Türkiye’de Kültür Mantarı Üretimi ve Teknolojik Gelişmeler

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 3, 225 - 233, 26.12.2019

Erkan Eren Aysun Pekşen

Öz

Türkiye’de son 40 yıl
içerisinde kültür mantarı üretiminde önemli gelişmeler meydana gelmiştir. 1983
yılında yıllık 1400 ton olan üretim miktarı, 2018 yılı sonu itibari ile 65000
ton seviyelerine gelmiştir. 1980’li yıllarda üretimin büyük bölümü modern
olmayan küçük aile işletmelerinde yapılırken, günümüzde, her ne kadar aile
işletmelerinin üretimi devam etse de, üretimin yaklaşık %35’lik kısmı günlük
mantar üretim miktarı 1000-9000 kg arasında değişen modern tesislerde
gerçekleşmektedir. Kaliteli ve güvenilir gıda tüketiminin ön plana çıkması,
kültür mantarı üretiminde kalite beklentilerini karşılayabilecek üretim
modellerinin başlamasını sağlamıştır. Üretimin özellikle iklimlendirme ve
otomasyon açısından kontrollü ortamlarda yapılması, mantarın verim ve kalite
beklentisinin karşılanmasında önemli bir unsur olmuştur. Mantar üretiminin Akdeniz
ve Marmara bölgesi dışında özellikle Ege ve İç Anadolu bölgelerinde de
yaygınlaştığı görülmektedir. Mantar sektörünün özellikle son 15 yıl
içerisindeki hızlı gelişimi birçok problemi de beraberinde getirmiştir. Kültür
mantarı sektörü, ürün verim ve kalitesine etki eden hastalık ve zararlılar
nedeniyle ciddi kayıplar vermektedir. Üretim süresince karşılaşılan hastalık ve
zararlılar ile mücadelede ruhsatlı kimyasalların neredeyse yok denecek kadar az
olması hem mücadelede yetersiz kalınmasına hem de ruhsatsız ilaçların
bilinçsizce kullanımı sonucunda oluşan pestisit kalıntıları tüketicide kültür
mantarına olan güvenin azalmasına yol açmaktadır. Son yıllarda bu sorunların
giderilmesi amacıyla biyolojik mücadele kapsamında çalışmalar başlatılmış ve
başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Bu çalışmalar neticesinde, biyolojik
preparatların mantar üretiminde kullanımı gittikçe yaygınlaşmıştır. Sektörde
verim ve kalitenin artırılması için fiziksel donanımlar ve teknolojinin
geliştirilmesi yanında, konu uzmanı teknik eleman ihtiyacının da giderilmesi
gerekmektedir. Türkiye’de mantarcılık alanında eğitim almış teknik eleman ve
akademisyen sayısının ihtiyacın çok altında olması nedeniyle üniversitelere
önemli sorumluluklar düşmektedir. Sektörün önümüzdeki 10 yıl için hedef
göstermiş olduğu yıllık yaklaşık 100 bin ton üretim seviyesine ulaşması, bu
alanda yapılacak yeni yatırımların yanında mevcut tesislerdeki verim ve
kaliteyi artıracak modernleşme ve iyileştirme çalışmaları ile mümkün
olabilecektir. Bu da sektörün ihtiyaçları ve sorunlarının çözümüne yönelik
Ar-Ge çalışmalarının planlanması, üniversite, kamu ve özel sektör işbirliğinde
yürütülecek çalışmalarla sağlanabilecektir.

 

