Common Aspects of Media Criticism and Media Literacy, the Importance of Media Criticism in Media Literacy Education

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 411 - 425, 31.10.2024

Khatira Huseynova

https://doi.org/10.33712/mana.1316637

Öz

Today's mass audience is exposed to informational content from different sources, not only for informational purposes but also for manipulation purposes. In the 21st century, with the increase of young people's interest in the media and their manipulations, the distinction between true and false information in society becomes difficult, and as a result, the attitude towards media production also changes, and the accessibility of media tools makes new content production and distribution massive. In this context, media education plays a crucial role in raising awareness among the masses. Recently, a synthesis of media criticism and media literacy has been observed in the field of international media. Media criticism, which appeals not only to professionals but also to a wide audience on the Internet and in the press, is generally seen as replacing media education for all segments of society. Critics serve as guides amid the multitude of programs bombarding the audience. Experience shows that critical material that appeals to large audiences is not ineffective. Faced with media criticism, the creator now feels more responsibility and accountability and considers facing the professional backlash that the media product will elicit. As a result, a higher quality, more efficient product is presented to the audience. While it is important to analyze media criticism as a complex structure, it is equally important to dissect its individual components: television criticism, radio criticism, contemporary press criticism, and internet broadcast criticism.

Anahtar Kelimeler

Media Criticism, Media Literacy, Analytical Thinking, Critical Thinking

Medya Eleştirisi ve Medya Okuryazarlığının Ortak Yönleri, Medya Okuryazarlığı Eğitiminde Medya Eleştirisinin Önemi

Öz

Günümüzün kitlesel izleyicisi sadece bilgilendirme amacı değil, aynı zamanda manipülasyon amacı güden farklı kaynakların bilgi içeriğine de maruz kalmaktadır. XXI. yüzyılda gençlerin medyaya olan ilgisinin artması, çok yönlü manipülasyonlarının artmasıyla toplumda doğru bilgi ile yanlış bilgi arasındaki ayırım zorlaşmakta ve bunun sonucunda medya üretimine yönelik tutum da değişmektedir. Medya araçlarına herkesin ulaşabilmesi, yeni içerik üretimi ve dağıtımını kitlesel hale getirmektedir. Bu bağlamda medya eğitimi kitlelerin bilinçlenmesi için önemlidir. Son zamanlarda uluslararası medya alanında medya eleştirisi ile medya okuryazarlığının sentezi gözlemlenmektedir. İnternette ve basında sadece profesyonellere değil, geniş bir kitleye hitap eden medya eleştirisi, toplumun tüm kesimleri için genellikle medya eğitiminin yerini aldığı görülmektedir. Eleştirmen, izleyicilerin üzerine yağdırılan sayısız programlar arasında bir tür rehber görevi üstlenmektedir. Deneyimler, geniş kitlelere hitap eden eleştirel materyallerin etkisiz kalmadığını göstermektedir. Medya eleştirisiyle yüzleşecek olan içerik oluşturucusu, artık daha fazla sorumluluk ve hesap verebilirlik hisseder ve medya ürününün doğuracağı profesyonel tepkilerle yüzleşmeyi dikkate alır. Sonuç olarak, izleyiciye daha kaliteli, daha verimli bir ürün sunulur. Medya eleştirisini tek bir kompleks yapı olarak araştırmak önemli olduğu gibi, onun ayrı ayrı bileşenlerini; televizyon eleştirisini, radyo eleştirisini, çağdaş basınının eleştirisini ve internet yayıncılığı eleştirisini de araştırmak önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Medya Eleştirisi, Medya Okuryazarlığı, Analitik Düşünme, Eleştirel Düşünme

