TÜRKİYE’DE SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİMDE ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİNİN ROLÜ: MANİSA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (MOSB) ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Sayı: 37, 167 - 182, 30.01.2018

FERHAT Arslan

https://doi.org/10.14781/mcd.386213

Öz

Sanayi İnkılabı ile hız kazanan,
günümüzde de doruk noktasına çıkan doğal kaynakların aşırı kullanılması
beraberinde ekonomik, sosyal ve çevresel sorunları da getirmiştir. Bu sorunlara
çözüm olarak ortaya sunulan kavramlardan birisi olan sürdürülebilirlik/sürdürülebilir
kalkınma kavramı da birçok kesimde taraftar bulmuştur. Sürdürülebilir
kalkınmanın gerçekleştirilebilir bir hale gelmesi ise, onun gündelik ve ekonomik
hayatta uygulanabilmesine bağlıdır. Sürdürülebilirliğin
hayata geçmesini sağlayacak uygulamalardan birisi de sürdürülebilir üretimdir. Sürdürülebilir
üretimde; üretim esnasında çevreye olabilecek olumsuz etkileri en aza indirmek,
doğal kaynakları tüm kapasite ile kullanıp geri dönüştürmek ve çalışanların
memnuniyetini sağlamak amaçlanmaktadır. Bu çalışmada; Türkiye’nin önemli sanayi
bölgelerinden birisi olan Manisa Organize Sanayi Bölgesi (MOSB)’ni
sürdürülebilir üretimin kendine has prensipleri ile (enerji, su kullanımı ve
arıtımı, atık yönetimi ve geri dönüşüm, alt yapı, ulaşım ve lojistik ile çalışanlara
yönelik hizmetler) incelenerek bir rol model olarak alınıp alınamayacağının
belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda MOSB sahasında incelemeler yapılarak
bölge yöneticileri ile görüşmelerde bulunulmuştur. Çalışma sonrasında MOSB’un uyguladığı
plan ve programlarla Türkiye’de sürdürülebilir üretimin gerçekleşmesinde önemli
bir model olabileceği görülmüştür.Sanayi İnkılabı ile hız kazanan,
günümüzde de doruk noktasına çıkan doğal kaynakların aşırı kullanılması
beraberinde ekonomik, sosyal ve çevresel sorunları da getirmiştir. Bu sorunlara
çözüm olarak ortaya sunulan kavramlardan birisi olan sürdürülebilirlik/sürdürülebilir
kalkınma kavramı da birçok kesimde taraftar bulmuştur. Sürdürülebilir
kalkınmanın gerçekleştirilebilir bir hale gelmesi ise, onun gündelik ve ekonomik
hayatta uygulanabilmesine bağlıdır. Sürdürülebilirliğin
hayata geçmesini sağlayacak uygulamalardan birisi de sürdürülebilir üretimdir. Sürdürülebilir
üretimde; üretim esnasında çevreye olabilecek olumsuz etkileri en aza indirmek,
doğal kaynakları tüm kapasite ile kullanıp geri dönüştürmek ve çalışanların
memnuniyetini sağlamak amaçlanmaktadır. Bu çalışmada; Türkiye’nin önemli sanayi
bölgelerinden birisi olan Manisa Organize Sanayi Bölgesi (MOSB)’ni
sürdürülebilir üretimin kendine has prensipleri ile (enerji, su kullanımı ve
arıtımı, atık yönetimi ve geri dönüşüm, alt yapı, ulaşım ve lojistik ile çalışanlara
yönelik hizmetler) incelenerek bir rol model olarak alınıp alınamayacağının
belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda MOSB sahasında incelemeler yapılarak
bölge yöneticileri ile görüşmelerde bulunulmuştur. Çalışma sonrasında MOSB’un uyguladığı
plan ve programlarla Türkiye’de sürdürülebilir üretimin gerçekleşmesinde önemli
bir model olabileceği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir üretim, temiz üretim, Organize Sanayi Bölgeleri, Manisa

