Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 404 - 429, 30.09.2020

Betül Özyılmaz Kiraz

https://doi.org/10.14782/marmarasbd.736009

Cited By: 3

Öz

Bu çalışma, Türkçe literatürde ihmal edilmiş bir alan olduğu görülen eleştirel jeopolitiğe katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, eleştirel jeopolitiğin bir alt çalışma alanı olan popüler jeopolitik konu edilmekte ve Türkiye’nin jeopolitik muhakemesinde Kıbrıs’ın nasıl tanımlandığını ve bu tanımlamanın popüler kültür araçları vasıtasıyla popüler düzeye nasıl aktarıldığı sorularına cevap aranmaktır. Türkiye’nin Kıbrıs konusundaki resmi jeopolitik söyleminin popüler düzeye aktarımı, Kıbrıs sorununu konu eden ve Türk ordusunun desteği ile çekilmiş olan Önce Vatan filmi örneği üzerinden incelenmektedir. Bu inceleme sonucunda iki temel sonuca varılmıştır. Birincisi, Önce Vatan filmi, farklı coğrafi mekânlar olan Türkiye ve Kıbrıs toprakları arasında bir bağ olduğu fikrini içeren bir jeopolitik temsil sunmaktadır. Türkiye açısından Kıbrıs, Akdeniz’de herhangi bir ada olmanın ötesinde soydaşlarının yaşadığı bir coğrafyadır. Kıbrıslı Türkler ise Türkiye’yi, sadece kuzeyinde bulunan bir ülke olarak değil; kendilerini zulümden kurtaracak bir kurtarıcı ve parçası olunmak istenen bir ülke olarak algılamaktadır. Filmin çekiminde Türk ordusunun açık ve doğrudan katkısı da düşünüldüğünde, bunun, aynı zamanda Türkiye’nin resmi jeopolitik söylemi olduğu anlaşılmaktadır. Türkiye’nin, Kıbrıs’a dair jeopolitik söyleminde, Türk kimliğine vurgu yapmak suretiyle Ada ile mekânsal bağ inşa etmeye çalışması, çalışmanın ikinci sonucuna da işaret etmektedir: Eleştirel jeopolitik literatüründeki yaygın kanıdan farklı olarak, ortak kimlikler her zaman bir coğrafi mekânla özdeşleşmekten kaynaklanmamakta; kimi zaman da mekânsal ortaklıklar kurmak için ortak kimlikler kullanılabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel jeopolitik, sinema, Türkiye, Kıbrıs, popüler jeopolitik

Popular Geopolitics and Cinema: Analysis of Cyprus in Turkey’s Geopolitical Discourse Specific to the Film Önce Vatan

Öz

This study aims to contribute to the Turkish literature on critical geopolitics which appears to be a neglected field. Another aim of the study is to reveal definition of Cyprus in Turkey’s geopolitical judgment and transfer of this definition to popular level through popular culture tools. In this context, transfer of Turkey’s official geopolitical discourse on Cyprus to popular level is examined through the film Önce Vatan which was produced with the support of the Turkish army. At the end of this examination, two conclusions are reached. First, the film Önce Vatan provides a geopolitical representation containing the idea that is a link between Turkey and Cyprus territories, two different geographical spaces. For Turkey, Cyprus is beyond an island in Mediterranean; it is a geography on which her cognates live. For Turkish Cypriots, on the other hand, Turkey is not just a country on the north, but rather is perceived to be a liberator that will save them from persecution and a country that they want to be part of. Considering the Turkish army’s open and direct contribution to the film, it is seen that this is Turkey’s official geopolitical discourse as well. Turkey’s attempt to construct a spatial link with the island by emphasizing the common Turkish identity points to the second conclusion of the study: Unlike the common belief in critical geopolitical literature, common identities do not always result from being identified with a space; sometimes, common identities can be used to establish spatial commonalities.

