarihi: 11.10.2021).
• ÖZBUDUN, Ergun (1975), Türkiye’de Sosyal Değişme ve Siyasal Katılma, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara.
• SAYBAŞILI, Kemali (1995), Siyaset Biliminde Temel Yaklaşımlar, Birey ve Toplum Yayınları, Ankara. SENDİKACILIK ANSİKLOPEDİSİ (1996), Türkiye’de Sendikacılık Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Türk Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, Cilt 1.
• SENDİKACILIK ANSİKLOPEDİSİ (1998), Türkiye’de Sendikacılık Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Türk Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, Cilt 2.
• ŞAHİN, Kamil (2004), “Baskı Grupları ve Bir Baskı Grubu Olarak Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu”, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• ŞAHİN, Savaş Zafer (2013), “Kentli ve Mekânsal Bir Protesto Hareketi: Taksim Gezi Parkı Olayları”, Yerel Politikalar Dergisi, S.2013(Temmuz-Aralık), ss.75-83.
• T24 (2012), “28 Şubat, ‘Silahsız Kuvvetler’ ve Sendikalar”, T24 Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://t24.com.tr/yazarlar/aziz-celik/28-subat-silahsiz-kuvvetler-ve-sendikalar,4997 (Erişim Tarihi: 25.12.2021).
• TAKSİM (2013), “Taksim Dayanışması Bileşenleri” , Taksim Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.taksimdayanisma.org/bilesenler (Erişim Tarihi: 11.12.2021).
• TEK GIDA-İŞ (2009), “Tekel İşçileri AKP’nin Kapısına Dayanacak”, Tek Gıda-İş Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.tekgida.org.tr/tekel-iscileri-akpnin-kapisina-dayanacak-7614/ (Erişim Tarihi: 30.11.2021).
• TÜRK EĞİTİM-SEN (2013), “Andımız Davası Danıştay Kararı”, Türk Eğitim Sen Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.turkegitimsen.org.tr/userfiles/files/danistay_8daire_2018_2319_andimiz(1).pdf (Erişim Tarihi: 25.12.2021).
• TÜRK-İŞ SENDİKASI (1995), Belgelerle Türk İş Tarihi (2): 1963-1980 Türk-İş Olağan Genel Kurulu, TÜRK-İŞ Sendikası Yayınları, Ankara.
• VATAN GAZETESİ (2013), “Akil İnsan'dan Öcalan Talebi”, Vatan Gazetesi (E-Haber), https://www.gazetevatan.com/gundem/akil-insandan-ocalan-talebi-548159 (Erişim Tarihi: 28.01.2022).
• YILDIRIM, Hıdır (2019), Memur-Sen Tarihi (3 cilt), Memur-Sen Yayınları, Ankara.