The Role of Industrial Parks in Sustainable Production in Turkey: The Case Study of Manisa Industrial Park (MIP)

Öz

The excessive use of natural resources has reached its peak at present,
which has accelerated with the Industrial Revolution and it has also brought
economic, social and environmental problems. One of the concepts presented as a
solution to these problems is the concept of sustainability/sustainable
development has also found many supporters. The fact that the concept of
sustainability depends on the ability to apply it in daily life and economic
life. One of the applications that will enable to sustainability is sustainable
production. In sustainable production aims to decrease the negative effects
that may occur to the environment during production, to recycle natural
resources with full capacity, and to satisfy the employees. In this study; it
is aimed to examine Manisa Industrial Park (MIP) one of the important
industrial regions of Turkey, with its own principles of sustainable production
(energy, water use and treatment, waste management and recycling,
infrastructure, transport and logistics, and services for employees). Within
this scope, MIP field reviews were conducted and negotiations were held with
regional managers. As a result with implemented plans and programs of MIP is
could be an important model for sustainable production in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Sustainable production, clean production, Industrial Parks, Manisa

Kaynakça

• Ağdağ, O. N. & Kırımhan, S. (1999). Denizli Organize Sanayi Bölgesi'nde endüstriyel katı atık durumu ve geri kazanımı. DEÜ Mühendis-lik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 1(2), 47-58.
• Ar, İ. M., Özdemir, F. & Baki, B. (2014). Öncelikli sektörlerin belirlenmesinde ahs-topsıs ve ahs-vıkor yaklaşımlarının kullanımı: rize organize sanayi bölgesi örneği. Journal of Yasar University, 9(35), 6159-6174.
• Avcı, S. (2000). Türkiye'nin ekonomi politikaları ve coğrafi sonuçlar. Coğrafya Dergisi, 8, 29-70.
• Aytaçlı, B. (2012). Durum çalışmasına ayrıntılı bir bakış. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-9.
• Bayülken, Y. & Kütükoğlu, C. (2012). Organize Sanayi Bölgeleri, Küçük Sanayi Siteleri, Teknoparklar (4. Baskı). Oda Raporu. Ankara: TMMOB.
• Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2016). 11 Mart 2017 tarihinde https://osbbs.sanayi.gov.tr/FormViewPage.aspx?layoutID= 19&FK_ID=56 adresinden alındı.
• Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2017). Bölgelere Göre OSB Dağılımı. 11 Mart 2017 tarihinde https://osbbs.sanayi.gov.tr/ adre-sinden alındı.
• Christian, D. (2004). Maps of Time: An Introduction to Big History. Berkeley: Universty of California Press.
• Çezik, A. & Eraydın, A. (1982). Türkiye’de Organize Sanayi Bölgeleri (1961-1981). Ankara: DPT.
• Demirer, G. N. (2007). Temiz Üretim Araçlar ve Türkiye’den Endüstriyel Örnek Uygulamalar. 15 Haziran 2017 tarihinde http://users. metu.edu.tr/goksel/resource- efficiency/pdf/291.pdf adresinden alındı.
• Doğan, M. (2013). Geçmişten Günümüze İstanbul'da Sanayileşme Süreci ve Son 10 Yıllık Gelişimi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 511-550.
• Doğanay, H. (1998). Ekonomik Coğrafya 2, Enerji Kaynakları (Genişletilmiş 2. Baskı). Erzurum: Şafak Yayınevi.