Anahtar Kelimeler

Critical Geopolitics, Cinema, Turkey, Cyprus, popular geopolitics

Kaynakça

• Anaz, N. (2015). Siyasi coğrafyada disipliner gelişmeler ve Türkiye'de siyasi coğrafya çalışmaları. L. Sunar (Ed.), Sosyal bilimlerde yen eğilimler içinde (s. 185-218). Ankara: Nobel-İLEM Kitaplığı.
• Atay, S. Ö. (2016). Klasik jeopolitik yaklaşımlar ve eleştirel jeopolitik söylem. Aksaray Üniversitesi İİBF Dergisi, 8 (2), 144-155.
• Atmaca, A. Ö. (2011). Yeni dünyada eski oyun: eleştirel perspektiften Türk-Amerikan ilişkileri. Ortadoğu Etütleri, 3 (1), 157-192.
• Bassin, M. (1987). Imperialism and the nation state in Friedrich Ratzel's political geography. Progress in Human Geography, 11 (4), 473-495. doi: 10.1177/030913258701100401
• Boniface, P. (2016). Herkes için jeopolitik (M. Guaye & F. B. Süverdem, Çev.). İstanbul: Erdem Yayınları.
• Crampton, A. ve Power, M. (2005). Frames of reference on the geopolitical stage: Saving Private Ryan and the Second World War/Second Gulf War intertext. Geopolitics, 10 (2), 244-265. doi: 10.1080/14650040590946575
• Dittmer, J. ve Bos, D. (2019). Popular culture, geopolitics and identity (2.bs). Lanhan & Boulder: Rowmwn & Littlefield.
• Dodds, K. (2005a). Screening geopolitics: James Bond and the early Cold War films (1962-1967). Geopolitics, 10 (2), 266-289. doi: 10.1080/14650040590946584
• Dodds, K. (2005b). Global geopolitics: a critical introduction. London & News York: Pearson Prentice Hall.
• Dodds, K. (2006). Popular geopolitics and audience dispositions: James Bond and the Internet Film Database (IMDb). Transactions of the Institute of British Geographers New Series, 31 (2), 116-130. doi: 10.1111/j.1475-5661.2006.00199.x
• Dodds, K. (2007). Geopolitics: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Dodds, K. (2008a). 'Have you seen any good films lately?': geopolitics, international relations and film. Geography Compass, 2 (2), 476-494. doi: 10.1111/j.1749-8198.2008.00092.x
• Dodds, K. (2008b). Hollywood and the popular geopolitics of the War on Terror. Third World Quarterly, 29 (8), 1621-1637. doi: 10.1080/01436590802528762
• Erdoğan: "Kuzey Kıbrıs'taki soydaşlarımızın haklarını korumaya kararlıyız". (2020, 17 Ocak). KKTC Enformasyon Dairesi. Erişim adresi: https://pio.mfa.gov.ct.tr/erdogan-kuzey-kibristaki-soydaslarimizin-haklarini-korumakta-kararliyiz/
• Erdoğan'dan Macron'a: "Kıbrıs'ta senin bir hakkın var mı?". (2019, 5 Aralık). Yeni Düzen. Erişim adresi: http://www.yeniduzen.com/erdogandan-macrona-kibrista-senin-bir-hakkin-var-mi-121626h.htm
• Flint, C. (2006). Introduction to geopolitics. London & New York: Routledge.
• Hughes, R. (2007). Through the looking blast: geopolitics and visual culture. Geography Compass, 1 (5), 976-994. doi: 10.1111/j.1749-8198.2007.00052.x
• Jones, M., Jones, R. ve Woods, M. (2004). An introduction to political geography: space, place and politics. London & New York: Routledge.
• Kearns, G. (2003). Imperial geopolitics: geopolitical visions at the dawn of the American century. J. Agnew, K. Mitchell ve G. Ó. Tuathail (Ed.). Companion to political geography içinde (s. 173-186). Malden, MA & Oxford: Blackwell Publishing.
• Kentel, F. ve G. Poghosyan. (2005). Ermenistan ve Türkiye vatandaşları karşılıklı algılama ve diyalog projesi. İstanbul: TESEV Yayınları.
• KKTC'ye teminat. (2000, 7 Mayıs). Türkiye Gazetesi. Erişim adresi: https://www.turkiyegazetesi.com.tr/Genel/a58408.aspx
• KKTC'nin yanında olmaya devam edeceğiz. (2015, 1 Aralık). Milliyet. Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/siyaset/kktc-nin-yaninda-olmaya-devam-edecegiz-2156820
