DEHB Tanısı Almış 9-10 Yaş Grubu Öğrencilerine Uygulanan Duygusal Okur-Yazarlık Programının Duygusal Zekâ ve Dikkat Becerisi Düzeyleri Üzerindeki Etkisi

Yıl 2018, Cilt: 47 Sayı: 47, 141 - 156, 01.01.2018

Emine Beyza Özoğlu Müge Yüksel

https://doi.org/10.15285/maruaebd.297272

Öz

Bu araştırmanın amacı DEHB tanısı
almış 9-10 yaş grubu öğrencilerine uygulanan duygusal okur-yazarlık psikoeğitim
programının duygusal zekâ ve dikkat becerisi düzeyleri üzerindeki etkisini
araştırmaktır. Araştırmanın modeli ön test-son test eşleştirilmiş kontrol
gruplu yarı deneysel desendir. Araştırmaya deney ve kontrol grubu olarak toplam
16 katılımcı dâhil edilmiştir. Bar-On Duygusal Zekâ Modeli esas alınarak
araştırmacılar tarafından oluşturulan on oturumluk "Duygusal Okuryazarlık
Psikoeğitim Programı" deney grubundaki 8 öğrenciye 10 hafta boyunca her
oturum 120 dakika olmak üzere uygulanmış, kontrol grubuna ise müdahalede
bulunulmamıştır Araştırmaya Balıkesir ilinde bir ilkokula devam eden
öğrencilerden DEHB tanısı almış 9-10 yaş çocukları katılmıştır. Araştırmaya
katılan öğrencilerin dikkat becerilerini ölçmek amacıyla d2 Dikkat Testi
uygulanması yapılmış, duygusal zekâ düzeylerini belirlemek amacıyla ise Bar-On
Çocuklar İçin Duygusal Zekâ Ölçeği uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 15
programına girilerek Kovaryans analizi ile analiz edilmiştir. Elde edilen
istatistik sonuçlarının manidarlığı 0.05 düzeyinde test edilmiştir. Bulgular,
DEHB olan çocukların duygusal okuryazarlıklarını geliştirmeye yönelik uygulanan
psikoeğitim programı sonucunda duygusal zekâ düzeylerinde anlamlı ölçüde etkili
olduğunu gösterirken, dikkat becerileri üzerinde ise etkili olmadığı sonucuna
varılmıştır. Araştırmanın sonunda, elde edilen bulgular ve araştırmanın
sınırlılıkları tartışılmış, sonraki araştırma ve uygulamalara yönelik öneriler
sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, duygusal zekâ, duygusal okuryazarlık

