Türk Kamu Yönetiminde Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 3, 926 - 942, 21.10.2023

Yasin Şamdan

https://doi.org/10.33712/mana.1256052

Öz

Geleneksel kamu yönetimi anlayışından yeni yönetim anlayışına geçiş ile demokratik, katılımcı, şeffaf ve hesap verebilir bir yönetim anlayışının gerekliliği vurgulanmaya başlanmıştır. 1970'li yılların ikinci yarısından itibaren dünyada kamu yönetimi alanında meydana gelen değişim ve dönüşüm çabaları, 1980'li yılların ikinci yarısından itibaren Türkiye'de de etkisini göstermeye başlamıştır. Türk kamu yönetiminde asıl değişim 2003 sonrası döneme rastlamaktadır. 2003 sonrası süreçte, siyasal ve yönetsel alanda gerçekleştirilen reformlarla birlikte demokratikleşme, sivilleşme ve yerelleşmeye yönelik önemli adımlar atılmış, şeffaflık ve hesap verebilirliğe ilişkin bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bu kapsamda Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun, Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu, Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun gibi yasal düzenlenmelerle Türk kamu yönetiminde daha şeffaf ve hesap verebilir bir yapı amaçlanmıştır. Şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleri, toplum ile siyaset ve bürokrasi ilişkisi açısından hayati öneme haizdir. Bu ilişkinin güven duygusu içinde beslenmesi devletin gelişimini sağlamakta, hak ve adalet üzerine bir düzenin kurulmasına hizmet etmekte ve toplumun refahına katkı sağlamaktadır. Bu nedenle, Türk kamu yönetimi için iyi yönetim uygulamalarının artarak devam etmesi elzemdir.

Anahtar Kelimeler

Kamu Yönetimi, Şeffaflık, Hesap Verebilirlik, Türk Kamu Yönetimi

Transparency and Accountability in Turkish Public Administration

Öz

The necessity of a democratic, participatory, transparent, and accountable management approach has gained prominence with the transition from the traditional public management approach to a new one. Since the second half of the 1970s, the efforts to change and transform the field of public administration in the world have begun to affect Türkiye in the second half of the 1980s. The actual change in Turkish public administration coincides with the post-2003 period. In the post-2003 period, several necessary steps were taken toward democratization, demilitarization and localization along with reforms in the political and administrative fields. Some regulations have been made regarding transparency and accountability. In this context, the aim is to establish a more transparent and accountable structure in Turkish public administration based on legal principles such as the Public Financial Management and Control Law, the Right to Information Law, the Law on the Use of the Right to Petition, the Law on the Ombudsman Institution, the Board of Ethics for Public Officers, and the Amendment of Specific Laws. The principles of transparency and accountability are vital in the relationship between society, politics and bureaucracy. Fostering this relationship in the sense of trust ensures the state’s development, establishes an order based on rights and justice, and contributes to the well-being of society. Therefore, it is imperative for Turkish public administration to continue advancing good management practices.

Anahtar Kelimeler

Public Administration, Transparency, Accountability, Turkish Public Administration

