Zahid El-Kevserî’nin “Kadının Örtünmesi” İsimli Makalesinin Hanefî Fıkhındaki Yeri

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 313 - 338, 16.06.2021

Hatice Akyüzoğlu

Öz

Kur’an-ı Kerim’de Nûr 24/31 ve Ahzâb 33/59 ile kadınların dışarı
çıkma ya da yabancı bir erkekle karşılaşma durumunda örtünmeleri emredilmiştir.
Bu örtünün nasıl olması gerektiği ve yabancı erkeklerin kimler
olduğu ahkâm tefsirlerinde ve fıkıh kitaplarında detaylıca ele alınmıştır.
Konu, Hanefî mezhebinin fıkıh eserlerinde iki başlık altında incelenmiştir.
Başlıklardan ilki namazın şartları bahsidir. İkinci başlık ise genel olarak
“Kitâbü’l-İstihsan”, bazı eserlerde ise “Kitâbü’l-Kerâhiyye” ve “Kitâbü’l-
Hazr ve’l-İbâha” olarak adlandırılan bölümdür. Namazın şartları bahsinde
setrü’l-avret kısmında kadının namazda avret mahallinin neresi olduğu
izah edilmiştir. İkinci başlık altında ise hür bir kadının namahremi yanında
örtmesinin şart olmadığı uzuvlardan bahsedilmiştir. Fıkıh kitaplarında
uzunca bir süre bu konu oldukça sade bir üslupla ele alınmışken, mezhebin
son dönem âlimleri meseleyi detaylandırmış ve tesettür hususunda daha
daraltıcı bir yorumu tercih etmişlerdir. Osmanlı Devleti’nin son şeyhülislam
vekillerinden olan ve Hanefî mezhebine bağlılığıyla bilinen Zâhid el-
Kevserî de, tercüme ettiğimiz makalesinde meseleyi ele alırken son dönem
âlimlerinin savunduğu görüşleri takip etmiş ve meseleyi oldukça daraltıcı bir
yorumla ele almıştır. Kevserî’nin klasik dönem fakihlerinin görüşlerinden
istifade ederken de kendi iddiasını destekleyen rivayetleri kullandığı görülür.
Kevserî’nin tesettür konusundaki düşüncesini anlamak adına bu makalede
tesettür anlayışının Hanefî mezhebi içerisindeki değişimini dönemler
üzerinden inceleyeceğiz. Ardından Zahid el-Kevserî’nin bu konuda yazmış
olduğu “Kadının Örtünmesi” isimli makalesinin çevirisini sunup, son olarak
bu makale üzerinden mezhebin ve Kevserî’nin tesettür anlayışına yönelik
bir değerlendirmede bulunacağız.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Hanefi Fıkhı, Kevseri, Hicab, Tesettür, Kadın