Kaynakça

• Ak Sütlü, S. (2013). Sağlık çalışanlarında duygusal zekâ ve tükenmişlik ilişkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arslanoğlu, A. (2008). The Relationship Between The Social Skills and Perceived Quality of Life of Boys with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder-Predominantly HyperactiveImpulsive Subtype (ADHD-H). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Barkley, R. A. (2003). Issues in thediagnosis of attention-deficit/hyperactivity disorder in children. Brain & Development, 25 (2), 77-83.
• Bar-on, R. (2006). The Bar-On model of emotional-socialintelligence. Psicothema, 18, 13-25.
• Befera M.S., Barkley R.A. (1985). Hyperactive and normal girls and boys: Mother child interaction, parent psychiatric status and child psychopathology. J Child Psychol Psychiatry, 26, 439–452.
• Bliss, L.S. , McCabe, A. (2011). Educational implications of narrative discourse. Sandra Levey and Susan Polirstok (Ed.) Language Development (UnderstandingLangugeDiversity in theClassroom) içinde (209-224). USA: Sage.
• Büyükaslan, A. (2015). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan ilköğretim çocuklarında duygusal zekâ ile sosyal beceri bileşenlerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış uzmanlık tezi. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal Bilimlerde Veri Analizi, Ankara: Pegema.
• Coşkun, K.(2015). İlkokullarda duygusal okuryazarlık eğitiminin öğrencilerin duygusal zekâ düzeyine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. On dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Cunningham C.E., Barkley R.A.,(1979). The interactions of normal and hyperactive children and their mothers in free play and structured tasks. Child Development., 50, 217–224.
• Das, J.P., Naglieri, J.A. & Kirby, J.R. (1994) Assessment of cognitive processes: The PASS theory of ıntelligence. Massachusetts: Allyn and Bacon A Division of Simon ve Schuster Inc.
• Demirci, E. (2013). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan erkek çocuk ve ergenlerin dürtüsellik, agresyon, empati becerileri ile serum oksitosin düzeylerinin ilişkisi. Yayınlanmamış uzmanlık tezi. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kayseri.
• Ellis, H. C., Hunt, R. R. (1993). Fundamentals of cognitive psychology. Oxford: Brown and Benchmar.
• Erbay, F. (2013). Dikkat toplama ve okuma olgunluğu değişkenlerinin altı yaş çocuklarının işitsel muhakeme ve işlem becerilerini yordama gücü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 422-429.
• Ercan, E. S., Aydın, C. (2000). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu. İstanbul: Gendaş yayınları.
• Ergin, D. Y., Özgürol, Ö. G. M. B. (2011). Bilimsel tutum ve duygusal zekâ arasındaki ilişki. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Ergin,T.,Konik,A., (2007). "Bilişsel İşlevler ve Zeka Arasındaki İlişki". 4.Uluslararası Çocuk İletişim Kongresi,İstanbul, Türkiye, 22-24 Ekim 2007, 131-139
• Frankel, F., Myatt, R., Cantwell, D. P., Feinberg, D. T. (1997). Parent-assisted transfer of children's social skills training: effects on children with and without attention-deficit hyperactivity disorder. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 36(8), 1056-1064.
• Freshman, B. & Rubino, L. (2002). Emotional intelligence: A core competency for health care administrators. The health care manager, 20(4), 1-9.
• Goleman, D. (1996). Duygusal Zekâ.(Çev. B. S. Yüksel). İstanbul: Varlık yayınları.
• Goleman, D. (2000). Leadership that gets results. Newhold ECS.
• Göçet, E. (2006).Üniversite öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile stresle başa çıkma tutumları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Gümütaş, F.(2011). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı alan çocuk ve ergenlerde empatik yanıt verebilme,duygusal yüz ifadelerinin tanınması, empati-agresyon ilişkisi ve ilaç tedavisinin empati becerileri üzerine etkileri. Yayınlanmamış uzmanlık tezi. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, İstanbul.
• Hafızoğlu, Ş. (2007). Ergenlerde duygusal zekâ, ruhsal uyum ve davranış problemleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hamarta, E., Deniz, M. E., & Saltali, N. (2009). Attachment styles as a predictor of emotional ıntelligence. Educational Sciences: Theory and Practice, 9(1), 213-229.
• Kaidar, I., Wiener, J. & Tannock, R. (2003). The attributions of children with attention-deficit/ hyperactivity disorder for their problem behaviors. Journal of Attention Disorders. 6 (3),99-109.
• Kanay, A. (2006). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan 9-13 yaş grubu ilköğretim öğrencilerinin uyumsal davranışları, benlik kavramı ve akademik başarıları arasındaki ilişkiler. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kaplan, F.B.(2002). Educating The Emotions: Emotional Intelligence Training for Earlychildhood Teachers and Caregivers. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Cardinal Stritch University, Milwaukee.
• Konrad, S.,& Hendl, C. (2001). Duygularla Güçlenmek: Duygusal Zekâ Sayesinde Başarılı Bir Hayat. İstanbul: Hayat Yayınları