• Lacy, M. J. (2003). War, cinema and moral anxiety. Alternatives, 28, 611-636. doi: 10.1177/030437540302800504
• Özey, R. (2018). Jeopolitik: tanımlar, teoriler ve değişimler (3. bs). Ankara: Pegem Akademi.
• Palabıyık, M. S. (Ed.). (2009). Batı'da jeopolitik düşünce. Ankara: Orion Kitabevi.
• Power, M. ve Crampton, A. (2005). Reel geopolitics: cinematographing political space. Geopolitics, 10 (2), 193-203. doi: 10.1080/14650040590946494
• Schwadron, H. (2007, 26 Şubat). Why don't they just sue each other like in the US? [Caricature]. Cartoonstock. Erişim adresi: https://www.cartoonstock.com/cartoonview.asp?catref=hsc3832.
• Sharp, J. (1998). Reel geographies of the new world order: staging post-Cold War geopolitics in American films. S. Dalby & G. Ó. Tuathail (Ed.), Rethinking geopolitics içinde (s.152–169). London: Routledge.
• Şahin, H. (2002). Johnson Mektubu: Türk-ABD ilişkilerini değiştiren olayın perde arkası. İstanbul: Gendaş.
• Şener, B. (2017). Jeopolitik: uluslararası ilişkilerde insan, devlet, coğrafya ve zaman etkileşimi üzerine bir giriş. Ankara: Barış Kitap.
• Taban, H. (2013). Klasik ve eleştirel jeopolitiğin karşılaştırılması ve Stratejik Derinliğin bu bağlamda incelenmesi. Kastamonu Üniversitesi İİBF Dergisi, 1 (1), 21-31.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1978, 22 Mart). Dönem 5. Cilt 5. Birleşim 122. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1996, 7 Mart). Dönem 20. Cilt 2. Birleşim 20. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1996, 3 Temmuz). Dönem 20. Cilt 7. Birleşim 70. Ankara: TBMM Matbaası.
• Tuathail, G. Ó. (1994). (Dis)placing geopolitics: writing on the maps of global politics. Environment and Planning D: Society and Space, 12 (5), 525-546. doi: 10.1068/d120525
• Tuathail, G. Ó. (1996). Critical geopolitics: the politics of writing global space. London: Routledge.
• Tuathail, G. Ó. (1999). Understanding critical geopolitics: geopolitics and risk society. Journal of Strategic Studies, 22 (2-3), 107-124. doi: 10.1080/01402399908437756
• Tuathail, G. Ó. ve Agnew. J. (1992). Geopolitics and discourse: practical geopolitical reasoning in American foreign policy. Political Geography, 11 (2), 190-204. doi: 10.1016/0962-6298(92)90048-X
• Tuathail, G. Ó. ve Dalby, S. (1998). Rethinking geopolitics: towards a critical geopolitics. G. Ó. Tuathail ve S. Dalby (Ed.), Rethinking geopolitics içinde (s. 1-15). Londra & New York: Routledge.
• Türkiye Dışişleri Bakanı Davutoğlu: "Kıbrıslı soydaşlarımızın yanındayız". (2011, 9 Temmuz). Kıbrıs Postası. Erişim adresi: https://www.kibrispostasi.com/c35- KIBRIS_HABERLERI/n57603-turkiye-disisleri-bakani-davutoglu-kibrisli-soydaslarimizin-yanindayiz
• Ün, M. (Yapımcı) ve Sağıroğlu, D. (Yönetmen). (1974). Önce Vatan [Sinema Filmi]. Türkiye: Uğur Film.
• Wilkinson, H. R. (1951). Maps and politics: a review of the ethnographic cartography of Macedonia. Liverpool: Liverpool University Press.
• Yeşiltaş, M. (2016). Türkiye'de ordu ve jeopolitik zihniyet. Ankara: Kadim Yayınları.
• Yeşiltaş, M. ve Durgun, S. (2015). Coğrafya ve jeopolitiği tartışmak: eleştirel bir değerlendirme. M. Yeşiltaş, S. Durgun ve P. Bilgin (Ed.), Türkiye dünyanın neresinde?: hayali coğrafyalar çarpışan anlatılar içinde (s. 9-35). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Yeşiltaş, M., Durgun, S. ve Bilgin, P. (Ed.). (2015). Türkiye dünyanın neresinde?: hayali coğrafyalar çarpışan anlatılar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.