Kaynakça

• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b. Musa Hanefi. el-Binâye f î Şerhi’l-Hidâye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Bâbertî, Ekmeleddin Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed el-. elİnâye Şerhü’l-Hidâye. Dârü’l-Fikr, ts.
• Bardakoğlu, Ali. “Hanefi Mezhebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. XVI. İstanbul, 1997.
• Bezzazi, Muhammed b. Muhammed b. Şihab el-Kerderi el-Harizmi el-. el- Fetâvâ’l-Bezzâziyye. Bulak: Matbaatü’l-Kübrâ el-Emiriyye, 1310.
• Buhari, Burhanüddin (Burhanü’ş-şeria) Mahmûd b. Ahmed b. Abdilaziz el-. el- Muhîtü’l-Burhâni fî’l-Fıkhi’n-Nu’mâni. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali Râzî.Ahkâmü’l-Kur’an. I-V Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabi, 1405.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî fi’l-Fıkhi’l-Hanefi. Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
• Haddâd, Radıyyüddîn Ebû Bekr b. Alî b. Muhammed el-. el-Cevheretü’n-Neyyire alâ Muhtasari’l-Kudûri. Matbaatü’l-Hayriyye, 1322.
• Haskefî, Alaeddin Muhammed b. Ali b. Muhammed Dımaşki el-. ed-Dürrü’l- Muhtar Şerhu Tenviri’l-Ebsar ve Câmiu’l-Bihâr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’lİlmiyye, 2002.
• İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dımaşk. Mecmûatü’r- Resâil. Dersaadet: Muhammed Hâşim el-Kütübî, 1325.
• İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dımaşk. Reddü’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1992.
• İbn Kutluboğa, Ebü’l-Adl Zeynüddîn Kasım b. Kutluboğa b. Abdullah. et-Tashîh ve’t-Tercîh alâ Muhtasari’l-Kudûrî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid. Fethü’l- Kadîr. Darü’l-Fikr, ts.
• İbnü’s-Sââti, Muzafferüddin Ahmed b. Ali Bağdadi. Mecmaü’l-Bahreyn ve Mülteka’n- Neyyireyn fi’l-Fıkhi’l-Hanef î,. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes’ud b. Ahmed el-Hanefi el-. Bedâiü’s- Sanâi’ f î Tertîbi’ş-Şerâi’. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Kaya, Eyüp Said. “Mütekaddimîn ve Müteahhirûn”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. C. XXXII. İstanbul, 2006.
• Kevserî, Muhammed Zâhid el-. “ حجاب المرأة ”. Makâlâtü’l-Kevserî. 228-232. Kahire: el-Mektebetü’t-Tevfîkiyye, ts.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. AhmedD. Muhtasarü’l- Kudûrî fi’l-Fıkhi’l-Hanef î. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddin Abdülkadir b. Muhammed el-. el-Cevâhirü’l- Mudıyye f î Tabakati’l-Hanefiyye. Cize: Hicr li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, ts.
• Leknevi, Ebü’l-Hasenat Muhammed Abdülhay b. Muhammed el-. el-Fevâidü’l- Behiyye f î Terâcimi’l-Hanefiyye. Kahire: Matbaatü’s-Saâde, 1324h.
• Mergînânî, Ebü’l-Hasan Burhaneddin Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye f î Şerhi Bidâyeti’l- Mübtedî. Beyrut: Darü’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullah b. Mahmûd b.
• Molla Hüsrev, Hüsrev Mehmed Efendi. Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Gureri’l-Ahkâm. Darü’l-İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, ts.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hafızüddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmud en-. Kenzü’d- Dekâik. Beyrut/Medine: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye-Dâru’s-Sirâc, 2011.
• Sadrüşşeria, Ubeydullah b. Mes’ud b. Mahmûd el-Buhari el-Mahbubi. Muhtasaru’l- Vikâye me’a Şerhihî İhtisâru’r-Rivâye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alaeddin Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed. Tuhfetü’l- Fukaha. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1993.
• Sicistani, Süleyman b Eş’as b İshak el-Ezdi Ebû Davud es-. Sünenu Ebû Dâvûd. Dârü’r-Risâleti’l-İlmiyye, 2009.
• Sugdi, Ebü’l-Hasan Ali b Hüseyin b Muhammed el-Hanefi. en-Nutef fi’l-Fetâvâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Şelebî, Ebü’l-Abbas Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ahmed eş-. Tebyînü’l- Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik ve Hâşiyetü’ş-Şelebiyyi. Kahire: Matbaatü’l- Kübrâ el-Emiriyye, 1313.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Hasen eş-. el-Asl. Karaçi: İdâretü’l-Kur’an ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, ts.
• Şeyhizade, Damad Abdurrahman Gelibolulu. Mecmaü’l-Enhur fî Şerhi Mülteka’l- Ebhur. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme Ezdî Hacrî Mısrî et-. Muhtasarü’t-Tahâvî. Haydarabad: Lecnetü İhyâi’l-Maârifi’n-Nu’mâniyye, ts.
• Timurtaşi, Şemseddin Muhammed b. Abdullah b. Ahmed el-Gazzi el-Hanefi. Tenvîrü’l-Ebsâr ve Câmiü’l-Bihâr. Mısır: Matbaatü’t-Terakkî, 1914.
• Ûşî, Ebu Muhammed Siraceddin Ali b. Osman b. Muhammed b. Süleyman el-. el-Fetâva’s-Sirâciyye. Lenasia: Dârü’l-Ulûmü’z-Zekeriyya, 2011.
• Zebidi, Ebü’l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. Tâcü’l- Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zemahşeri, Ebü’l-Kasım Carullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed ez-. el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmidi’t-Tenzîl. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabî, 1407.
• Zeylai, Fahreddin Osman b. Ali b. Mihcen ez-. Tebyînü’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d- Dekâik ve Hâşiyetü’ş-Şelebiyyi. Kahire: Matbaatü’l-Kübrâ el-Emiriyye, 1313.