NÜFUSU YOK OLMAYA YÜZ TUTMUŞ BİR CUMHURİYET: ADIGEY

Yıl 2018, Sayı: 37, 152 - 166, 30.01.2018

Ali Osman Kocalar , Yusuf Mert Üstün , Muhammet Alan

https://doi.org/10.14781/mcd.386179

Öz

Adıgey Cumhuriyeti, Kuzey Kafkasya’da yer alan Rusya Federasyonu'na bağlı bir cumhuriyettir. Rusya Federasyonu’nun Güney Federal Bölgesine dâhil olup
Başkenti Maykop’tur. Cumhuriyet’e adını veren Adıge (Çerkes) halkı bugün
Dünya’nın çeşitli bölgelerinde yaşamaktadır. Bu durumun sebebi 19. yy' da
yaşanan Rus-Çerkes savaşı ve ardından yaşanan sürgündür. Bahsi geçen vahim
olaylar neticesinde tarihsel arka planda bölgenin demografik özellikleri çok
büyük oranda etkilenmiştir. Bu tarihten sonra farklı etnik gruplar bölgeye
hızla yerleştirilmeye başlanmıştır. Adıgey’de nüfus, 1990’lara kadar nispeten
hızlı bir şekilde artış gösterirken; SSCB’nin dağılmasından itibaren Rusya
Federasyonu genelinde olduğu gibi nüfus artış hızı aniden yavaşlamıştır. 2017
yılı itibariyle Adıgey Cumhuriyeti’nin nüfus yapısı, sıradan bir Doğu Avrupa
ülkesine benzer bir konuma ulaşmış, nüfus artış hızı yavaşlamış hatta durma
noktasına gelmiştir.

Türkiye’de Kafkasya ve özellikle Adıge kökenli
vatandaşlarımızın olduğu bilinen bir gerçektir. Bugüne kadar yapılan akademik çalışmalar
genel olarak Kuzey Kafkasya veya Çerkes tarihi üzerinde yoğunlaşmakta
olduğundan demografik -nüfus, nüfus yoğunluğu, kentleşme, ortalama ömür,
ortanca yaş, suç oranları, işsizlik verileri- bilgiler gereken ilgiyi
görememiştir. Ancak bu vatandaşlarımızın sürgün edildikleri anavatanlarındaki demografik
durumlarının geçmişte ve günümüzde nasıl bir yapıda olduğu tam olarak
bilinmemektedir. Bundan dolayı çalışmamızda Adıgey’in nüfus özelliklerini ele
alıp inceledik. Kullanılan tüm haritalar tarafımızca CBS ve Uzaktan Algılama
yazılımları vasıtasıyla bilgisayar ortamında hazırlanmıştır. Harita yapımında
QGİS yazılımı kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kafkasya, Çerkes, Adıgey, Demografi

A Republic that is Almost Facing Extinction of Population: Adygea

Öz

The Republic of Adygea is a federal subject of Russia,
located in the North Caucasus. It belongs to the Southern Federal District of
the Russian Federation, and Maykop is its capital city. The Adygeans
(Circassians), who gave their name to the Republic today, live in various
regions of the world. The reason of this is the Russo-Circassian war in the
19th century, this is concluded with exile. Within historical background, the
demographic characteristics of the region were influenced very much as a result
of mentioned catastrophic events. After this date, different ethnic groups were
started to be deployed rapidly to the region. While the population of Adygea
increased relatively rapidly until the 1990s, the rate of population growth has
suddenly slowed down since the disintegration of the USSR, as is the case
throughout the Russian Federation. As of 2017, the population structure of the
Adyghe Republic has reached a position similar to that of an ordinary
Eastern European country, and the rate of population growth slowed down and
even came to a halt.

It is a known fact that many Turkish citizens in
Turkey have Caucasus and especially Adygea origins. Since the academic studies
to date are concerned mainly with the North Caucasus and Circassian history,
demographic information such as population, population density, urbanization,
average life expectancy, median age, crime rates, unemployment data, did not
attract the expected attention. However, it is not known exactly how the
demographic situations in the motherland where these citizens were exiled
structured in the past and today. Therefore, we have addressed and studied
Adyghe’s population characteristics. All the maps that are used here were
prepared in computer environment using GIS and Remote Sensing software. QGIS
software was used in mapping.