• Doğanay, H. & Çavuş, A. (2016). Türkiye Ekonomik Coğrafyası. Ankara: Pegem Akademi.
• Doğanay,H. & Orhan, F. (2016). Türkiye Beşeri Coğrafyası (Genişletilmiş ve Güncellenmiş 5. Baskı b.). Ankara: Pegem Akademi.
• DPT. (2008). Dokuzuncu Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Bölgesel Gelişmede Temel Araçlar ve Koordinasyon. Ankara: DPT.
• Elvan, L., Akkahve, D., Özaslan, M. (1996). Afyon İl Raporu. DPT.
• Enerji Atlası. (2016). Manisa OSB Kojenerasyon Santrali. 12 Eylül 2017 tarihinde http://www.enerjiatlasi.com/dogalgaz/manisa-osb-elektrik-santrali.html adresinden alındı.
• Güner, İ., Yazıcı, H. & Doğanay, S. (2001). Trabzon ilinin sanayi coğrafyası özellikleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 7(5), 159-191.
• Güngördü, E. (2012). Coğrafi Mekanda Planlama ve Kalkınma İlişkisi. Ankara: Nobel.
• Gürlük, S. (2010). Sürdürülebilir Kalkınma Gelişmekte Olan Ülkelerde Uygulanabilir Mi? Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 85-99.
• Harari, Y. N. (2016). Sapiens. (Çev, E. Genç), İstanbul: Kolektif Kitap.
• Karabulut, Y. (2004). Türkiye'de elektrik enerjisi üretimi. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3(58), 53-77.
• Karataş, N. (2006). Firma Kümeleșme eğilimleri üzerine ampirik bir araștırma: İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi örneği. Planlama, 37, 47-59.
• Köklü, N. (1994). Örnek olay çalışma metodları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(27), 771-779.
• LCSP. (2009). A New way of thinking: The lowell center framework for sustainable products. 12 Eylül 2017 tarihinde www.sustaina-bleproduction.org adresinden alındı.
• Maddison, A. (2001). The World Economy: A Millennial Perspective. Paris: The Development Centre of the Organisation for Economic Co-operation and Development.
• Manisa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. (2015). Manisa 2014 Yılı İl Çevre Durum Raporu. Manisa.
• Manisa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. (2016). Manisa İli 2015 Yılı Çevre Durum Raporu. Manisa.
• Manisa Sanayi ve Ticaret Odası. (2017). Tarihçemiz. 19 Ekim 2017 tarihinde http://www.manisatso.org.tr/tr/icerik/16/tarihcemiz. html adresinden alındı.
• MOSB. (2016). Türkiye'nin 500 Büyük Firma Arasında Yer Alan Bölge Firmaları. 19 Ekim 2017 tarihinde http://www.mosb.org.tr /tr/turkiye-nin-500-buyuk-sanayi- kurulusu/2015 adresinden alındı.
• MOSB. (2017).19 Ekim 2017 tarihinde https://www.mosb.org.tr/tr/hizmetler/altyapi/merkezi-atiksu-aritma-tesisi/ adresinden alındı.
• MOSB Enerji (2017). 15 Eylül 2017 tarihinde http://mosbenerji.com.tr/sayfa/cevre adresinden alındı.
• Mutluer, M. (2003). Türkiye'de yeni gelişen sanayi odakları: Denizli-Gaziantep-Çorum. Ege Cografya Dergisi, 12, 13 - 27.
• Mutluer, M. (2004). Denizli Sanayi Performansının Küreselleşme ve Yeni Sanayi Odakları Açısından Değerlendirilmesi. Kentsel Ekonomik Araştırmalar Semzpoyumu Cilt - II (s. 40-50). Ankara: DPT; Pamukkale Üniversitesi.
• OSBUK. (2015). Türkiye'de ve Dünya'da OSB Uygulamaları. 12 Ekim 2017 tarihinde http://www.osbuk.org/index.php?page=content/ ayrinti&id=1 adresinden alındı.
• Özcan, K. & Gündoğar, R. (2015). Organize Sanayi Yatırımlarının Mekânsal Gelişim Süreçlerine Etkileri: Tuzla (İstanbul) Örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 64, 11- 18.