Kaynakça

• AKPINAR, Mahmut (2011), "Gün Işığında Yönetim Açısından Türk Kamu Yönetiminde Açıklık ve Şeffaflık Sorunu", Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.16(2), ss.235-261.
• AKTAŞ, Kadir (2011), "Kamu Denetçiliği Kurumunun Anayasal Sistemdeki Yeri ve Etkinliği Sorunu", TBB Dergisi, S.94, ss.359-374.
• AL, Hamza (2002), Bilgi Toplumu ve Kamu Yönetiminde Paradigma Değişimi, Bilim Adamı Yayınları, İstanbul.
• ATAY, Ethem Ender (2014), "Hukuk Devleti İlkesi Işığında İdarenin Denetimi ve Kamu Denetçiliği Kurumu", Kamu Denetçiliği Kurumu Ombudsman Akademik Dergisi, S.1, ss.1-30.
• ATEŞ, Hamza (2008), "Yeni Kamu İşletmeciliği Bağlamında Hesap Verebilirlik", Kamu Yönetiminde Yeni Vizyonlar (Ed. Bekir Parlak), Turhan Kitabevi, Ankara, ss.181-223.
• BALCI, Asım (2003), "Kamu Yönetiminde Hesap Verebilirlik Anlayışı", Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar (Sorunlar, Tartışmalar, Çözüm Önerileri, Modeller, Dünya ve Türkiye Yansımaları (Ed. Asım Balcı, Ahmet Nohutçu, Namık Kemal Öztürk, Bayram Coşkun), Seçkin Yayınevi, Ankara, ss.115-133.
• BİLGİN, Kâmil Ufuk (2004), Kamu Performans Yönetimi, TODAİE Yayınları, Ankara.
• BOVENS, Mark (2003), "Public Accountability”, Handbook of Public Administaration (Eds. B. G. Peters, J. Pierre), SAGE Publisher, London (UK), ss.182-208.
• BOVENS, Mark (2007), "Analysing and Assessing Cccountability: A Conceptual Framework", Europen Law Journal, S.13(4), ss.447-468.
• CAIDEN, Gerald (1989), "The Problem of Ensuring the Public Accountability of Public Officials", Public Services Accountability a Comparative Perspective (Eds. J. G. Jabbra, O. P. Dwivedi), Kumarian Publisher, New York (US), ss.17–38.
• DEMİROL, Duygu (2014), "Doğrudan Hesap Verebilirlik Aracı Olarak Sosyal Hesap Verebilirlik: Nepal ve Türkiye Örnekleri Üzerinden Bir Değerlendirme", Sayıştay Dergisi, S.92, ss.65-91.
• DOĞAN, Kadir Caner (2023), "Yerel Yönetimlerde Reform ve Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Klasik Sorunlarına Çözüm Önerileri", AUSBD, S.6(11), ss.65-74.
• EFE, Haydar ve DEMİRCİ, Murat (2013), "Ombudsmanlık Kavramı ve Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumu'ndan Beklentiler", Sayıştay Dergisi, S.90, ss.49-72.
• EKEN, Musa (2005), Yönetimde Şeffaflık: Teori – Uygulama, Sakarya Kitabevi, Adapazarı.
• ERHÜRMAN, Tufan (1998), "Ombudsman", Amme İdaresi Dergisi, S.31, ss.87-102.
• ERYILMAZ, Bilal (2010). Bürokrasi ve Siyaset, Alfa Yayınevi, İstanbul.
• ERYILMAZ, Bilal ve BİRİCİKOĞLU, Hale (2011), "Kamu Yönetiminde Hesap Verebilirlik ve Etik", İş Ahlakı Dergisi, S.4(7), ss.19-45.
• GEYİK, Osman ve ÖZBAY, Filiz (2023), "Katılımcı Bütçeleme Aracı Olarak Vatandaş Bütçesi ve Türkiye Uygulaması", Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, S.6(1), ss.44-62.
• GÜL, Kenan Serdar (2008), "Kamu Yönetiminde ve Güvenlik Hizmetlerinde Hesap Verebilirlik", Polis Bilimleri Dergisi, S.10(4), ss.71-94.
• HANBERGER, Anders (2009), "Democratic Accountability in Decentralised Governance", Scandinavian Political Studies, S.32(1), ss.1-22.
• HARLOW, Carol (2002), Accountability in the Europen Union, Oxford University Press, New York (US)..
• HASDEMİR, Asrak Tuğba ve KESKİN, Mehmet (2023), "Şeffaflık, Bilgi Edinme ve İletişim Hakkı: Covid-19 Pandemisi Koşullarında Kurumsal Uygulamalar Üzerine Bir İnceleme”, Etkileşim Dergisi, S.11, ss.12-42.
• HAYLLAR, Mark (2000), "The Importance and Attributes of Effective Accountability Relationships", Asian Review of Public Administration, S.12(2), ss.60-80.
• IBP (2021), “Open Budget Survey 2021: Turkey”, International Budget Partnership (E-Documanet), ss.1-10, https://internationalbudget.org/sites/default/files/country-surveys-pdfs/2021/open-budget-survey-turkey-2021-en.pdf (Erişim Tarihi: 05.07.2023).
• KALKAN, Adnan ve ALPARASLAN, Murat Ali (2009), "Şeffaflık, İletişim ve Hesap Verebilirliğin Yerel Yönetim Başarılarına Etkileri", Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, S.1(1), ss.25-40.
• KANIŞLI, Erdem ve BOZDOĞAN, Doğan (2023), "Türkiye Ulusal Varlık Fonunun Norveç Emeklilik Fonu Çerçevesinde Değerlendirilmesi ve Şeffaflığının Linaburg - Maduell Şeffaflık Endeksi ile Analizi", Gümrük Ticaret Dergisi, S.10(31), ss.8-30.
• KOÇAK, Yalman Süleyman (2010), "Kamu Yönetiminde Açıklık İçin Bilgi Edinme Hakkı", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.23, ss.115-125.
• KÖSEOĞLU, Özer (2007), "Türk Kamu Yönetiminde Değişen Denetim Anlayışı ve Performans Denetimi", Kamu Yönetimi Yazıları: Teoride Değişim, Yeniden Yapılanma, Sorunlar ve Tartışmalar (Ed. Bilal Eryılmaz, Musa Eken, Mustafa Lütfi Şen), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, ss.309-333.