• Köksal, A. (2007).Üstün zekâlı çocuklarda duygusal zekâyı geliştirmeye dönük program geliştirme çalışması. Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Mayer, J. D., Salovey, P. (1995). Emotional intelligence and the construction and regulation of feelings. Applied and preventive psychology, 4(3), 197-208.
• Nijmeijer, J. S., Minderaa, R. B., Buitelaar, J. K., Mulligan, A., Hartman, C. A., Hoekstra,P.J. (2008). Attentiondeficit/hyperactivity disorder and social dysfunctioning. ClinicalPsychology review, 28(4), 692-708.
• Özdemir,L.(2003).Yaratıcı Drama Dersini Duygusal Zekâ Gelişimine Etkisi.Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.Bursa
• Özdemir, M. (2015). Eğitim fakültesi öğrencilerinin duygusal zekâları ile yaşam doyumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Özmen, S. (2006). Dikkat toplama becerisini geliştirici etkinlikler. İlköğretim 1., 2. ve 3. sınıf. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Öztürk, M. O. (2004). Ruh sağlığı ve bozuklukları. (9.baskı). Ankara: Nobel yayınları.
• Öztürk Şahin, Ö., Tuğlu, C. (2010). Erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu: nörobiyoloji, tanı sorunları ve klinik özellikler. Psikiyatride güncel yaklaşımlar, 2(1),75-116.
• Roizen, N.J., Blondis, T.A., Irwin, M. & Stein, M. (1994). Adaptive Functioning in Children with Attention-Deficit Hyperactivity Disorder. Arch Pediatr Adolesc Med. 148(11):1137-42.
• Quinlan, M. (2007), “Organisational Restructuring/Downsizing, OHS Regulation and Worker Health and Well‐being”, International Journal of Law and Psychiatry, 30, 385‐399.
• Sakarya, G. (2013). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan ve olmayan çocuklarda, Wechsler çocuklar için zekâ ölçeği IV ve nöropsikolojik testlerle ölçülen yönetici işlev bozuklukları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Scassellati, B. (1999). Imitation and mechanisms of joint attention: A developmental structure for building social skills on a humanoid robot. In computation for metaphors, analogy, and agents,176-195, Springer Berlin Heidelberg.
• Shapiro, L.E. (1998). Yüksek EQ'lu Bir Çocuk Yetistirmek (Çev: U. Kartal) İstanbul: Varlık Yayınları
• Saydanoğlu, T.(2011).Sağlık meslek lisesi öğrencilerinde saldırganlık ve öfke düzeylerinin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri ve benlik saygısı ile olan ilişkisinin araştırılması. Yayınlanmamış uzmanlık tezi. Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kocaeli.
• Selçuk, Z.(2000). Dikkat eksikliği ve hiperaktif çocuklar. Ankara: Pegem akademi.
• Soykan, A. A. (1991). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların ruhsal ve organik yönden araştırılması. Yayımlanmamış çocuk psikiyatri uzmanlık tezi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara.
• Steiner, C. (2003). Akıllı bir kalple duygusal okuryazarlık. M. Şahin (çev.). Ankara: Bilgi sistem yayıncılık.
• Turgay, A. (1997). Gençlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu. Ege Psikiyatri Sürekli Yayınları, 2(3), 413‐453.
• Tunca, Ö., Kılıç, G. (1981). Dikkat Geliştirme. Yaratıcı ve Görsel Etkinliklerle Uygulamalı. İstanbul: Ya-Pa Yayın.
• Türe, F. Z. (2010). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların (8-12 yaş) değişik anne tutumlarına göre benlik saygı düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uekermann, J.,Kraemer, M., Abdel-Hamid, M., Schimmelmann, B. G., Hebebrand, J., Daum,I.,Kis,B.(2010). Social cognition in attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD). Neuroscience & biobehavioral reviews. 34 (5), 734-743.
• Ulutaş, İ. (2005). Anasınıfına devam eden altı yaş çocuklarının duygusal zekâlarına duygusal zekâ eğitimin etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Üneri, Ö. Ş., Turgut, S., Öner, P., Bodur, Ş., Rezaki, B. (2010). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan 8-12 yaş grubu çocuklarda yaşam kalitesi değerlendirmesi. Çocuk ve gençlik ruh sağlığı dergisi, 17(1), 27-31.
• Vygotsky, L. (1985). Düşünce ve Dil (çev. S.Koray). İstanbul: Sistem Yayınları.
• Yavuzer, H. (2000). Okul çağı çocukluğu. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yaşarsoy, E. (2006). Duygusal zekâ gelişim programının, eğitilebilir zihinsel engelli öğrencilerin davranış problemleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Yazgan, Y. (2003). Hiperaktif Çocuk Okulda. İstanbul: Evrim Yayınları
• Yaycı, L. (2013). D2 dikkat testinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3 (1), 43-80.
• Yeşilyaprak, B. (2001). Duygusal zekâ ve eğitim açısından doğurguları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25, 139-146.
• Yeşilyaprak, B. (2002). Eğitimde Rehberlik Hizmetleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Yurdakavuştu, Y. (2012). İlköğretim öğrencilerinde duygusal zekâ ve sosyal beceri düzeyleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir
• Yörükoğlu, A. (1989). Çocuk Ruh Sağlığı. (15. Basım). İstanbul: Özgür Yayıncılık.
• Zampetakis, L. A., P. Beldekos ve V. S. Moustakis, (2009), “Day‐today Entrepreneurship Within Organizations: The Role of Trait Emotional Intelligenceand Perceived Organizational Support”, European Management Journal, 27, 165‐175.