BATMAN’DA CADDE ADLANDIRMALARI: TOPLUMSAL BELLEK OLUŞTURMA VE ŞEHİRSEL MEKÂNA HÂKİM OLMA ÇABALARI

Yıl 2012, Sayı: 25, 171 - 197, 02.10.2013

Veysi Günal

Öz

Cadde adlandırmaları günümüzde farklı bir yapı kazanmıştır.
Gerçekten de bazı şehirlerdeki adlandırmalar şehirsel mekâna hâkim
olma arzusundan kaynaklanmaktadır. Bu yolla yerel yönetim kendi
düşüncesi doğrultusunda bir toplumsal bellek oluşturmayı
amaçlamaktadır. Buna verilebilecek en iyi örneklerden biri de Batman
şehridir. 1994-2011 yılları arasında şehrin yönetiminde olan belediye
yöneticileri, siyasi kimlikleri doğrultusunda adlandırmalar yaparak,
farklı ideolojilerini şehirsel mekânda yaşatma amacı gütmüşlerdir.
Dolayısıyla bu dönemlerde şehirsel mekân üzerinde bir mücadele söz
konusudur. Öyle ki, dinsel kimlikli Refah Partisi ile etnik kimlikli Halkın
Demokrasi Partisi gibi ideolojik anlamda birbirinden oldukça farklı iki
partinin farklı dönemlerde yönetimde bulunması, bu mücadelenin hızını
arttırmıştır. Refah Partisi’nin 1994 yılında belediye başkanlığını
kazandığı dönem adların kimliğe göre şekillenmeye başladığı dönemin
başlangıcı olmuştur. Gerçekten de 1995 yılında birçok ad verilmiş ve
bunlarda dini çağrışımlı adların payı %76 olmuştur. 1999 yılındaki
siyasi değişim aynı zamanda cadde adlandırmalarına da yansımıştır. Bu
dönemde farklı kimlikteki bir partinin yönetimi devralması sonucunda
2000 yılında adlar farklı bir yapı kazanmaya başlamıştır. Öncelikle,
toponimik temizlik başlamış ve geçmişten kalma 56 adın yarısı
değiştirilmiştir. Bu değişiklikler sonucunda dini kökenli adların payı
%16’ya gerilemiştir. Buna karşın etnik (%11) ve siyasi kökenli (%13)
adların kullanımı artmıştır. Öte yandan tartışmalı adlar ve kanunlara
aykırı olması nedeniyle bazı adlar mahkemece iptal edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yer adları, toponimi, cadde adları, Batman, toplumsal bellek