• Özden, E. Ö. (2016). Kalkınma Aracı Olarak Organize Sanayi Bölgelerini Yeniden Kurgulamak. MEGARON, 11(1), 106-124.
• Özer, Y. E. (2002). Organize Sanayi Bölgeleri ve Kentsel Gelişmeye Etkileri (Manisa Organize Sanayi Bölgesi Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parlak, Z. (1999). Yeniden Yapılanma ve Post-Fordist Paradigmalar. Bilgi, 1, 83-102.
• Saklı, A. R. (2013). Fordizm'den Esnek Üretim Rejimine Dönüşümün Kamu Yönetimi Üzerindeki Etkileri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 44, 107-131.
• Semiz, Y. (2014). Anayasa Mahkemesi’nin Çevre Hakkı Perspektifi. Hacettepe HFD, 4(2), 9-46.
• SUBCONTURKEY. (2015). Manisa OSB, Yatırımcılar İçin Cazibe Merkezi Konumunda. 12 Ekim 2017 http://www.subconturkey.com/ 2015/Temmuz-/haber- Manisa-OSB-Yatirimcilar-Icin-Cazibe-Merkezi-Konumunda.html adresinden alındı.
• Tanoğlu, A. (1958). Enerji Kaynakları (3. Baskı b.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 124.
• Taşlıgil, N. (1992). Manisa İlinin Nüfus Gelişimi ve Özellikleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 232-245.
• The Maddison-Project. (2013). Maddison Project. 12 Eylül 2017 tarihinde www.ggdc.net/maddison/maddison-project/home.htm adresinden alındı.
• TDK. (2017). 12 Ekim 2017 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5a12e1a8 0140c2.31934871 adresinden alındı.
• TOBB. (2017). Organize Sanayi Bölgelerinin İllere Dağılımı. 15 Eylül 2017 tarihinde http://sanayi.tobb.org.tr/organize_sanayi_ harita.php adresinden alındı.
• TÜİK (2015). 11 Ocak 2017 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18780 adresinden alındı.
• Tüketici Birliği Federasyonu. (2016). Elektrik Kesinti Endeksi. 12 Ekim 2017 tarihinde http://tuketici.org.tr/elektrik-kesinti-endeksi-eke-yuzde-1463-azaldi/ adresinden alındı.
• Tümertekin, E. & Özgüç, N. (1997). Ekonomik Coğrafya. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• UNEP. (1996). Cleaner Production: A Training Resource Package. Industry and Environment.
• Ünal, S. (1998). Sanayileşme Sürecinde Organize Sanayi Bölgeler. Standart ve Ekonomik Teknik Dergisi, 37(436), 81-83.
• Ünal, Ç. (2010). Türkiye'de Sanayi. Erzurum: Mega Ofset.
• Veleva, V. & Ellenbecker, M. (2001). Indicators of sustainable production: framework and methodology. Journal of Cleaner Production. Journal of Cleaner Production, 9, 519-549.
• Veleva, V., Hart, M., Greiner, T. & Crumbley, C. (2001). Indicators of sustainable production. Journal of Cleaner Production, 9, 447-452.
• Veral, K. (2008). Sanayilerin Organize Oluşum Sisteminin Çevre Yerleşmelere Olan Etkisi (Manisa Organize Sanayi Bölgesi Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü .
• Yaşar, O. (2013). Türkiye'de Otomotiv Ana ve Yan Sanayi ve Marmara Bölgesi'nde Kümelenme. Turkish Studies, 8(6), 779-805.
• Yıldırım, E. (2016). AB Çevre Politikalarında Sanayi Atıklarının Durumu. 25 Eylül 2017 tarihinde http://www.manisadenge.com/ab-cevre-politikalarinda-sanayi- atiklarinin-durumu-makale,2321.html adresinden alındı.
• Yıldırım, Y. (2011). Sürdürülebilir Üretim. Mühendis ve Makina, 52(613), 27-29.
• Yılmaz, A. (2013). Verimlilik Dergisi Önsöz Yazısı. Verimlilik Dergisi, 1.
• Yücel, M. & Ekmekçiler, Ü. S. (2008). Çevre Dostu Ürün Kavramına Bütünsel Yaklaşım; Temiz Üretim Sistemi, Eko-Etiket, Yeşil Pazarlama. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(26), 320-333.