Mustafa Kemal Atatürk's Characteristic Structure and Turkish Foreign Policy of His Time

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 93 - 115, 10.09.2024

Demirhan Fahri Erdem

https://doi.org/10.33712/mana.1484132

Öz

With a charisma that has not yet to become routinized, Mustafa Kemal Atatürk is one of the most successful and recognized commanders and statesmen of the 20th century. Mustafa Kemal was a multifaceted personality, and it is possible to include his qualities as an intellectual and diplomat in this status. Since the beginning of this charismatic leader's rise to prominence on the stage of history, his personality traits and character have drawn attention due to his victories, achievements, and works. It is no surprise that a charismatic and powerful leader such as Mustafa Kemal, with his multifaceted personality and distinctive characteristics, left his mark on various aspects and policies of the struggle he led and the state he founded. Within his wide range of interests, Mustafa Kemal always attached special and important importance to foreign policy. Starting from the War of Independence, which he led, until his death, his characteristic structure shaped the policies of the Republic he founded in many areas, but especially the foreign policy of Türkiye. uring the period when he defined the country's destiny, certain fundamental elements of Mustafa Kemal's characteristic structure emerged as essential elements of Turkish foreign policy. Realism and nationalism, as well as organizationalism and cooperation, which are the core elements of Mustafa Kemal's character structure, have consistently been the fundamental qualities of Turkish foreign policy throughout his life and leadership. hroughout the charismatic leader's government, he practiced the anti-imperialist and full independence stances, which were considered sub-components of his nationalism, without any compromise. The discursive emphasis on these stances varied depending on the period and the resolution of encountered contradictions.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, Charismatic Leader, Character Structure, Türkiye, Foreign Policy

Mustafa Kemal Atatürk’ün Karakteristik Yapısı ve Döneminin Türk Dış Siyaseti

Öz

Karizması hala rutinleşmemiş olan Mustafa Kemal Atatürk, 20. yy ın en başarılı ve tanınan, komutan ve devlet adamlarından biridir. Çok yönlü bir kişiliğe sahip olan Mustafa Kemal’in bu statüsüne, aydın ve diplomat gibi niteliklerini de eklemek mümkündür. Bu karizmatik önderin tarih sahnesinde ön plana çıkmaya başlamasından itibaren, zaferleri, başarıları ve eserleri nedeniyle, kişilik özellikleri ve karakter yapısı ilgi çekmiştir. Mustafa Kemal gibi karizmatik ve güçlü bir önderin, çok yönlü kişiliği ve belirgin karakteristik özellikleriyle, yönettiği mücadelenin ve kurduğu devletin çeşitli yönlerine ve siyasalarına kendi damgasını vurması şaşırtıcı değildir. Mustafa Kemal, geniş ilgi alanı içerisinde dış siyasete hep önemli ve özel bir yer vermiştir. O’nun karakteristik yapısı, önderlik ettiği Kurtuluş Savaşı sürecinden başlayarak, ölümüne kadar kurduğu Cumhuriyet’in pek çok alandaki siyasasını, ama özellikle de Türkiye’nin dış siyasetini şekillendirmiştir. Mustafa Kemal’in karakteristik yapısındaki, parametre olarak alınabilecek temel bir takım unsurlar, O’nun ülkenin kaderini belirlediği dönem boyunca Türk Dış Siyaseti’nin de temel unsurları haline gelmiştir. Mustafa Kemal’in karakter yapısının temel unsurları olan gerçekçilik ve milliyetçilik ile örgütçülük ve işbirliği, yaşadığı ve önderlik yaptığı süre boyunca, istikrarlı biçimde Türk Dış Siyaseti’nin de temel nitelikleri olmuştur. O’nun milliyetçiliğinin alt bileşenleri olarak ele alınan antiemperyalist ve tam bağımsızlıkçı tutum, karizmatik önderin yönetimi boyunca tavizsiz uygulanmış; dönemin konjonktürüne ve karşılaşılan çelişkilerin aşılmasına göre, bunlara yapılan söylemsel vurgunun dozu değişiklik göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, Karizmatik Önder Karakter Yapısı Türkiye, Dış Siyaset