Kaynakça

• AYDIN, Abdullah ve DUZCU, Murad (2019), “Arap Baharı Sonrası Sosyal Medya”, Arap Baharı Sonrası Ortadoğu: Kuram ve Siyaset (Ed. Orhan Battır, M. Cüneyt Özşahin), Nobel Yayınları, Ankara, ss.57-73.
• BARUT, Esra ve KOÇ, Mustafa (2016), “Yeni Medya Okuryazarlığı”, Eğitim Teknolojileri Okumaları (Ed. Aytekin İşman, Hatice Ferhan Odabaşı, Buket Akkoyunlu), Salmat Basım Yayıncılık, Ankara, ss.595-613.
• BAYRAM, Vildan (2020), “Sosyal Medyada Etik Sorunlar: Bir Literatür Taraması”, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, S.4(19), ss.125-139.
• BİLİCİ, İbrahim Ethem (2020), Medya Okuryazarlığı ve Eğitimi, Nobel Yayınevi, Ankara.
• BOSTANCI, Meltem (2019), “Manipülasyon, Dezenformasyon ve Propaganda Politikalarına Yönelik Farkındalık Oluşturabilmede Eleştirel Medya Okuryazarlığının Yeri ve Önemi”, Medya Okur/Yazarlığı (Ed. Meltem Bostancı), Nobel Yayınevi, Ankara, ss.67-90.
• ÇELIŞEV, Kiril Aleksanroviç ve ÇELIŞEVA, İrina Viktorovna (2015), “Sintez Mediakritiki i Mediaobrazovaniya v Prosesse Obuçeniya Şkolnikov i Studentov Ukrainı”, Mediaobrazovanie. Media Education, S.1, ss.77-89.
• DEMİR, Yavuz ve AYHAN, Bünyamin (2020), “Sosyal Medyanın Gündem Belirleyicileri: Twitter’da Gündem Belirleme Süreci Üzerine Bir Sosyal Ağ Analizi”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, S.51, ss.1-19.
• DEVRİM, Nehir (2023), “Medya Okuryazarlığı, Medyaya Güven ve Demokrasi”, Anlambilim MTÜ Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, S.3(1), ss.275-283.
• DOLANBAY, Hacer (2019), “Sınıfta Medya Okuryazarlığı”, Medya Okur/Yazarlığı (Ed. Meltem Bostancı), Nobel Yayınevi, Ankara, ss.91-111.
• EREN, Veysel ve AYDIN, Abdullah (2014), “Sosyal Medyanın Kamuoyu Oluşturmadaki Rolü ve Muhtemel Riskler”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, S.2014(3), ss.197-205.
• EĞMİR, Eray ve OCAK, Gürbüz (2017), “Eleştirel Düşünme Becerisi Öğretim Programı Tasarısının Uygulanmasını Etkileyen Faktörler”, Küreselleşen Dünyada Eğitim (Ed. Özcan Demirel, Serkan Dinçer), Pegem Akademi Yayınları, Ankara, ss.819-832.
• FEDEROV, Alexander (2005), “Mediaobrazabanie, Mediaqramotnost, Mediakritika i Mediakultura”, Vısşee Obrazovanie v Rossii, S.6, ss.134-138, https://cyberleninka.ru/article/n/mediaobrazovanie-mediagramotnost-mediakritika-i-mediakultura/viewer (Erişim Tarihi: 07.04.2023).
• FEDOROV, Alexander ve LEVITSKAYA, Anastasia (2015), “The Framework of Media Education and Media Criticism in the Contemporary World: The Opinion of International Experts”, Comunicar Media Education Research Journal, S.23(45), ss.107-115.
• FEDOROV, Alexander ve LEVITSKAYA, Anastasia (2016), “Modern Media Criticism and Media Literacy Education: The Opinions of Russian University Students”, European Journal of Contemporary Education, S.16(2), ss.205-216.
• HASDEMİR, Tuğba Asrak ve DEMİREL, Gökçen (2012), “İletişim Eğitimi ve Medya Okuryazarlığı: Türkiye’deki Uygulamadan Bir Kesit”, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S.17, ss.176-191.
• HÜSEYNOVA, Khatira (2014), Televiziya Tenqidi, Heroqlif Yayınevi, Bakı (AZ).
• JOLLS, Tessa ve THOMAN, Elizabeth (2008), 21.Yüzyıl Okuryazarlığı (Çev. Cevat Elma, Alper Kesten), Ekinoks Yayınları, Ankara.