Anahtar Kelimeler

Kültür Mantarı, İklimlendirme ve Otomasyon, biyolojik mücadele

Mushroom Production and Technological Developments in Turkey

Öz

Significant improvements in mushroom
production occurred in Turkey for last 40 years. The production amount, which
was 1400 tons annually in 1983, reached 65000 tons as of the end of 2018. While
the big part of the mushroom production was carried out in non-modern small
family enterprises in 1980s, although the production of family enterprises
continues, about 35% of the mushroom production is currently realized in modern
plants with daily mushroom production ranged between 1000-9000 kg. Coming to
the forefront of high quality and reliable food consumption has provided the
starting of the production models that are able to satisfy consumer
expectations in cultivated mushroom production. Performing the production in
especially controlled environments in terms of air conditioning and automation
has been an important factor in meeting the expectations of yield and quality
of mushrooms. It is seen that mushroom production is widespread especially in
Aegean and Central Anatolia regions besides Mediterranean and Marmara regions.
The rapid development of the mushroom sector, especially in the last 10-15
years, has brought many problems. Cultivated mushroom sector has serious losses
due to diseases and pests affecting product yield and quality. The presence of
licensed chemicals for the control of diseases and pests during the production
processes is a very small number and those products leads to insufficiency in
control them, and also leads to a decrease in consumer confidence to cultivated
mushrooms due to pesticide residues in the product as a result of unconscious
drug use. In recent years, studies have been carried out within the scope of
biological control to overcome these problems and successful results have been
obtained. As a result of these studies, the use of biological preparations in
mushroom production has become increasingly widespread. In order to increase
efficiency and quality in the sector, besides the physical equipment and
technology, the need for expert technical personnel should be met. Universities
have important responsibilities in the elimination of problems due to a small
number of technicians trained in the field of mushrooms and the small number of
academicians. To reach approximately 100 thousand tons of product levels that
targeted by the mushroom sector for the next 10 years, could be possible with
new investments to be made in this field as well as modernization and
improvement works that will increase the efficiency and quality in the existing
facilities. This can be achieved through planning of research and development
studies in order to solve the needs and problems of the sector and studies to
be carried out in cooperation with the university, public and private sectors.

Anahtar Kelimeler

Cultivated mushroom, air conditioning and automation, biological control

Kaynakça

• Balcı, Ö. (2019). Trüf Mantarı Faydalanma Yönetimi ve Kültürüne Yönelik Çalışmalar. XI. Türkiye Yemeklik Mantar Kongresi Bildiri Özet Kitapçığı, s. 38. Eren, E. (2014). Kültür Mantarı Yetiştiriciliğinde Hastalık ve Zararlılar. Yemeklik Kültür Mantarı Çalıştayı (12-13 Mayıs 2014), 25-33, Antalya.Eren, E., Çetin, M. ve Pekşen, A. (2012). Kültür Mantarı Yetiştiriciliğinde İyi Tarım Uygulamaları. IX. Yemeklik Mantar Kongresi (18-20 Ekim 2012), 135-141, Denizli.Eren, E., Demirci, M. ve Pangal, O. (2019). Kültür Mantarı Üretiminde Biyolojik Mücadele. XI. Türkiye Yemeklik Mantar Kongresi Bildiri Özet Kitapçığı, s. 38. Eren, E. ve Pekşen, A. (2016). Türkiye’de Kültür Mantarı Sektörünün Durumu ve Geleceğine Bakış. Türk Tarım–Gıda Bilim ve Teknolojisi Dergisi, 4 (3) 189-196. Erkal, S. ve Aksu, Ş. (2000). Türkiye'de Kültür Mantarı Sektöründeki Gelişmeler ve İşletmelerin Yapısal Özellikleri. Türkiye 6. Yemeklik Mantar Kongresi (20-22 Eylül 2000), 55-68, Bergama, İzmir.Erkel, İ. (1992). Dünya'da ve Türkiye'de Kültür Mantarcılığının Durumu. Türkiye 4. Yemeklik Mantar Kongresi (2-4 Kasım 1992), 1-8, Yalova.FAO (Food and Agricultural Organization). 2019. http://www.fao.org, (Erişim tarihi: 08.11.2019). Grimm, D. ve Wösten, H.A.B. (2018). Mushroom Cultivation in the Circular Economy. Appl Microbiol Biotechnol, 102 (18) 7795-803.Higgins, C., Margot, H., Warnquist, S., Obeysekare, E. ve Mehta, K. (2017) Mushroom Cultivation in the Developing World: A Comparison of Cultivation Technologies. In: Global Humanitarian Technology Conference (GHTC), pp 1-7.Pekşen, A. (2013). Mantarların İnsan Hayatı ve Sağlığındaki Yeri. Bahçe Haber, 2 (1) 10-15.Royse, D.J. (2014). A global perspective on the high five: Agaricus, Pleurotus, Lentinula, Auricularia & Flammulina. In: Manjit Singh (Ed.) Proceedings of the 8th International Conference on Mushroom Biology and Mushroom Products, Pages 1-6, New Delhi, India.Royse, D.J., Baars, J. ve Tan, Q. (2017). Current Overview of Mushroom Production in the World. In Book: Edible and Medicinal Mushrooms: Technology and Applications (Eds. Cunha Zied Diego & Arturo Pardo‐Giménez) John Wiley & Sons Ltd. https: //doi.org/10.1002/9781119149446.ch2. p585. Saka, A.K., İslam, A. ve Pekşen, A. (2017). Trüf Mantarı Yetiştiriciliği. Akademik Ziraat Dergisi, 6, 329-334.TÜİK (2019). Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.tuik.gov.tr/VeriTabanlari.do?vt_id=28&ust_id=null. (Erişim tarihi: 09.11.2019).