Kaynakça

• AHMAD, Feroz (1995), Modern Türkiye’nin Oluşumu (Çev. Yavuz Alogan), Sarmal Yayınevi, İstanbul.
• AKŞİN, Abdülahat (2019), Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2. Baskı.
• AKŞİN, Sina (1998), Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi, İmaj Yayınevi, Ankara, 3. Baskı.
• ARALOV, Semyon İvanoviç (2022), Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları 1922-1923 (Çev. Hasan Âli Ediz), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 10. Basım.
• ARMSTRONG, Harold Courtenay (2021), Bozkurt (Çev. Müzeyyen Hacı), Dorlion Yayınları, Eskişehir.
• ATAY, Falih Rıfkı (1984), Çankaya, Bateş Yayını, İstanbul.
• ATAY, Falih Rıfkı (2023), Atatürk’ün Hatıraları, Pozitif Yayınevi, İstanbul, 3. Baskı.
• AVCIOĞLU, Doğan (1969), Türkiye’nin Düzeni, Bilgi Yayınevi, Ankara, Cilt.2, 4. Baskı.
• AVCIOĞLU, Doğan (1974), Millî Kurtuluş Tarihi: 1838’den 1995’e, İstanbul Matbaası, İstanbul, Cilt.3.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya (1932), “Millî Kurtuluş Hareketlerinin Ana Prensipleri”, Kadro Dergisi, S.1(8), ss.6-12.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya (1973), Tek Adam Mustafa Kemal (1922-1938), Remzi Kitabevi, İstanbul, Cilt.3, 4. Baskı.
• BALCI, Ali (2021), Türkiye Dış Politikası, Alfa Yayınları, İstanbul, 4. Baskı.
• BAYUR, Yusuf Hikmet (1938), Türkiye Devletinin Dış Siyasası, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• BERKES, Niyazi (1997), Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler-2, Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayımcılık, (Yayınyeri Yok).
• BORAK, Sadi (1997), Atatürk’ün Resmi Yayınlara Girmemiş Söylev Demeç Yazışma ve Söyleşileri, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2. Baskı.
• CEBESOY, Ali Fuat (2014), Sınıf Arkadaşım Atatürk, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• ÇAVDAR, Tevfik (2006), “Küreselleşen Kapitalizm Türkiye Cumhuriyeti’ni Hiç Affetmedi!...”, …Bir Millet Uyanıyor!.. 1 (Yön. Attilâ İlhan), Bilgi Yayınevi, Ankara, 5. Baskı, ss.113-123.
• ÇEÇEN, Anıl (1997), Ulusal Sol, Çağdaş Yayınları, İstanbul.
• DOSTER, Barış (2020a), Atatürk, Türk Dünyası ve Mazlum Milletler, Asi Kitap, İstanbul.
• DOSTER, Barış (2020b), Milli Mücadele Işığında Türkiye, Halk Kitabevi, İstanbul.
• ELLISON, Grace Mary (2021), Kuva-i Milliye Ankarası (Çev. Ruhi Başpınar), Dorlion Yayınları, Eskişehir.
• ERDEM, Demirhan Fahri (2019), “Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938)”, Türk - İslam Tarihinde Yönetim Bilgeleri (Ed. Murat Akçakaya), Gazi Kitabevi, Ankara, 2. Baskı, ss.531-590.
• EROĞUL, Cem (1998), Demokrat Parti, İmge Kitabevi, Ankara, 3. Baskı.
• GENTIZON, Paul (1983), Mustafa Kemal ve Uyanan Doğu (Çev. Fethi Ülkü), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• GÖNLÜBOL, Mehmet ve SAR, Cem (1963), Atatürk ve Türkiyenin Dış Politikası (1919-1938), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• İLHAN, Attilâ (1997), Hangi Küreselleşme, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• İLHAN, Attilâ (1999a), Hangi Atatürk, Bilgi Yayınevi, Ankara, 4. Baskı.
• İLHAN, Attilâ (1999b), …Ufkun Arkasını Görebilmek…, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri (T.y.), Politikada 45 Yıl, Bilgi Yayınevi, (Yayınyeri Yok).
• KARPAT, Kemal Haşim (2012), Türk Dış Politikası Tarihi (Çev. Güneş Ayas), Timaş Yayınları, İstanbul.
• KİLİ, Suna (1998), Atatürk Devrimi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 6. Baskı.
• KINROSS, Lord (1968a), “Gerçekçi Atatürk” (Çev. Ayşe Sarıalp), Kemalizm, S.76, ss.8-11.
• KINROSS, Lord (1968b), “Gerçekçi Atatürk 2” (Çev. Ayşe Sarıalp), Kemalizm, S.77, ss.12-15.
• KOLOĞLU, Orhan (2004), Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2.Baskı.
• KUYAŞ, Ahmet (2001), “Yeni Osmanlılar’dan 1930’lara Anti-Emperyalist Düşünce”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce (Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil), İletişim Yayınları, İstanbul, Cilt.2 (Kemalizm), ss.247-252.
• LEWIS, Bernard (1998), Modern Türkiye’nin Doğuşu (Çev. Metin Kıratlı), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 7. Baskı.
• MANGO, Andrew (2022), Atatürk Modern Türkiye’nin Kurucusu (Çev. Füsun Doruker), Remzi Kitabevi, İstanbul, 20. Baskı.
• OKYAR, Osman ve SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet (1999), Fethi Okyar’ın Anıları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 2. Baskı.
• ORAN, Baskın (1999), Atatürk Milliyetçiliği, Bilgi Yayınevi, Ankara, 5. Baskı.
• PERİNÇEK, Doğu (2015), Asya Çağının Öncüleri, Kaynak Yayınları, İstanbul, 3. Baskı.
• PERİNÇEK, Doğu (2020), Birinci Dünya Savaşı ve Türk Devrimi, Kaynak Yayınları, İstanbul, 4. Baskı.
• SOYAK, Hasan Rıza (2005), Atatürk’ten Hatıralar, YKY, İstanbul, 2. Baskı.
• ŞEN, Turgay (2013), Atatürk ve Teşkilatçılık, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2. Baskı.
• ŞİMŞİR, Bilâl Niyazi (2015), Doğunun Kahramanı Atatürk, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2. Baskı.
• TİMUR, Taner (1997), Türk Devrimi ve Sonrası, İmge Kitabevi, Ankara, 4. Baskı.
• TOYNBEE, Arnold (1971), Türkiye Bir Devletin Yeniden Doğuşu (Çev. Kasım Yargıcı), Milliyet Yayınları, (Yayınyeri Yok).
• TUNCER, Hüner (2008), Atatürkçü Dış Politika, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• TÜRK İNKILÂP TARİHİ ENSTİTÜSÜ (1961), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri III (1918-1937), Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2. Baskı.
• TÜRK İNKILÂP TARİHİ ENSTİTÜSÜ (1989), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I (1919-1938), Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 4. Baskı.
• ZURCHER, Erik Jan (1998), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 3. Baskı.