• KOROCHENSKY, Aleksandr Petroviç (2003a), Media Criticism in the Theory and Practice of Journalism, Rostov State University Publisher, Rostov.
• KOROCHENSKY, Aleksandr Petroviç (2003b), Pyataya Vlast? Mediakritika v Teorii i Praktike Jurnalistiki, Roctov n/D. – izd-vo Rostovskoqo Universiteta.
• KOROCHENSKY, Aleksandr Petroviç (2015), Mirovaya Jurnalistika: İstoriya, Teoriya, Praktika: Sb Nauç i Publisistiçeskix Robot/Red, Belgorod (BelQU) Publisher, Belgorod.
• KURT, Adile Aşkım ve KÜRÜM, Dilruba (2010), “Medya Okuryazarlığı ve Eleştirel Düşünme Arasındaki İlişki: Kavramsal Bir Bakış”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.2, ss.20-34.
• KÜBLER, Hans Dieter (2009), “Mediensozialisation - ein Desiderat zur Erforschung von Medienwelten: Versuch einer Standortbestimmung und Perspektivik”, Journal of Childhood and Adolescence Research, S.4(1), ss.7-26.
• MEHERREMLİ, Qulu (2023), “Medya Okuryazarlığı”, Kişisel Röportaj, 03.04.2023, Bakü Devlet Üniversitesi, Bakü.
• MEMMEDOV, Cahangir (2023), “Medya Okuryazarlığı”, Kişisel Röportaj, 03.04.2023, Bakü Devlet Üniversitesi, Bakü.
• ORHON, Nezih (2019), “Media Okuryazarlığı Açısından Dijital Vatandaşlık Tartışmaları”, Medya Okuryazarlığı Üzerine (Ed. Nilüfer Sezer, Nuray Yılmaz Sert), Eğitim Yayınevi, Konya, ss.37-51.
• ÖNAL, Hatice İnci (2016), "Medya Okuryazarlığının Topluma Getirdiği Yenilikler", Medya Okuryazarlığı (Ed. Elif Küçük Durur), Siyasal Kitapevi, Ankara, ss.179-195.
• ÖZGEN, Murat (2019), “Medya Okuryazarlığının Ekonomi-Politik Bağlamda Çözümlenmesi ve Değerlendirilmesi”, Medya Okur/Yazarlığı (Ed. Meltem Bostancı), Nobel Yayınevi, Ankara, ss.49-66.
• POTTER, W. James (2011), Media Literacy, Sage Publations, Los Angeles (US).
• REPORT İNFORMASİYA AGENTLİYİ (2021), “ASCO: Gəmidə Partlayış Baş Verməyib”, Report İnformasiya Agentliyi (E-Haber), 4 Eylül 2021, https://report.az/hadise/asco-gemide-partlayis-bas-vermeyib/ (Erişim Tarihi: 20.04.2023).
• SELIVERSTOVA, Ludmila (2016), “Osobennosti Inteqratsii Mediakritiki İ Mediaobrazovaniya v Avstrii”, Mediaobrazovayie: Media Education, S.4, ss.106-126.
• SEZER, Nilüfer (2019), “Türkiye’de Medya Okuryazarlığı Eğitimine İlişkin İlk Gelişimler ve Sonrası”, Medya Okuryazarlığı Üzerine (Ed. Nilüfer Sezer, Nuray Yılmaz Sert), Eğitim Yayınevi, Konya, ss.53-114.
• SILVERBLATT, Art (2001), Media Literacy, Praeger Publisher, Westport – London (UK), Second Edition.
• YILMAZ SERT, Nuray ve ÇEVİK ERGİN, Tuba (2019), “Medya Okuryazarlığı Kavramına Yönelik Betimsel Bir Araştırma”, Medya Okuryazarlığı Üzerine (Ed. Nilüfer Sezer, Nuray Yılmaz Sert), Eğitim Yayınevi, Konya, ss.145-164.
• https://fhn.gov.az/az/melumatlar/fhn-metbuat-xidmetinin-melumati-video-foto-39964 (Erişim Tarihi: 20.04.2023).
• https://report.az/hadise/asco-gemide-partlayis-bas-vermeyib/ (Erişim Tarihi: 20.04.2023).
• https://www.fhn.gov.az/organizations.php?aze-10/news/xeber/2021/7/4/39960 (Erişim Tarihi: 20.04.2023).
• https://www.researchgate.net/publication/330168555_Sintez_mediagramotnosti_i_mediakritiki_v_sovremennom_mire_rezultaty_mezdunarodnogo_ekspertnogo_oprosa_Media_Education_Mediaobrazovanie_2015_n_3_9-31 (Erişim Tarihi: 18.05.2023).