Kaynakça

• Açıkel, A., (2003), “Artukabad Kazası Yer Adları”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20(2):181-2002.
• Akar, A., (2006), “Renge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Örneği”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2006/1 (Prof. Dr. Tuncer Gülensoy'a Armağan Sayısı), 20:5163, Kayseri.
• Aksan, D., (1974), "Anadolu Yer Adları Üzerine En Yeni Araştırmalar", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten (1973-1974):185193, Ankara.
• Alderman, D.H., (2002), "Street Names as Memorial Arenas: The Reputational Politics of Commemorating Martin Luther King, Jr. in a Georgia County" Historical Geography, 30:99-120.
• Aydın, E., (2008), “Şine Usu Yazıtında Hayvan Adlarıyla Kurulmuş Yer Adları Üzerine İncelemeler”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(1):202-208.
• Azaryahu, M., (1996), “The Power of Commemorative Street Names”, Environment and Planning D:Society and Sapace 14(3):311-330.
• Azaryahu, M., (1997), “German Reunification and Politics of Street Names: The Case of East Berlin”, Political Geography, 16(6):479-493.
• Azaryahu, M., (2011), “The Critical Turn and Beyond: The Case of Commemorative Street Naming”, ACME: An International E-Journal for Critical Geographies, 10(1):28-33.
• Başkan, Ö., (1971), “Türkiye Yer Adları Üzerine Bir Deneme” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten (1970), Türk Dil Kurumu Yayınları, 319:237–251, Ankara.
• Batman Belediyesi Arşivi, 1995-2011 Yılları Arası Meclis Kararları Tutanakları, Batman.
• Çakır, R., (2011), “12 Eylül’den 12 Haziran’a Siyasi Partiler. Barış ve Demokrasi Partisi (BDP)” Seta Analiz. Sayı:38, Ankara.
• Emiroğlu, M., (1984), “Bolu Yöresi Yer Adları”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Kültür ve Turiz Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yay.No.60, Seminer,Kongre Bildirileri Dizisi:17, 181-200, Ankara.
• Erinç, S., (1989), ”Güneydoğu Avrupa’da Türkçe Ekzonimler”, İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 6:9-13, İstanbul.
• Gül, A., (2009), “Temettü Defterlerine Göre Pasinler’in (Hasankale) Sosyal ve Ekonomik Yapısı”, Karadeniz Araştırmaları, 23:77-98.
• Günal, V., Şahinalp, M.S. ve Güzel, A., (2011), “Coğrafi Ortamın Şehirsel Mekân Adlarına Etkisi: Şanlıurfa Şehri Örneği”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1):463-508.
• Güney, E., (1996), “Toponimik Terimlerin Sınıflandırılması” Türk Dil ve Edebiyatı Dergisi, 540:619-630, Ankara.
• İlhan, M., (2006), “Mufassal Tahrir Defterlerindeki Adların Önemine Dair Bazı Örnekler”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt. XXV, 40:41-58, Ankara.
• Karaboran, H.H., (1989), “Çemişgezek’te Mevkii Adları”, Fırat Havzası II. Folklor ve Etnografya Sempozyumu (5-7 Kasım 1987 Elazığ) Bildiriler Kitabı,153-182, Ankara.
• Kurt, Y., (2001), “Adana Sancağı Yer Adlarındaki Değişim”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi (Ekim 2001), 50. Yıl Özel Sayısı C: 2001/II, 598:405-408.
• Light, D., (2004), “Street Names in Bucharest, 1990-1997; Exploring the Modern Historical Geographies of Post-Socialist Change”, Journal of Historical Geography, 30:154-172.
• Metin, R., (2009), “XVI. Yüzyılda Niğde ve Kırşehir Sancaklarında Mahalle Yapılanması”, Karadeniz Araştırmaları, 20:45-58.
• Özkan, M., Yoloğlu, A.C., 2005, “Bir Bellek Projesi Olarak Sokak İsimlendirmesi: Ankara Örneği”, Planlama, 34:54-62.
• Palonen, E., (2008), “The City-Text in Post-Comminist Budapest: Street Names, Memorials, and the Politics of Commemoration”, GeoJournal, 73(3):219-230.
• Sarı, C., (2007), “Doğal ve Kültürel Coğrafya Özellikleri Açısından Beyşehir İlçesi'nde Yerleşme Adlarının Sınıflandırılması”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17:487-501, Konya.
• Şahin, H., (2002), “Bursa Şer’iyye Sicillerinin Dili Üzerine Bir İnceleme Denemesi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1):101-126, Elazığ.
• Tunçel, H., (2000), “Türkiye’de İsmi Değiştirilen Köyler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2):23-34, Elazığ.
• Uyanık, O., (2006), “Çıldır Adı Üzerine”, S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19:87-93, Konya.
• Uzun, N., (2011), Türkiye’de İslamcı Hareket. Gelişimi, İlişkileri, Ayrılıklara ve Dönüşümü, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Watts, N.F., (2006), “Activists in Office: Pro-Kurdish Contentious Politics in Turkey”, Ethnopolitics, 5(2):125-144.
• Yeoh, B.S., (1996), “Street-Naming and Nation-Building: Toponymic Inscriptions of Nationhood in Singapore,” Area 28(3):298-307.
• http://www.tuik.gov.tr/secimdagitimapp/menuyerel.zul,VeriBilgi:15.07.2011
• http://www.radikal.com.tr/2001/01/22/t/turkiye/01gan.shtml,VeriBilgi:22.01.2001.