SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE TEMSİLÎ RESİM KULLANIMIYLA TARİHSEL DÜŞÜNME BECERİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Yıl 2012, Cilt: 36 Sayı: 36, 5 - 27, 28.02.2014

Besime Arzu Güngör Akıncı Dursun Dilek

Öz

Yapılan bazı araştırmalar, sosyal bilgiler ve tarih öğretiminde görsel materyallere
yeterli düzeyde yer verilmediğini göstermiştir. “Görselin görünmezliği”ne varan ifadeler
ve “öğrencilerin metin ağırlıklı çalışmalarının imgesel düşünmelerini sınırladığına”
dair görüşler oldukça dikkat çekicidir. Diğer taraftan, tarihsel düşünme becerileriyle
ilgili araştırmalara olan ihtiyaç da bazı araştırmalarda vurgulanmaktadır. Bu noktada,
temsilî resimlerden, sosyal bilgiler ve tarih öğretiminde tarihsel düşünme becerilerini
geliştirebilecek yönde yararlanmak büyük bir anlam taşımaktadır. Çalışmanın uygulama
safhası; Zonguldak ili Karadeniz Ereğli İlçesi’nde yer alan bir devlet okulu olan Cumhuriyet
İlköğretim Okulu 7. sınıfında okuyan 39 öğrenciyle, 2009-2010 eğitim-öğretim yılı
birinci döneminde gerçekleştirilmiştir. Uygulama, 7. sınıf sosyal bilgiler dersi “Kültür ve
Miras” öğrenme alanı, “Türk Tarihinde Yolculuk” ünitesiyle sınırlandırılmıştır. Araştırma
problemini çözebilmek amacıyla; nitel araştırma veri toplama yöntemlerinden “doküman
incelemesi”, “gözlem” ve “görüşme”den yararlanılmıştır. Eylem araştırması olarak
desenlenen bu nitel çalışmada, içerik analizi uygulanmıştır. Araştırma verileri, araştırma
grubunda, temsilî resmin kullanımıyla tarihsel düşünme becerilerinin geliştirilebileceğini
göstermiştir. Temsilî resim kullanımının; öğrencilerin, üzerinde çalışma yapılan konuyu
öğrenmelerinde, derse ilgi ve katılımlarının artmasında ve yaratıcı düşünme gibi becerileri
geliştirmelerinde olumlu bir etkiye sahip olduğu da tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Temsilî resim, sanat ve eğitim, tarihsel düşünme becerileri, sosyal bilgiler öğretimi

Kaynakça

• Akbaba, B. (2005). Tarih öğretiminde fotoğraf kullanımı. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (1), 185-197.
• Alakuş, A.O. ve Mercin, L. (2009). Sanat eğitimi ve görsel sanatlar öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Ata, B. (2002). Müzelerle ve tarihî mekânlarla tarih öğretimi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Demircioğlu, İ.H. ve Akengin, H. (2009). Zaman ve mekâna ilişkin becerilerin öğretimi. Sosyal bilgiler öğretimi, ed. C. Öztürk, 187-224. Ankara: Pegem Akademi.
• Dilek, D. (2009). Geçmişi imgelerle yeniden kurmak. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9 (2), 633-689.
• Dilek, G. (2010). Çağdaş tarih öğretimi programlarında temel yaklaşımlar. Tarih nasıl öğretilir, ed. M. Safran, 141-148. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Drake, F. ve Nelson, L. (2005). Engagement in teaching history. New Jersey: Pearson Education.
• Durualp, E. (2006). İlköğretimde sosyal bilgiler öğretiminde karikatür kullanımı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Egan, K. (1983). Accumulating history. History and Theory, 22, 66-80.
• Fines, N. ve Nichol, J. (1997). Teaching primary history. London: Heinemann Educational Publishers.
• Işık, H. (2008). Tarih öğretiminde doküman kullanımının öğrencilerin tarihsel düşünme becerilerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karabağ, G. (2010). Tarihsel empati becerisi. Tarih nasıl öğretilir, ed. M. Safran, 116-122. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Kırpık, C. (2009). Tarih ve sosyal bilgilerde aktif öğrenme. Çok kültürlü bir Avrupa için tarih ve sosyal bilgiler eğitimi, ed. S. Aktekin, P. Harnett, M. Öztürk ve D. Smart, 65-80. Ankara: Harf Eğitim Yayıncılığı.
• MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Tarih Dersi Öğretim Programı Geliştirme ve Özel İhtisas Komisyonu (2009). Ortaöğretim 11. sınıf tarih dersi öğretim programı. http://ttkb.meb.gov.tr web adresinden 1 Ocak 2010 tarihinde edinilmiştir.
• Nichol, J. (1991). Tarih öğretimi. Çev. Mustafa Safran. Ankara: Çağrı Matbaacılık.
• Nichol, J. (1995). Teaching history at key stage 3. Cambridge: Chris Kington Publishing.
• Safran, M. (2002). Türk tarihi öğretimi ve meseleleri. Türkler Ansiklopedisi. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• San, İ. (2003). Sanat eğitimi kuramları. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Şimşek, A. (2010). Kronoloji ve zaman algısı. Tarih nasıl öğretilir, ed. M. Safran, 77-82. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• UCLA (University of California, Los Angeles). Historical thinking. http://nchs.ucla.edu/standards/thinking5-12.html. web adresinden 14 Ocak 2008 tarihinde edinilmiştir.
• Vella, Y. (1999). Using historical sources with primary school children. Education 2000, 6 (5), 3-5.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.