Anahtar Kelimeler

Caucasus, Circassian, Adygea, Demography

Kaynakça

• A.GKS,(2017). 21 Haziran 2017 tarihinde www.adg.gks.ru adresinden edinilmiştir.
• Açma, B. & Yenişen, K. (2013). Kafkasya’nın Ekonomik Potansiyeli ve Dönüşümü İçin Politika ve Stratejiler. Yönetim ve Ekonomi Dergisi. 20(2)
• ARHEOLOGİJA,(2017). 20 Ekim tarihinde www. arheologija.ru /bronzovyiy-vek-kavkaza-i-sredney-azii/ adresinden edinilmiştir.
• Asker, A. (2012). Bir Alt Etnik Kimlik Olarak Çerkez Ermenileri (Çerkez-Hay) (Tarihsel ve Etno-Politik Yaklaşım). Ermeni Araştırmaları Dergisi, 43
• Aslan, C. (2006). Bir Soykırımın Adı 1864 Büyük Çerkes Sürgünü. Uluslararası Suçlar ve Tarih, Asam Yay. S, 1.
• Atasoy, E. (2009). Rusya Kentlerinin Tarihsel ve Demografik Özellikleri. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (16), 1-35.
• Berje, A. & Papşu, M. (1999). Kafkasyalı Dağlı Kavimlerin Kısa Tasviri. Kafkas Derneği Yayınları.
• Bolat, G. (2013). Kavram Tartışmaları Etrafında 21 Mayıs 1864 Çerkes Sürgünü. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6
• Bradshaw M., White G. W., Dymond J. P. & Chacko E. (2005). Contemporary World Regional Geography, McGraw Hill
• Chirikba V.A. & Özgür E. (2009). The North Caucasus Histories Diasporas and Current Challenges. The Social Science Research Council
• Chistiakov, A. Lu. (2013) Regional Heraldry and Identity, Anthropology & Archeology of Eurasia, 51(4), 52-62
• DEMOSCOPE,(2017). 17 Haziran 2017 tarihinde www.demoscope.ru adresinden edinilmiştir.
• Erinç, S. & Öngör, S. (1979). Genel Coğrafya (Tabiat ve İnsan). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ersoy, H. & Kamacı, A. (1994). Çerkes Tarihi. İstanbul: Tüm Zamanlar Yayıncılık.
• George, P. (1991). Nüfus Coğrafyası. (Çev. Tanju GÖKÇÖL). İstanbul: İletişim Yayınları
• GKS, (2017). 20 Kasım 2017 tarihinde www.gks.ru/bgd/regl/b12_14t/IssWWW.exe/Stg/yug/adygea.htm adresinden edinilmiştir.
• GKS,(2017). 1-21 Haziran 2017 tarihlerinde www.gks.ru adresinden edinilmiştir.
• Güney, E. (2002). Türkiye’nin Komşuları. Ülkeler Coğrafyası-Jeopolitik. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Henze, P.B. (2011). Sürgün-Exile 21 Mayıs/21 May 1864. Tarihte Çerkesler, Ankara: Kafdav Yayıncılık.
• Hotko, S. (2015). Çerkeslerin (Adıgelerin) Tarihi. İstanbul: Arpa Yayıncılık
• Huvaj, F. (2000). Adıgey Cumhuriyeti Yasaları, Çev: s.19.
• İzzet, M.C. (1973). Kafkas Tarihi: Bölüm 4 Adıgey- Çerkesistan Tarihi. (Sad: Aksoy, M.). Kafkasya Dergisi, 16
• İzzetgil, E. (2016). Kafkasya’nın Jeopolitiği ve Rusya’nın Bölgeye Yönelik Stratejisi. Bölgesel Çalışmalar Dergisi, 1(1).
• Kafkasya Gerçeği Dergisi (1992). 8. Sayısı, Nisan.
• KRSDSTAT, (2017). 20 Eylül 2017 tarihinde www.krsdstat.gks.ru adresinden edinilmiştir.
• MNR, (2017). 21 Haziran 2017 tarihinde www.mnr.gov.ru adresinden edinilmiştir.
• Özağaç, S. (2006). Cumhuriyet Dönemi Türk Haritacılık Tarihi. Ankara Üniversitesi İnkılap Tarihi Ens. Yüksek Lisans Tezi.
• Özey, R. (2011). Türk Dünyası Coğrafyası, 2. Baskı, İstanbul, Aktif Yayınevi.
• Özey, R. (2016a). Kafkasya ve Kafkas Ülkeleri Coğrafyası. Ankara: Pegem Yayınları.
• Özey, R. (2016b). Siyasi Coğrafya. İstanbul: Aktif Yayınları.
• Polovinkina, T.V. (2007). Çerkesya-Gönül Yaram. (Çev. Uravelli, O.). İstanbul: Kafdav Yayıncılık.
• STATDATA, (2017). 05 Haziran 2017 tarihinde www.statdata.ru adresinden edinilmiştir.
• STATDATA,(2017). 15 Eylül 2017 tarihinde www.statdata.ru/crime adresinden edinilmiştir.
• Şahin, S. (2015). Geçmiş Günümüz ve Gelecekte Nüfus Gerçeği., Pegem Akademi.
• Şapsığ (1964). Kafkasya Dergisi, 1.Sayı, s.4
• Tişkov, V.A. & Filippova, E.I. (2000). Eski Sovyet Ülkelerinde Etnik İlişkiler ve Sorunlar: Kuzey Kafkasya, Asam Yayınları
• Tümertekin, E. & Özgüç, N. (2015). Ekonomik Coğrafya (Küreselleşme ve Kalkınma). İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Tümertekin, E. & Özgüç, N.(2016). Beşeri Coğrafya (İnsan, Kültür, Mekan). İstanbul: Çantay Kitabevi.
• UFO, (2017). 15 Ağustos 2017 tarihinde www.ufo.gov.ru adresinden edinilmiştir.
• Ülger, İ. K. (2015). Rusya Azınlıkları. Uluslararası İlişkiler Bildiri, Cilt.1 Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• WORLDBANK, (2017). 20 Eylül 2017 tarihinde www.worldbank.org adresinden edinilmiştir.
• Yanar, S. (2002). Türk-Rus İlişkilerinde Gizli Güç Kafkasya. İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, s.20.
• Yel, S. & Gündüz, A. (2008). XIX. Yüzyılda Çarlık Rusyası'nın Çerkesleri Sürgün Etmesi ve Uzunyayla’ya Yerleştirilmeleri (1860-1865). Electronic Turkish Studies, 3(4).