• MULGAN, Richard (2000), "Accountability: An Ever-Expanding Concept?", Public Administration, S.78(3), ss.555-573.
• MULGAN, Richard (2003), Holding Power to Account Accountability in Modern Democracies, Palgrave Macmillan Publisher, New York (US).
• NOHUTÇU, Ahmet (2003), "Sürdürülebilir Kamu Yönetimi Kalitesi İçin Toplam Kalite Yönetimi, Performans Yönetimi, Sorun Alanları, Uygulamalar ve Türk Kamu Yönetimine Uyarlanması", Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar: Sorunlar, Tartışmalar, Çözüm Önerileri, Modeller, Dünya ve Türkiye Yansımaları (Ed. Asım Balcı, Ahmet Nohutçu, Namık Kemal Öztürk, Bayram Coşkun), Seçkin Yayınevi, Ankara, ss.231-257.
• OKUTAN, M. Çağatay (2006), “Adalet ve Kalkınma Partisi: Muhafazakâr Demokrat mı, Hıristiyan Demokrasinin Müslüman Versiyonu Mu?”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.8(1), ss.307-324.
• ÖNEN, S. Mustafa ve ÖZMEN, Bedrettin (2011), "Kamu Mali Yönetiminde Kontrol ve Sorumluluk", Sayıştay Dergisi, S.81, ss.91-110.
• ÖZAY, İlhan (2002), İkinci Bine Kavuşurken Gün Işığında Yönetim, Alfa Yayıncılık, İstanbul.
• QUIRKY, Barry (1997), "Accountable to Everyone: Postmodern Pressures on Public Managers", Public Administration, S.75, ss.569-586.
• ROMZEK, S. Barbara (2000), "Accountability of Congressional Staff", Journal of Public Administration Research and Theory, S.10(2), ss.413-446.
• SARAÇ, Osman (2005), "Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Yapılan Düzenlemelerin Değerlendirilmesi", Maliye Dergisi, S.148, ss.122-163.
• SWFI (2023), “SWFI Linaburg - Maduell Transparency Index”, SWFI - Sovereign Wealth Fund Institute (E-Document), https://www.swfinstitute.org/statistics-research/linaburg-maduell-transparency-index/ (Erişim Tarihi: 05.07.2023).
• ŞAHİN, Ramazan (2010), "Ombudsman Kurumu ve Türkiye'de Kurulmasının Türkiye'nin Demokratikleşmesi ve Avrupa Birliği Üyeliği Üzerine Etkileri", Türk İdare Dergisi, S.468, ss.131-157.
• ŞENGÜL, Ramazan (2005), "Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Türk Kamu Yönetimini Camdan Eve Dönüştürür mü?", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, S.60(3), ss.215-234.
• ŞENGÜL, Ramazan (2008), Bilişim Çağında Şeffaf Yönetim, Nobel Yayınları, Ankara.
• USLU, M. Emre (2023), "Hesap Verebilirlik ve Örgütsel Adalet İlişkisi Üzerine Bir Araştırma: Tüvasaş Örneği", Research Journal of Business and Trade (JOINBAT), S.4(1), ss.11-29.
• USTA, Sefa ve AKINCI, Abdulvahap (2015), "Kamu Yönetiminde Hesap Verebilirlik Mekanizması Olarak Ombudsmanlık Kurumu: Almanya Örneği", Kamu Yönetimi Forumu (KAY-FOR’13) Tebliğler Kitabı, 15-17 Ekim 2015, Konya, ss.481-497.
• USTA, Sefa ve KOCAOĞLU, Mustafa (2015), "Kamu Yönetiminde Etik Davranış İlkeleri: Kırşehir Belediyesi Çalışanlarının Etik Algıları Üzerine Bir Araştırma", Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.20(3), ss.153-173.
• Citizens’ Circle for Accountability, http://www.accountabilitycircle.org/principles.html (Erişim Tarihi: 05.07.2023).
• Uluslararası Şeffaflık Derneği, https://seffaflik.org/2022 (Erişim Tarihi: 05.07.2023).
• 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu (23.07.1965 tarih ve 12056 sayılı Resmi Gazete).
• 1136 sayılı Avukatlık Kanunu (07.04.1969 tarih ve 13168 sayılı Resmi Gazete).
• 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun (10.11.1984 tarih ve 18571 sayılı Resmi Gazete).
• 4458 sayılı Gümrük Kanunu (04.11.1999 tarih ve 23866 sayılı Resmi Gazete 23866).
• 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (08.12.2001 tarih ve 24607 sayılı Resmi Gazete).
• 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu (24.10.2003 tarih ve 25269 sayılı Resmi Gazete).
• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (24.12.2003 tarih ve 25326 sayılı Resmi Gazete).
• 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (08.06.2004 tarih ve 25486 sayılı Resmi Gazete).
• 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu (23.07.2004 tarih ve 25531 sayılı Resmi Gazete).
• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (12.10.2004 tarih ve 25611 sayılı Resmi Gazete).
• 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu (04.03.2005 tarih ve 25745 sayılı Resmi Gazete).
• 5393 sayılı Belediye Kanunu (13.07.2005 tarih ve 25874 sayılı Resmi Gazete).
• 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu (29.04.2006 tarih ve 26153 sayılı Resmi Gazete).
• 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu (29.06.2012 tarih ve 28338 sayılı Resmi Gazete).
• Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (ÇED) (29.07.2022 tarih ve 31907 sayılı Resmi Gazete).
• Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (13.04.2005 tarih ve 25785 sayılı Resmi Gazete).